توفیق و عوامل سلب آن در آیات و روایات
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «توفیق و عوامل سلب آن در آیات و روایات» پژوهشی از «صدیقه توکلی» به بررسی اسباب و زمینه‌های توفیق یا عدم توفیق اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:
چکیده:
مجموعه حاضر با عنوان «توفیق و عوامل سلب آن در آیات و روایات» به بررسی اسباب و زمینه‌هایی می‌پردازد که منجر به توفیق یا عدم توفیق می‌شوند. توفیق در لغت به معنای هماهنگی میان دو چیز و در اصطلاح به معنای ایجاد هماهنگی و مطابقت توسط خداوند میان مقصود و مطلوب انسان و اسباب و عوامل رسیدن به آن در امور خیر هست. بنابراین هدف از این تحقیق، استقصا و شمارش اسباب و زمینه‌هایی است که اعمال انسان را به سوی خیرات، جهت‌دهی می‌کند؛ یا اموری که موجب سلب توفیق شده و انسان را از انجام کار خیر بازمی‌دارد.
اهمیت تحقیق بدان جهت است که خواننده متوجه شود آیا توفیق به دست خداوند است؟ یا این که اعمال بندگان سبب توفیق یا سلب توفیق آنان می‌شود؟ باید گفت: توفیق الهی که عامل موفقیت انسان در امور خیر هست، نیاز به مقدماتی دارد که اعمال، کردار و منش انسان در زندگی، نقش مستقیمی در آن ایفا می‌کند. از جمله عوامل زمینه‌ساز توفیق می‌توان به ایمان، تقوا، دعا و یاد و ذکر خدا و ...اشاره کرد و از عوامل سلب توفیق می‌توان به سبک شمردن حق پروردگار، اعراض از حق و بی‌حیایی و...اشاره نمود.
عوامل توفیق:
عواملی که به توفیقات انسان به دلیل رابطه او با خدا اشاره دارند
1ـ توجه و عنایت خداوند:
باید بدانیم اصل توفیق از اوست و نجات و رستگاری فقط به دست اوست نه آن که نیکی می‌کند مستغنی از احسان اوست و نه آن که گناه می‌کند و جسارت می‌ورزد از قدرت و مملکتش بیرون می رود. بنابراین از آن جا که اصل و سرچشمه توفیق و خیرات در دست اوست اولین عامل توفیق توجه و عنایت اوست و باید بدانیم حتی دعا کردن و نیایش بدون اذن و توفیق میسّر نیست. لذا امام سجاد (ع) می‌فرمایند: از بزرگ‌ترین نعمت‌ها بر ما این است که ذکر تو بر زبان ما جاری شود و این که اجازه دادی تا تو را بخوانیم و با تو راز و نیاز کنیم.
2ـ حُسن ظن به خداوند:
یکی دیگر از عوامل توفیق و موفقیت انسان، حُسن ظن به خداوند است که موجب جریان یافتن خیرات به سوی انسان می‌شود. امام رضا (ع) می‌فرمایند: به خداوند گمان نیکو داشته باش زیرا خداوند عزوجل می‌فرماید من نزد گمان خوب بنده مؤمنم هستم و اگر گمان خیر به من داشته باشد نتایج خیر می‌بیند و اگر گمان شر داشته باشد همان طور نتیجه را می‌بیند.
3ـ دین‌مداری:
دین مجموعه قواعد و مقررات خداوند برای صاحبان خرد است که شامل اصول و فروع می‌باشد. امام علی (ع) می‌فرمایند: همان‌گونه که جسم و سایه از هم جدا نمی‌شوند دین و توفیق نیز از یکدیگر جدا نمی‌گردند.
4ـ ایمان:
رسول اکرم (ص) در تعریف ایمان می‌فرمایند: ایمان بر شناخت قلب و اقرار با زبان و عمل با اعضاء و جوارح استوار است. خداوند متعال در سوره بقره می‌فرماید: (لَیسَ اَلبرَّ اَن تُوَلّوا...)(بقره/177) در این آیه فقط به ایمان آوردن به پروردگار اکتفا نگردیده است بلکه انسان برای کسب سعادت واقعی علاوه بر خداوند به آن چه که مخلوق و متعلق به اوست نیز ایمان بیاورد و هر کدام از آن‌ها به نوعی در زندگی انسان و توفیق او برای انجام کار نیک و سعادت او تأثیرگذار می‌باشند.
5ـ یاد و ذکر خدا:
اگر کسی دائماً به یاد پروردگار باشد زنگار غفلت از قلبش زدوده شده و همواره خدا را شاهد و ناظر بر اعمال خود می‌بیند، پس، از انجام کارهایی که موجب خشم و عذاب الهی می‌شود خودداری کرده و اعمالش، مرضی پروردگار خواهد شد. خداوند متعال نیز در پاداش این بنده، او را در کارهای خیر توفیق داده و یاری خواهد کرد. امام علی (ع) می‌فرمایند: هر کس دلش را با پیوستگی یاد خدا آباد کند، کارهایش در نهان و آشکار نیکو خواهد شد.
6ـ تفکر:
از عوامل دیگری که موجب توفیق می‌شود تفکر و اندیشه در نعمت‌های خداوند است، تفکر در عالم هستی و اندیشه در نعمت‌های پروردگار از اهمیت و فضیلت بسیاری برخوردار می‌باشد و از آن به عنوان عبادت خداوند یاد گردیده است. فکر و اندیشه الهی، به انسان توفیق انجام اعمال خیر را می‌بخشد و یکی از انواع تفکر که در توفیق یافتن، نقش دارد، تدبر و اندیشه در نعمت‌های خداوند است. انسان با این نوع تفکر به یاد صاحب اصلی آن‌ها و هدف از خلقت آنان افتاده و بصیرت انسان نسبت به پروردگار، بیش از پیش افزون می‌گردد در نتیجه به عبادت حقیقی و با معرفت خداوند موفق می‌شود.
7ـ جهاد در راه خدا:
امام علی (ع) می‌فرمایند: هر که برای اقامه حق کوشش کند توفیق داده شود. بنابراین هر تلاشی که در این زمینه صورت بگیرد، در راستای تلاش پیامبران و ائمه معصومین (ع) خواهد بود. اگر چه شکل و نحوه این مجاهدت‌ها در هر زمان متفاوت است ولی روح آن که همان ایمان و اعتقاد راسخ به اهداف والای الهی و پایمردی و استقامت در راه به ثمر نشستن آن است، موجب می‌شود تا عوامل مادی و معنوی جهان به یاری و نصرت مجاهدین شتافته و راه‌های برون رفتن از مشکلات و سختی‌ها را برای آنان بگشاید و سرانجام تلاش و کوشش آن‌ها در کوتاه مدت یا بلندمدت به ثمر نشیند. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: کسانی را که در راه ما مجاهدت کنند به راه‌های خویش هدایتشان می‌کنیم. (عنکبوت/69)
عواملی که به توفیقات انسان به دلیل رابطه او با خودش اشاره دارند:
1ـ تقوا:
دوری کردن از عوامل و اسبابی که امکان داخل شدن انسان در گناه را فراهم می‌آورد. مهم‌ترین رکن برای مصون نگه‌داشتن خود از آسیب‌های گناه هست. بنابراین تقوا عاملی است که نه تنها انسان را در انجام اعمال نیک کمک می‌نماید، بلکه انسان در قبال این تلاش و کوشش خود، از جانب خداوند شایسته پاداش و توفیقی می‌گردد که در پرتو آن بصیرت انسان در زندگی و آینده‌نگری او در تشخیص مصالح و مفاسد حقیقی افزایش می‌یابد.
2ـ انگیزه اخلاص:
به آن چه که انسان در قلبش از خیر یا شر قصد نماید، نیت گفته می‌شود. علاوه بر آن که ظاهر هر عملی باید نیکو و مورد رضایت پروردگار باشد باطن آن عمل که عبارت است از قصد و نیت نیز باید حسن، نیکو و خالص برای خداوند باشد. پس نیت و انگیزه خالص یکی از ارکان عمل صالح هست و اهمیت آن به گونه‌ای است که خداوند متعال برای آن پاداش در نظر گرفته و آن را به عنوان عاملی برای موفقیت و توفیق در انجام اعمال صالح و نیکو قرار داده است.
شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «توفیق و عوامل سلب آن در آیات و روایات» پژوهش پایانی «صدیقه توکلی»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه حضرت حجت(عج) تهران است که در سال 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم رضایی سرشت» و استاد داور آن «حجت الاسلام تدین» است. /9193/پ202/ی