با اطلاعات 19 هزار تحقیق؛
بانک اطلاعات تحقیقات پایانی بانوان طلبه تهیه میشود
خبرگزاری رسا ـ مدیر امور پژوهشی واحدهای حوزوی گفت: استفاده از فناوری، مثل هر پدیده دیگری نیاز به فرهنگسازی دارد. این شعار فرصتی ایجاد میکند تا روی آوری طلاب به حوزه، تدریجاً به یک فرهنگ تبدیل شود.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابطعمومی مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران، از جمله فعالیتهای پژوهشی بانوان طلبه، تهیه تحقیق پایانی و پایاننامه است که در قالب برنامه درسی در پایان مقطع تحصیلی سطح دو و سه انجام میگیرد. رسیدگی به این امور و همچنین برخی امور دیگر در مدیریت امور پژوهشی واحدهای حوزوی مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران انجام میگیرد. آنچه در پی میآید حاصل گفتگو با صدیقه افشار مدیر امور پژوهشی واحدهای حوزوی و ادارات زیرمجموعه وی است که همزمان با هفته پژوهش انجام گرفته است.
ـ موضوع « پژوهشگری نوین» به عنوان شعار پژوهشی سال 92 در حوزه های علمیه خواهران اعلام شده است. نظر شما در این باره چیست؟
ضمن تبریک هفته پژوهش به اساتید، پژوهشگران و طلاب گرامی، مناسب میدانم پاسخ این پرسش را با شعار سال 91 که «هر طلبه یک پژوهشگر» اعلام شده بود، مرتبط سازم. اگر ما لزوم تداوم فعالیت علمی را برای طلاب باور داشته باشیم، به لوازم و ابزار آن هم معتقدیم. کارکردهای طلبگی هر چه که باشند، بی نیاز از کار علمی نیستند. بدون آن، پویایی طلبه جای خود را به رکود میدهد و به تدریج زمانی میرسد که خواه ناخواه از گردونه خارج میشود. ما در زمانه انقلاب اطلاعات زندگی میکنیم. مرزهای دانش به قدری پیش رفتهاند که امکان فراگیری همه دانشها فراهم نیست. هزینهها محدود است؛ زمان هم همینطور. ناگزیریم به بهرهوری فکر کنیم. بِه گزینی داشته باشیم. موازی کاری را کنار بگذاریم. دانش تولیدی را به سرعت در دسترس همگان قرار دهیم و با حداقل هزینه، به سهم خود این مرزها را جلو ببریم. وقتی این انتظارات مطرح میشود، میبینیم که یک راه سریع برای دستیابی به این اهداف وجود دارد.
اگر پژوهشگر به فناوریهای نوین مجهز باشد، بدون هزینه زیاد، میتواند به راحتی کارش را جلو ببرد. به همه کتابخانه های دنیا دسترسی پیدا کند، در جریان آخرین یافتههای علمی قرار گیرد، آثار خودش را به همه جهان بفرستد، با پژوهشگران دیگر ارتباط برقرار کند، دادوستد علمی داشته باشد، حتی بدون آنکه از چهار دیواری خانهاش بیرون رود. این ابزارها نعمت بزرگی برای پژوهشگر است، خصوصاً اگر خانم باشد و به طور طبیعی مواجه با برخی محدودیتها.
ـ شعار سال 92 را در بهرهوری تا چه حد مؤثر میدانید؟
استفاده از فناوری، مثل هر پدیده دیگری نیاز به فرهنگ سازی دارد. این شعار فرصتی ایجاد میکند تا روی آوری طلاب به حوزه، تدریجاً به یک فرهنگ تبدیل شود. حوزهها میتوانند بررسی کنند چه عواملی به عنوان مانع بر سر راه طلاب صف کشیده و سبب شده بعضی از آنها رغبتی به استفاده از فناوری اطلاعات نداشته باشند. ممکن است یکی از مهمترین عوامل، ناکافی بودن آموزشها باشد. اعتقاد به تأثیر شیوههای سنتی، حس وفاداری به آن شیوهها، و حتی گاهی برخی باورهای دیگر نیز بی تأثیر نیستند. اما قدم اول میتواند آموزش دادن به طلاب باشد. امروزه با وجود کتابخانهها و نشریات معتبر دیجیتالی و البته نرم افزارها و سایتها، کسی نمیتواند ادعا کند که با مشکل عدم دسترسی به منابع روبروست، یا برای نشر تحقیقات خود دچار مشکل است. وجود فضای مجازی، فرصتی است که طلاب پژوهشگر باید از آن بهره ببرند. استفاده از فناوری، ابزار و ضرورت کار شبکهای در ایران و جهان است. بنابراین فرهنگ شدن آن بسیار اهمیت دارد.
ـ معمولاً در هفته چهارم آذرماه، توجه به ضرورت و اهمیت پژوهش در مراکز علمی و آموزشی کشور اوج میگیرد. شما در این ایام چه توصیهای برای طلاب دارید؟
این یک هفته نمادین است. یادآور ضرورتی که پیش از هر چیز، به عنوان یک اندیشه پیشرفته دینی مطرح است. تفکر و تدبر، رفتاری است که همه ما به آن توصیه شدهایم. پس اگر نگاه تعبدی هم به این مقوله داشته باشیم، ورود به عرصه پژوهش برای هر طالب علمی لازم است. مفید و کارآمد بودن دانش، به حجیم خوانی و انباشت اطلاعات نیست. اتفاقاً موضوع استفاده از ابزارهای نوین در پژوهشگری به این مسأله مرتبط است. اگر این ابزار درست استفاده شود، دیگر نیازی به حفظ کردن نیست. فرصتی پدید میآید برای آموختن، چگونه اندیشیدن، تصمیم گرفتن، قضاوت کردن و بروز خلاقیت. البته و متأسفانه نظام آموزشی ما هنوز تا حد زیادی حفظ محور است. اما طلابی که مایلند رشد و پیشرفت داشته باشند، صرفنظر از اقتضائات محیط پیرامونی و رویههای جاری، میتوانند با استفاده از ظرفیتهای موجود، اهتمام و پشتکار شخصی و البته عنایت خداوند، به نقطه مطلوب برسند.
ـ اداره تحقیقات پایانی چه برنامههایی در راستای مکانیزاسیون امور مرتبط دارد؟
پس از تهیه و به بهره برداری رسیدن سامانه پایان نامهها، تهیه سامانه تحقیقات پایانی از سوی معاونت پژوهش پیگیری شد. روند تهیه و مراحل بعدی این سامانه که پرپوزال آن تهیه شده، به جهت محدودیت-های بودجهای با تأخیراتی مواجه گردید که خوشبختانه با توجه ویژهای که معاون محترم پژوهش نسبت به تهیه این سامانه داشتند، این سامانه نیز در مسیر واقعی خود قرار گرفته است. امید میرود سامانه تحقیقات پایانی اوایل سال آینده به مرحله تست و سپس بهره برداری برسد.
علی رغم عدم دسترسی به سامانه، اداره تحقیقات پایانی امور مرتبط به تحقیقات پایانی را در قالب گزارشهای فصلی ارسالی از مدیریتهای استانی نظارت و کنترل مینماید. گرچه این نظارت با فقدان سامانه، سرعت دلخواه را ندارد اما نهایت تلاش همکاران و کارشناسان بر این بوده که امور به دقت بررسی شده، تخلفات احتمالی به مدیریتها و مدارس علمیه تذکر داده شود. در روند نظارت فعلی، در هر فصل به طور متوسط عناوین پیشنهادی حدود 500 تحقیق پایانی ملاحظه شده و در خصوص همین تعداد تحقیق پایانی، مسائل مربوط به دفاعیه، اساتید داور، تخصص اساتید، رعایت حد مجاز راهنمایی و داوری توسط یک استاد، پرداختها و بدهیها به اساتید راهنما و رعایت ضوابط و مقررات آیین نامه، بررسی میشود. یکی از ثمرات این گزارشها و نظارتها، تهیه و به روز رسانی بانک تحقیقات پایانی است. این بانک حاوی اطلاعات حدود 19000 تحقیق پایانی دفاع شده و در دست تدوین طلاب مدارس علمیه خواهران سراسر کشور است.
ـ آیین نامه تحقیقات پایانی نیز در سال جاری بازنگری شده است. بفرمایید آیین نامه جدید چه تفاوتهایی با آیین نامه قبل داشته و با چه هدفی تدوین شده است؟
با توجه به برخی کاستیهای آییننامه قبلی تحقیقات پایانی و برخی نظرسنجیها از مدارس علمیه خواهران، آییننامه تحقیقات پایانی با هدف تبیین موارد مبهم و به روز رسانی متناسب با شرایط علمی پژوهشی حوزه های علمیه خواهران، تهیه گردیده است. در این آییننامه، ضمن ارتقاء شرایط اساتید راهنما و داور، وظایف طلبه، استاد راهنما، استاد داور و نیز دستاندرکاران مرتبط در ستاد تبیین شده است. وظایف مدیریتهای استانی، شوراهای علمی- پژوهشی استان و شورای پژوهش مدارس از جمله مواردی است که با توجه به تغییر و تحولات فعلی مدارس علمیه خواهران و مدیریتهای استانی به آنها پرداخته شده است. یکی از مهمترین تغییرات آییننامه جدید، کاربرگ صورتجلسه دفاعیه و تعیین حد نصاب حداقلی در معیارهای مختلف کاربرگ ارزشیابی تحقیق پایانی است که طلاب را ملزم به رعایت حداقل ضوابط در کلیه معیارهای مندرج در فرم ارزیابی مینماید.
گفتنی است بر اساس این آییننامه امتیازدهی به تحقیقات از 100 لحاظ شده است که نهایتاً در بازه 20 محاسبه میشود. علاوه بر اینکه طلبه باید این حد نصاب امتیاز را کسب نماید، میبایست در تک تک معیارهای ارزشیابی، حداقلهای پژوهشی را رعایت کند.
با ابلاغ آیین نامه نهایی به مدارس، از این پس طلاب نمیتوانند موضوعات تکراری و کار شده دیگر طلاب در استان محل تحصیل خود را به عنوان موضوع تحقیق پایانی پیشنهاد دهند.
ـ در خصوص شورای پژوهش مدارس توضیح دهید؟
تاکنون تأیید موضوعات تحقیقات پایانی در شورایی به همین نام در مدارس علمیه پیگیری میشده است. در حال حاضر و بر اساس آیین نامه جدید، این موضوع و نیز تصویب طرح نامه های طلاب و تایید صلاحیت علمی اساتید راهنما در شورای پژوهش مدارس که ارتقاء یافته همان شورای قبلی است، پیگیری میشود. بیشتر اعضای این شورا، اساتید متخصص و دارای سابقه پژوهشی مدارس هستند. ضمناً در صورتی که مدرسه علمیهای واجد اساتید مجرب به تعداد مورد نظر در شورای پژوهش مدرسه نباشد، کلیه امورات محوله به این شورا از طریق مدیریت استانی پیگیری خواهد شد.
ـ در خصوص ساماندهی و مهارت افزایی اساتید راهنما، معاونت پژوهش چه برنامههایی دارد؟
بخش دوم دورههای مهارت افزایی اساتید راهنما که در ادامه دوره قبلی (دوره برگزار شده در سال89 توسط معاونت آموزش) برنامه ریزی و اجرا گردید شامل سرفصلهای جدید و مبتنی بر آسیب شناسی دوره قبل و نیاز سنجی از مدارس علمیه بوده و روند اجرای آن طی بازه زمانی حدود پنج ماه در سال 91 انجام شد. در این دوره بیش از 600 استاد راهنمای واجد شرایط در حدود 30 کارگاه که اغلب توسط اساتید بومی مناطق مختلف برگزار گردید، مباحث مورد نیاز خود را تحت سرفصلهای واحد فراگرفتند. بخش سوم این دورهها به جهت کمبود بودجه عملیاتی نگردید.
در خصوص ساماندهی اساتید راهنما نیز بیش از یک سال است که بهره گیری از سامانه اساتید جامع مرکز و انجام اصلاحات درخواستی معاونت پژوهش از دفتر فناوری اطلاعات در دست اقدام و پیگیری است که امید میرود به زودی بتوانیم از این سامانه بهره برداری کنیم. در این سامانه سطوح دسترسی مختلف برای کاربران مدارس، مدیریتهای استانی و ستاد همراه با گزارش گیریهای متنوع دیده شده است که پس از آماده شدن سامانه، اساتید راهنما میتوانند با مراجعه به سامانه مذکور نسبت به تکمیل پرونده خود اقدام نموده و مدارس، مدیریتهای استانی و ستاد نیز از طریق این سامانه بر عملکرد اساتید محترم راهنما و داور نظارت نمایند. برنامهسازیهای ارتقایی و دورههای مهارت افزایی نیز بر اساس گزارشهای این سامانه خواهد بود.
در سامانه جامع اساتید که به همت معاونت آموزش کلید خورده، قرار است امور مربوط به اساتید راهنما و داور نیز پیگیری شود.
ـ پایاننامهها مهمترین خروجی ماندگار علمی دانشپژوهان محسوب میشوند. با عنایت به اهمیت آثار طلاب در سطح سه بفرمایید چه طرح یا برنامه ای در اداره پایاننامهها در دست اقدام است؟
با عنایت به اینکه مرکز به تدریج در حال واگذاری رویکرد اجرایی و مدیریتی به استانها و حرکت به سمت راهبری است، ما در اداره پایاننامهها چند طرح را شرع کردهایم. یکی از این اقدامات، طراحی نظام علمی تحقیقات است. این نظام الگوی راهبری تحقیقات علمی طلاب به سمت روزآمدی و نیاز محوری است.در واقع تحقیقات طلاب به دو دسته تحقیقات اجتناب ناپذیر شامل : تحقیق پایانی ، پایان نامه و رساله و تحقیقات مفید شامل : مقاله و کتاب تقسیم میشود که در اهداف و خروجی با یکدیگر مرتبطند .نظام علمی تحقیقات در صدد است تعاریف،اهداف و خروجیهای مورد انتظار در هر نوع از تحقیق را بیان کرده و راهکارهایی برای ایجاد تحول در این حوزه به دست دهد.این نظام نامه شامل برنامههایی جهت ارتقای سطح تحقیقات است که شامل سیاستها،اهداف،تبیین وضعیت کنونی تحقیقات،برنامهها و اقدامات اجرایی است.بر این اساس کارگروههایی از مدیران معاونت و برخی صاحبنظران تشکیل شده و بر اساس آسیبهای وضع موجود و سند مکتوب نظام علمی تحقیقات، اقدامات لازم جهت تحول تحقیقات پیش بینی شده و راهکارهای اجرایی شدن آن تبیین میگردد.
طرح دیگر پروژه نیاز سنجی موضوعی است.آسیب شناسی موضوعات پیشنهادی طلاب برای نگارش پایان نامه و عدم کارآمدی بعضی از موضوعات و عدم تناسب موضوع با خروجی پایان نامه نشان دهنده وجود نقص در مدارس علمیه در خصوص راهنمایی پژوهشی طلاب است. همچنین تبیینهای نامناسب و ضعیف از برخی موضوعات نیز نشان دهنده ضعف روشی بعضی از طلاب در جهت دهی اثر است و این موارد معمولاً بر اثر عدم آشنایی آن طلاب با معیارهای انتخاب موضوع و انتخاب موضوعات صرفاً نظری و انتزاعی است. بر همین اساس و با توجه به رسالت حوزه های خواهران در پاسخگویی به نیازهای علمی و دینی و کثرت تقاضاهای علمی در جامعه امروز،مباحث و دغدغه های جامعه ، شناسایی شده و در این راستا موضوعاتی کاربردی برای نگارش پایان نامه ارائه میشود.این موضوعات در حد پایان نامه سطح 3 بوده و هر کدام به مسأله ای مورد نیاز اشاره دارند. پیشنهاد موضوعات جدید و نیاز محور میتواند از یک سو طلاب را از سردرگمی در انتخاب موضوع نجات دهد و از سوی دیگر محتوای پایان نامهها را به سمت پاسخگویی و رسالت جویی سوق دهد.
اقدام دیگر مهندسی محتوایی موضوعات است.با توجه به اینکه موضوعات پیشنهادی در پروژه نیاز سنجی موضوعی، دارای هدف و تبیینی مشخص است و دلیل انتخاب این موضوعات، ضرورت پاسخگویی است ،در نظر است تبیینی کوتاه از دلیل پیشنهاد موضوع و محتوای آن ارائه شده و ساختار موضوع روشن شود تا متقاضیان دچار سوء تعبیر نشده و خروجی پایان نامه تمام ابعاد موضوع را پاسخ دهد.مهندسی محتوایی بدین معناست که شاکله و ساختار موضوع و هدف از پیشنهاد آن معلوم گردد تا محقق موضوع را جهت و رنگی دیگر نبخشد و به سؤال اصلی آن پاسخ گوید.
همچنین در راستای واسپاری امور اجرایی و مدیریتی به مدیریتهای استانی ، آسیب شناسی جلسات دفاعیه نیز دراداره پایاننامهها در دست اقدام است. زیرا برگزاری جلسات دفاعیه نیز از جمله امور واگذار شده محسوب میشود. با توجه به حساسیت کار در مقطع سطح 3 ، لازم است نحوه برگزاری جلسه و عملکرد اساتید داور مورد ارزیابی قرار گرفته و نقاط آسیب پذیر احصا گردد تا به حسب این سنجش محتوایی و روشی ، در جهت رفع نقایص و غنی سازی دفاعیات و عملکرد داوران اقدامات لازم انجام گردد.
ـ گویا مدیریت حوزههای علمیه خواهران تنها مرکزی است که امور پایان نامه طلاب مراکز تخصصی و موسسات آموزش عالی حوزوی خود را از طریق سامانه تحت وب انجام می هد. مکانیزه شدن گردش کار چه تأثیراتی در بر داشته است؟
سامانه پایاننامهها اواخر سال 91 رونمایی شد. مثل هر کار کشوری گسترده ای که برای اولین بار انجام میشود، ابتدای امر با مشکلاتی روبرو بودیم. اما با صبوری اساتید و طلاب و تلاش همکاران، مشکلات به تدریج مرتفع شد و در حال حاضر کلیه مراحل مربوط به انتخاب موضوع، انتخاب و معرفی اساتید راهنما و مشاور، ارسال طرح نامه و گزارشهای تدوین، ارسال پایان نامه و در خواست دفاع به صورت الکترونیکی پیگیری میشود.
اداره پایاننامهها توانسته است با استفاده از سامانه، حجم بالایی از درخواستها را سریع و آسان و با دقت ساماندهی نماید و به سادگی و سرعت آخرین گزارشها، آمار و اطلاعات را به دست آورد. همچنین با وجود سامانه میتوان بر فرایند اجرایی و علمی نگارش پایان نامه نظارت دقیق داشت و به نوعی بر عملکرد اساتید راهنما و مشاور نظارت کرد که متأسفانه به دلیل کمبود نیرو تاکنون موفق نشده ایم به این موضوع بپردازیم.
ـ با توجه به حساسیت پایاننامهها و رسالهها، امور محتوایی توسط هیئتهای علمی صورت میگیرد. از آنجا که مدارس عموماً فاقد هیئت علمی هستند و از طرفی سیاست مرکز بر واگذاری امور است، این موضوع چگونه تدبیر شده است؟
کثرت رو به ازدیاد طلاب سطح سه از یکسو و عدم امکان بررسی همه تقاضاها در مرکز به جهت محدودیتهای موجود از دیگر سو، سبب شد سیاست واگذاری امور به مدیریتهای استانی دنبال شود و برای رسیدگی به امور پایان نامهها، کمیسیونهایی در مراکز استانی تشکیل گردد. اعضا کمیسیونها اساتید مجرب و آشنا با پژوهش هستند و به تناسب تخصص به امور محتوایی چون تصویب موضوعات، طرحنامه ها و تأیید صلاحیت علمی اساتید راهنما و مشاور میپردازند. در سال 91 برخی مراحل اجرائی و علمی پایان نامهها به کمیسیون نه استان (اصفهان، قم، تهران، فارس، همدان، منطقه 5، یزد، کرمان، آذرشرقی) واگذار شد. در سال 92 در استانهای خوزستان، البرز و سمنان نیز امکان تشکیل کمیسیون فراهم شد. در حال حاضر 12 استان به صورت منطقهای امور پایان نامهها را پوشش میدهند.
ـ سال گذشته چه اقدامی در رابطه با کانونها و انجمنهای پژوهشی صورت گرفته است؟
کانونها و انجمنهای پژوهشی فعالیت سال گذشته خود را با محوریت موضوعات قرآنی انجام دادند. در حال حاضر 26 انجمن پژوهشی و 79 کانون پژوهشی رسماً مشغول فعالیت هستند. اعضای این تشکلها، سال گذشته علاوه بر ادامه سیرهای مطالعاتی گوناگونی که در برنامه کانون پیشبینی شده ( مانند مهدویت، زنان، ادیان ابراهیمی و ...) و نیز کارگاههای آموزشی و مهارتی با انجام سیر مطالعاتی قرآنی و کارگاههای مقاله نویسی، تعداد قابل توجهی مقاله با موضوعات قرآنی تدوین کردند. این تولیدات در دو سطح مدرسهای و استانی ارزیابی شده و ارزیابی کشوری آنها در دست انجام است و انشاءالله تا هفته پژوهش نتایج ارزیابی و برگزیدگان اعلام خواهد شد و مقالات در نمایشگاه مرکز که به مناسبت هفته پژوهش برگزار میگردد، ارائه خواهد شد.
ـ وضعیت طرحها و فعالیتهای پژوهشی در سال گذشته چگونه بوده است؟
فراخوان طرحها و فعالیتهای پژوهشی به روال هر ساله اعلام شده و مدارس نیز پیشنهادهای خود را به مدیریتهای استانی ارسال کردهاند، ولی به دلیل خالی بودن ردیف آن در بودجه، تاکنون اقدامی برای بررسی، تصویب و مساعدت طرحها و فعالیتهای پژوهشی صورت نگرفته است. (از سال گذشته بررسی، تصویب و مساعدت طرحها و فعالیتهای پژوهشی به مدیریتهای استانی واگذار شده و در استانهایی که شورای علمی پژوهشی در آنها تشکیل شده توسط شورا و در استانهایی که شورای علمی پژوهشی ندارند، به وسیله معاون پژوهش استانی انجام میشود).
ـ سال گذشته برگزاری کرسیهای آزاداندیشی در مدارس علمیه خواهران راهاندازی شد. در سال جاری وضعیت کرسیها چگونه است؟
مرحله اول کرسیهای آزاداندیشی با هدف ایجاد فضایی آزاد برای بیان نظرات و دیدگاههای مختلف با رعایت اخلاق و منطق گفتگو، تقویت و ترویج فرهنگ تفکر و اندیشه ورزی و گسترش و تعمیق مطالعات طلاب در موضوعات مختلف علمی، در 29 مدرسه سطح سه و 18 مدرسه سطح دو با حضور نمایندگانی از معاونت پژوهش مرکز برگزار گردید. به دلیل عدم وجود بودجه در شش ماه نخست سال در این ردیف، برنامهای انجام نشد، ولی با اختصاص بودجه در سه ماه سوم، به یاری پروردگار متعال، برنامه کرسیها دوباره فعال خواهد شد. در این مدت نظامنامه کرسی آزاداندیشی تدوین شده و انشاءالله در هفته پژوهش از طریق بخشنامه به استانها ابلاغ خواهد شد.
ـ اخیراً کارنامه پژوهشی طلاب پس از بازنگری به مدارس ارسال شده است. لطفاً در باره کارنامه و نقش آن در پیشبرد اهداف پژوهشی توضیح دهید.
ارزیابی تلاشهای پژوهشی طلاب در زمره مهمترین شیوههای بالندهسازی علمی حوزهها به شمار میرود. کارنامه پژوهشی، معلومات آموخته شده را ماندگار کرده و دوام فعالیتهای علمی را تضمین میکند. علاوه بر این، کسب رتبه ممتاز در کارنامه پژوهشی به عنوان امتیازی برجسته برای ادامه تحصیل محسوب میشود. دستورالعمل کارنامه پژوهشی پس از بازنگری و تکمیل در تاریخ 28/7/92 از طریق بخشنامه شماره 4503/الف92 به استانها ابلاغ شد. بر اساس دستورالعمل کارنامه پژوهشی، طلاب برای شرکت در فعالیت-های پژوهشی گوناگون مانند فراخوانها، کانونها و انجمنهای پژوهشی نمره میگیرند و در صورت کسب رتبه ممتاز از امتیازات پیشبینی شده بهرهمند میشوند./9191/د101/ی
ارسال نظرات