به کمک اخلاق می توان قدرت را مهار کرد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام سید کاظم سید باقری عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نشست علمی مهار قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم که در مؤسسه فرهنگی فهیم در قم برگزارشد، با اشاره به مفهوم قدرت سیاسی گفت: با لحاظ جنبه های ارادی بودن و آگاهی، قدرت سیاسی مجموعه ای از عوامل مادی و معنوی است که سبب به اطاعت در آوردن فرد یا گروهی از سوی فرد یا گروه دیگر می شود.

وی با بیان این که روش جمع آوری مطالب تفسیر اجتهادی و جامع بوده است، افزود: در این روش همه ظرفیت ها و توانمندی ها برای فهم و ارزیابی یک موضوع استفاده می شود، به ویژه که قرآن کریم دارای ظرفیت های بسیار درزمینه های گوناگون است.

بین قدرت ولایی و طاغوتی تقابل وجود دارد

عضو شورای علمی گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با اشاره به روابط شبکه ای بین آیات و مفاهیم آن ها اظهار داشت: در فضای ارتباط شبکه ای باید به ارتباطات مفهومی، فهم دال ها در زنجیره معانی و شبکه پیوسته مفاهیم و روابط متقابل آن ها توجه شود.

وی با اشاره به آیه«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَّ‌سُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّـهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ» ادامه داد: در این آیه دو مفهوم که به ظاهر می رسد ارتباطی با یکدیگر ندارند بیان شده است، اما اگر این دو مفهوم در کنار یکدیگر قرار گیرند معانی و مفاهیم گوناگونی را شکل می دهند.

این پژوهشگر حوزوی با بیان این که میان طاغوت و پیامبر که مظهر ولایت الهی است تقابل وجود دارد، ابراز داشت: غایت و هدف قدرت های طاغوتی و ولایی با یکدیگر متفاوت است، فراخوانی و قدرت طاغوت در راستای خود و قدرت پیامبر و ائمه طاهرین(ع) در رساندن بر به خداوند است.

وی با بیان این که تقابل طاغوت و ولایت دو گونه قدرت را تشکیل می دهد، عنوان کرد: نوع نخست قدرت، قدرت مطلوب و دیگری قدرت نامطلوب نامیده می شود؛ تعریفی که برخی از اندیشمندان خارجی از قدرت بیان کرده اند بسیار سطحی است.

حجت الاسلام سید باقری با اشاره به سطوح و مراتب گوناگون قدرت خاطرنشان کرد: با بررسی دقیق می توان فهمید که قدرت دارای 4 لایه است که هرکدام مسائل و مباحث مربوط به خود را دارد، قدرت سطح یک قدرتی آشکار، قابل مشاهده و تکثیر گرایانه است.

وی اضافه کرد: قدرت در سطح دوم نیمه پنهان بوده، جلوی تصمیم گیری را می گیرد و ارزش ها را تحریف می کند، در قدرت سطح سوم ستیز اقناعی و مزدورانه و تضاد بین طرفین مشاهده می شود، سطح چهارم قدرت نیز ستیز میان طرف ها پنهان و پیچیده می شود به نحوی که طرفی ارزش ها و دانش های طرف دیگر را تغییر می دهد.

شاخصه قدرت مطلوب حرکت به سمت خداوند است

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به شاخص های قدرت مطلوب و نا مطلوب گفت: شاخصه قدرت مطلوب حرکت به سمت خداوند و ویژگی قدرت نامطلوب وجود فساد و فعالیت بر اساس خواسته های نفسانی است.

وی افزود: نگاه واقع بینانه انسان در محضر قرآن به او می گوید که قدرت یکی از مهم ترین نعمت های خداوند است، اما این نعمت الهی احتمال دارد به سمت فساد کشیده شود؛ از ویژگی های قدرت نامطلوب وجود ترس و وحشت، ایجاد فساد، استکبار و استعلا است.

قدرت مطلق برای انسان فساد مطلق را به دنبال دارد/ به کمک اخلاق می توان قدرت را مهار کرد

عضو شورای علمی گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با بیان این که مسأله قدرت باید آسیب شناسی شود، اظهار داشت: قدرت مطلق برای انسان فساد مطلق را به دنبال دارد، در قرآن کریم نیز به فساد ورزی صاحبان قدرت اشاره شده که منظور صاحبان قدرت نامطلوب و نا مشروع است.

وی ادامه داد: هر قدرتی در آستانه فساد وجود دارد، برای قدرت که هر آیینه احتمال دارد انسان را در فساد فرو ببرد باید ساز و کارهایی در نظر گفته شود، برای کنترل قدرت سازوکارهای گوناگونی وجود دارد اما ساز و کار درونی و بیرونی فراگیرتر و منطقی تر است.

این پژوهشگر حوزوی با بیان این که راهکارهای درونی در عرصه دانش اخلاق تحقق پیدا می کند، ابراز داشت: حضور اخلاق در جامعه و وجود شهروندان اخلاق مند و قدرتمندانی که دارای اخلاق هستند به اندیشمندان و نظریه پردازان کمک می کند که امکان دارد قدرت را مهار کرد.

وی عنوان کرد: راهکار دورنی ذهنیت ها، ارزش ها، هنجارها و روح و نفس خود را از آن انسان می کند، تغییر ارزش ها و هنجار ها سبب می شود تا شخص دارای قدرت خود را کنترل کرده و زمینه های سوء استفاده را از بین ببرد.

انتقاد ناپذیری در زمان قدرت به دلیل رعایت نکردن تقوا پدید می آید

حجت الاسلام سید باقری با بیان این که هر اندازه که جامعه و شخص قدرتمند به سوی اخلاق حرکت کند فساد کاهش پیدا می کند، خاطرنشان کرد: تا زمانی که تقوا وجود داشته باشد پیمان شکنی و ظلم از بین می رود؛ بنابراین تقوا مسأله ای بسیار مهم است.

وی با اشاره به پیامدهای تقوا در قدرت اضافه کرد: اگر تقوا در قدرت ها رعایت شود پیامدهایی همچون دوری از جاه طلبی، شرح صدر و شکیبایی، استواری در گفتار و گفتن قول سدید، راستگویی و حفظ آبرو در حکومت ها جلوه می کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که اگر تقوا رعایت نشود شاهد آسیب هایی در مسأله قدرت خواهیم بود، گفت: عدم وجود تقوا سبب خود شیفتگی، خود محوری، خود بینی و خود مرکز بینی می شود و شخص قدرتمند بدون تقوا به فکر و اندیشه دیگران توجه نکرده و و فردی نقدناپذیر می شود.

در ذات ملک و قدرت فساد وجود ندارد

وی با اشاره به مفهوم استبداد در قدرت افزود: اسبتداد بدان معنا است که شخصی به رأی خود بدون توجه به نظرات دیگران عمل می کند، اگر حاکمی مستبد شود اثر اجتماعی و سیاسی دارد به گونه ای که اگر سخن شخص قدرتمند مورد پذیرش واقع نشود مخالفان سرکوب خواهد شد.

عضو شورای علمی گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با بیان این که استبداد و عدالت و تقوا با یکدیگر قابل جمع نیستند، اظهار داشت: اگر شخص استبداد بورزد از دایره عادلان و با تقوایان خارج می شود، اگر تقوا و عدالت در وجود انسان نهادینه شود دوری از افراط و تفریط صورت می گیرد.

وی ادامه داد: در ذات ملک و قدرت فساد وجود ندارد، اگر خداوند در قرآن می فرماید که صاحبان قدرت در مکان های گوناگون دست به فساد می زنند، بر اساس سیاق آیه و روایات تفسیری همه حکومت ها را شامل نمی شود بلکه مراد پادشاهان نا مشروع هستند./1323/پ201/ش