شأن خبرگزاری مرتبه‌ای پایین‌تر از همان شأن پیامبری است/رسا را خبرگزاری صادقی یافتم/سوء استفاده رسانه‌های دوم خرداد از مطالب برخی بزرگان حوزه
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، قرآن، رسانه‌ای الهی است که پیام خدا را بر بشر ابلاغ می‌کند. از این‌رو خود قرآن بزرگ‌ترین الگوی رسانه‌های مکتبی و ارزشی است، ولی هر رسانه‌ای برای ارزشی شدن باید محورهای را پیگیری کند که نخستین آنها حق محوری است.
از نگاه دینی و قرآنی رسانه باید در محتوا و هدف، حق محور و عدالت‌مدار باشد. عظیم‌ترین رسانه دینی مسلمانان می‌فرماید «لا یَأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزیلٌ مِنْ حَکیمٍ حَمید)، باطل از پیش رویش و از پشتش در آن راه ندارد و فروفرستاده شده‌ای از سوی حکیم ستوده است.»(فصلت 42)
اگر رسانه دینی در هدف و محتوا «حق محور» باشد، نوبت به آن می‌رسد که در شیوه‌ها و ابزارها هم حق را مقدم بدارد و با استحکام، اتقان و استدلال در عرصه خبررسانی، خبرسازی و دیگر موارد گام بردارد. در این صورت، رسانه توان هدایتگری خود را بدون آسیب، به ظهور خواهد رساند. «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدًی لِلْمُتّقینَ، آن کتاب هیچ تردیدی در آن نیست، راهنمای پارسایان است.»(بقره23)
به این ترتیب، رسانه دین‌مدار نیازی به استفاده از ابزارها و شیوه‌های غیر متقن و غیر حق ندارد. و استفاده از شیوه‌های تبلیغی نادرستی چون: انواع مغالطات، شارلاتانیسم مطبوعاتی و هیاهو و غوغا سالاری مطبوعاتی، ایجاد فضاهای روانی مجازی، قلب واقعیت‌ها و واژگون نمایی حوادث، تحلیل‌های غلط و غرض آلود و ده‌ها حقه مطبوعاتی و رسانه‌ای، از نشانه‌های رسانه‌هایی است که بر محور دین نیستند.
مشکل اصلی زمانی پیش می‌آید که اهدافی مخالف حق و عدالت طراحی می‌شود و آنگاه رسانه به عنوان ابزار رسیدن به آن یا تسهیل کننده وصول به این اهداف، مورد توجه قرار می‌گیرد؛ مانند آن‌چه امروز به نام «جنگ نرم» مطرح می‌شود و رسانه‌ها قبل از تهاجم نظامی؛ با هجوم خبری، فرهنگی عقبه‌های کشورهای دیگر را سست و ناپایدار می‌سازند. ولی اگر رسانه‌ای محوریت دین را بپذیرد، از این آسیب در امان خواهد ماند.
دومین ویژگی رسانه دینی «رحمت گستری» آن است. همان‌گونه که هدف قرآن کریم نیز نمایان ساختن جلوه رحمانی حق تعالی و رحمت گستری در عرصه هستی و کشاندن مخاطبان به سوی رحمت الهی است. آن‌جای که می‌فرماید «هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ وَ هُدًی وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ، این (قرآن)، بصیرت‌هایی از پروردگارتان است و برای کسانی که ایمان آوردند، مایه هدایت و رحمت است.»(اعراف 203)
از اصول حاکم بر محتوای رسانه دین محور، طاغوت ستیزی آن است. از این‌رو، وقتی قرآن کریم وظیفه طاغوت ستیزی پیامبران را یادآوری می‌کند، از واژه «رسول» (فرستاده) استفاده می‌کند. «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلّ أُمّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطّاغُوتَ، و در هر امتی همانا رسولی برانگیختیم که ]بگوید[ خدا را عبادت کنید و از طاغوت دوری کنید.»(نحل 36)
رسالت رسانه‌ها در مبارزه دائمی با طاغوت‌ها و طغیانگران علیه دین و قرآن، در کلام امام و رهبری جلوه بارزتری دارد. امام خمینی(ره) به رویکرد طاغوت ستایی و همنوایی رسانه‌ها با طاغوتیان، اشاره می‌کنند و می‌فرمایند «آن که از همه خدمت‌ها بالاتر است، این است که نیروی انسانی ما را رشد بدهد و این به عهده مطبوعات است، مجله‌هاست، رادیو تلویزیون است، سینماهاست، تئاترهاست. این‌ها می‌توانند نیروی انسانی ما را تقویت کنند و تربیت صحیح بکنند و خدمتشان ارزشمند باشد، و می‌توانند مثل رژیم سابق باشند که همه چیز به هم ریخته بود. همه چیز در خدمت استعمار بود. آنها خودشان هم نمی‌دانستند. خیلی‌ها خودشان نمی‌دانستند. نمی‌دانست که این عکسی که از این زن لخت می‌اندازد، چند تا جوان را آشفته می کند، از بین می‌برد.»
رسانه دینی، بهترین ابزار دفاع علمی و تبلیغی از ساحت ارزش‌ها است. تعهدهای دین محورانه رسانه دینی، اقتضا می‌کند که دفاع از دین را اصل قرار دهد و در این مسیر از غیر خداوند واهمه‌ای به خود راه ندهد. این سخن به معنای بی تدبیری نیست، بلکه منظور، حفظ هویت دفاعی رسانه های دینی در هر شرایط است «الّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلاّ اللّهَ، کسانی که پیام‌های خدا را می رسانند و از او می‌هراسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌هراسند.»(احزاب 39)
سرویس اندیشه خبرگزاری رسا نیز تصمیم گرفت برای تبیین ابعادی از رسالت اصلی رسانه‌های دینی با استاد معظم حسن رمضانی که از اساتید برجسته حکمت، عرفان نظری و عملی حوزه علمیه قم و از شاگردان مبرز استاد حسن‌زاده آملی است، گفت‌وگویی در این زمینه داشته باشد.
خوشبختانه استاد به سبب تسلط کامل بر موضوع رسانه دینی و بیان مطالبی جامع و کامل در این زمینه ما را مجاب کرد تا ابتدا به طرح این پرسش بپردازیم که «امروز رسانه‌ها نقش بسیار تعیین کننده‌ای در هدایت افکار عمومی دارند که متأسفانه بسیاری از رسانه‌ها با زیر پا گذاشتن ارزش‌ها افکار را به سمت شر و برخی از آنها با حفظ ارزش‌های الهی و انسانی افکار را به سوی خیر هدایت می‌کنند، پرسش ما این است که رسانه باید دارای چه ویژگی‌ها باشد که بتوان به آن نام «رسانه ارزشی» را اطلاق کرد؟»
در ادامه، متن این گفت‌وگو را با حذف سوالات از نظر می‌گذرانید.
لازم به تأکید است که شأن خبرگزاری در مراتب پایین‌تر شأن پیامبری و نبوت است، چرا که نبوت در پیام‌آوردن و خبر رسانی میان مبدأ تعالی و سایر موجودات و مخلوقات که در رأس آنها انسان قرار دارد، است. خبرگزاری نیز در مراتب نبوت و پیام‌آوری قرار دارد؛ از این‌رو باید همان سازوکارها، شرایط، ویژگی‌ها و اهداف که در نبوت و پیام‌آوری مطرح می‌شود را یک خبرگزاری مورد توجه قرار دهد.
نخستین ویژگی و شرطی که فرد باید در نبوت و پیام‌آوری دارا باشد این است که خود او نسبت به آن‌چه بیان و تبلیغ می‌کند، لبریز باشد؛ یعنی در آن‌چه ارائه می‌دهد، فقیر نباشد. خداوند متعال کامل، فوق و لبریز از کمال است که همین لبریز از کمال بودن سبب افاضه و ترشح کمال به دیگران می‌شود؛ بنابراین فرد پیام‌آور اگر می‌خواهد به دیگران فایده‌ای برساند و یا شخصی که می‌خواهد دیگران را از اخبار و اطلاعات علوم و معارف سیراب کند، نخست باید خودش لبریز از این علوم باشد. چرا که فقر اطلاعاتی، علمی و فرهنگی برای فرد پیام‌آور یا کسی که در زمینه خبررسانی است، قابل تصور نیست.
ویژگی دوم در شأن و جایگاه خبررسانی و پیام‌آوری صداقت است؛ یعنی فرد واقع‌نما باشد، نه این‌که در راستای اهداف و اغراض خاصی به پردازش بپردازد، اگر فرد پیام‌آور یا خبرگزاری که به دنبال اطلاع‌رسانی است، به دنبال اهداف و اغراض خود باشند، باید بدانند که شأن و ویژگی پیام‌آوری خود را از دست داده‌اند.
همان‌گونه که میان نبی(پیامبر راستین) و متنبی(کسی که ادعای پیامبری می‌کند) تفاوت وجود دارد. در بحث اطلاع‌رسانی و پیام‌آوری نیز اگر اهداف و اغراض شخصی دنبال شود، در این میان تنها یک صورت بدون معنا و مجاز بدون حقیقت وجود خواهد داشت. از این‌رو است که صداقت، راستی، راست‌نمایی و واقعیت نمایی در بحث پیام‌آوری بسیار مهم و مورد تأکید است.
متأسفانه برخی از خبرگزاری‌ها اخبار را در راستای اهداف ویژه خود پردازش و منتشر می‌کند. به گونه‌ای که اگر به مبدأ یا صاحب خبر مراجعه کنیم، می‌بینیم آن‌چه منتشر شده با آن‌چه از سوی وی بیان شده 180 درجه تفاوت دارد.
برای نمونه یکی از بزرگان حوزه که اکنون در قید حیات است، نوآوری فقهی داشت. ولی در زمان غلبه رسانه‌های دوم خرداد طعمه و لقمه‌ای برای این‌ها شده بود؛ این شخص به سبب صداقت و پاکی خود سخنان نوی مطرح می‌کرد، ولی آقایان در راستای اهداف خود حرف‌های ایشان را منتشر می‌کردند به گونه‌ای که مطالب منتشر شده با مطالبی که او بیان می‌کرد، 180 درجه تفاوت داشت. بنده نیز به وی گفتم که در صداقت و پاکی شما هیچ شکی ندارم، ولی بدانید که اخبار شما بدین صورت منتشر می‌شود، از این‌رو با چنین رسانه‌های مصاحبه نکنید، چرا که نقض غرض بوده و علیه حوزه به کار گرفته شده است. دنبال کردن اغراض شخصی خلاف رسالت اصلی خبر رسانی و در حقیقت نشر اکاذیب و امور غیر حقیقی است.
انسانیت انسان به جان و روح او است که تقوم روح، جان و شخصیت انسان به خبر و اطلاعات است؛ در حقیقت چیزی جز تعقل، فکر، اندیشه، خبر، علم، اطلاعات و معرفت مصالح ساختمانی بنای شخصیت انسان نیست. اگر بخواهیم خلاصه یک انسان را نشان دهیم، باید فکر و اندیشه او را نشان دهیم. باید نشان دهیم که نزد کدام استاد درس فراگرفته و اکنون به چه درجه معرفتی و علمی رسیده است، چه آثار و تحقیقاتی دارد؛ وگرنه وزن، قد، شکل و دیگر مسائل معرف شخصیت یک انسان نیست.
حکما برای انسان چهار مرحله عقل هیولایی، بالملکه، بالفعل و مستفاد بیان می‌کنند؛ در مرحله نخست عقل هیولایی است که قابل محض اخبار و اطلاعات است. سپس عقل بالملکه است که با به دست آوردن اولیات و سرمایه‌ها شکل می‌گیرد و به کار گرفتن کسب شده‌ها را عقل بالفعل می‌گویند. عقل مستفاد نیز زمانی شکل می‌گیرد که فرد از تمام مسائل، اطلاعات کافی را کسب کند که پس از آن عقل مستفاد به عقل فعال که مبدأ تمام اخبار، اطلاعات و معقولات است، متصل می‌شود؛ این حقیقت انسان است.
حال اگر تمام حقیقت یک فرد در اخبار کذب خلاصه شده باشد، آن شخص دیگر یک انسان غیر واقعی و دروغین می‌شود، به ظاهر انسان و در واقعا انسان نیست؛ اگر یک خبررسان ـ خبرگزاری یا فرد پیام‌آور ـ نیز سرشار از کذب باشد، باید دانست که این خبرگزاری در ظاهر اطلاع‌رسانی می‌کند، ولی در حقیقت چیز دیگری است. همچنین افرادی که از این خبرگزاری اطلاعات کسب می‌کنند، از آن بهره‌مند می‌شوند نیز محکوم به این حکم(ظاهری انسان و حقیقتی غیر انسانی) هستند. یعنی انسان سوری، آدمک و آدم‌نما هستند.
ولی اگر اخبار، اطلاعات، معارف و علوم حقیقی و مطابق واقع باشند، در این صورت هم فرد خبررسان، تولید و نشر کننده آن خبر انسان است و هم کسانی که از این اخبار بهره گرفته و در راستای واقعیت قرار می‌گیرند، انسان هستند. یعنی این اخبار عاملی برای قرار گرفتن فرد بهره گیرنده در مسیر انسان شدن می‌شوند.
خبر مطابق واقع و راستی همانند گل و خبر مخالف واقع، کذب، دروغ و نفاق همانند خار است. خاصیت گل نیز شامه و لامسه نوازی است که تمام شؤون انسانی از این گل برای قرار گرفتن در راستای جمال و زیبایی بهره می‌برد و خاصیت خار چیزی جز آزار، اذیت و خدشه وارد کردن نیست که خود لایق سوختن و مایه آتش و عذاب برای سوزاندن دیگران است؛ در حقیقت گلشن نماد بهشت و گلخن نماد جهنم است.
اگر فردی خود در مسیر واقعیت باشد و دیگران را نیز در این مسیر قرار دهد بهشتی می‌شود، ولی اگر خلاف این جهت حرکت کند جهنمی است؛ متأسفانه این موضوع(بیان واقعیت‌ها برای هدایت افراد در مسیر درست) در خبرگزاری‌ها جهان عکس است.
آنها اصلا کاری به واقعیت‌ها ندارند، بلکه اهدافی دارند که در راستای آن قدم برمی‌دارند، خبر تهیه و منتشر می‌کنند. دنیایی را براساس دروغ بنا کرده و در این مسیر نیز حرکت می‌کنند، در نهایت نیز مشخص می‌شود که هیچ بودند، هیچ هستند و هیچ خواهند بود.
ولی در کشور ما خبرگزاری‌های صادقی هستند و بنده خبرگزاری رسا را تاکنون با توجه به مراجعات و مطالعه اخبار آن، حرکت کننده در راستای رسالت اصلی که نبوت و پیام‌آوری است می‌دانم؛ إن‌شاء الله در آینده نیز در این مسیر باشد و هدفش نشر حقایق، معارف و آشنایی دیگران با حقایق حوزه، آشنایی با بودها و نبودهای حوزه و آشنایی با بایدها و نبایدهای حوزه باشد. از خداوند متعال نیز برای دست‌اندرکاران این خبرگزاری توفیقات روز افزون را طلب می‌کنم.
گفت‌وگو: روح الله رهبری، محمدرضا محقق، محمدامیر راستگردانی
/402/993/م