وضع قوانین برای اداره جامعه از ویژگی‌های قرآن است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین جلسه نشست آسیب شناسی واژگان چالش برانگیز در قرآن کریم با محوریت خشونت، عصر امروز در تالار شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با سخنرانی پژوهشگران قرآنی، برگزار شد.
در این جلسه که با تلاوتی چند از کلام الله مجید آغاز شد، یکی از پژوهشگران قرآنی درباره خشونت، بیان داشت: خشونت، استفاده از زور فیزیکی به منظور قراردادن دیگران در وضعیتی بر خلاف خواست‌شان، است و قانون، ابزاری است که در جهت تعدیل خشونت در جامعه وضع می شود؛ قرآن به عنوان کتابی آسمانی که به وضع قوانین برای اداره جامعه پرداخته، در آیات گوناگونی به این قوانین اشاره دارد.
وی با اشاره به آیه 216 سوره بقره اظهار داشت: واژه کُتِبَ در بیان قرآن به وجوب اصلی، مطابق با واقعیات جامعه اشاره دارد، استفاده از لفظ كُتِبَ که به معنای نوشتن است، به نوعی جعل(قرارداد الهی) اشاره دارد و از آن چنین استنباط می‌شود که از نگاه قرآن امر قتال، به عنوان واقعیت جاری در جامعه مد نظر قرار گرفته و با وجود کراهتی که برای نوع بشر دارد، درگیر شدن در کارزار و وضع قوانین در رابطه با آن غیر قابل اجتناب است و اگرچه برای افراد کراهت دارد، ولی ممکن است در آن خیری باشد.
پژوهشگر قرآنی در ادامه ابراز داشت: قتال و به عبارتی جنگیدن با اشخاصی که در حال جنگ با مسلمانان هستند، موضوعی است که قرآن به عنوان یکی از راه‌کارهای ممکن در حیات اجتماعی انسان، به طور کل بر آن مهر تأیید می‌زند؛ البته باید در نظر داشت که بیان این آیه بسیار کلی است و پیرامون شرایط و نحوه قتال و دلایل آن سخنی نمی‌گوید، اما آیات دیگری این موارد را در نظر داشته و بیان کردند.
وی اظهار داشت: در آیات 190 تا 194 سوره بقره، که بنا به نظر تعدادی از مفسرین فرمان جنگ با مشرکین مکه برای نخستین بار صادر شده است و بنا به شرایط پیش روی مسلمانان در برهه ای خاص از زمان، به این مهم یعنی به مسأله قتال پرداخته شده است: باب مفاعله (فعال) بر مشارکت دو جانبه در فعل مورد نظر دلالت دارد؛ در نگرشی دقیق‌تر، معنای واژه مقاتله به این صورت است: جنگیدن با شخص یا اشخاصی که با شما می جنگند به قصد از میان بردن آنان؛ پس قتال و مقاتله بیانگر کارزار و جنگ است، نه کشتن.
پژوهشگر قرآنی تصریح کرد: در بعضی از آیات، خداوند مسلمانان را به جنگ با کسانی که با ایشان وارد کارزار شده‌اند فرا می‌خواند، اما برای این کارزار شرایطی را در نظر می‌گیرد و حدود و قوانینی وضع می‌کند و به عنوان یک قانون کلیدی از آنان می‌خواهد که قتال‌شان فی سبیل‌الله باشد؛ با تأملی در این قانون کلیدی می‌فهمیم که فی سبیل الله بودن قتال و جنگ، یعنی جنگیدن با هدف الهی و در طریق الهی.
وی در ادامه گفت: خداوند هرگونه جنگ با انگیزه کشورگشایی، انتقام و کسب غنائم را نفی می‌کند؛ جنگ در راه خدا معنایی به جز دفاع از حق نمی‌تواند داشته باشد؛ از این رو کیفیت آن و نوع سلاح بکار رفته و نحوه تعامل با اسراء باید در مسیر رضایت الهی و تحقق آن باشد.
پژوهشگر قرآنی افزود: فتنه که واژه کلیدی دیگری است که در آیاتی مورد استفاده قرار گرفته، به لحاظ لغوی به معنای آن چیزی است که موجب اختلال همراه با اضطراب شود؛ البته دامنه معنایی این کلمه در قرآن وسیع است و انواع گوناگونی دارد که ارتباطی با مبحث مورد نگرش ما ندارند، برای مثال گه گاه از آزمون‌های الهی نیز به فتنه تعبیر شده است که بدیهی است، تفاوت بسیاری بین این کاربرد واژه و مفهوم آن در بستر آیه‌های مورد بررسی وجود دارد./202/966/ب1