توجه به روحانیت در تلویزیون و سینما از برکات انقلاب اسلامی است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین نشست از سلسله نشست های سبک زندگی و سینما با موضوع جریان شناسی سبک زندگی روحانیت در تلویزیون و سینما عصر امروز به همت انجمن سواد رسانه طلاب مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین علی جعفری مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این نشست، به بیان حضور روحانیون در تلویزیون و سینما پرداخت و اظهار داشت: یکی از نشانه هایی که نشان می دهد در تلویزیون انقلاب شد، حوزه روحانیت روی آنتن است؛ در سینما از دهه 60 روحانیت مسأله و موضوع بود، البته درخشان بود، اما کم بود؛ در تلویزیون روحانیت در دو موضع حضور پیدا می کند: یکی در موضع میز خطابه است، یعنی منبری است که در تلویزیون بازسازی می شود.

وی گفت: نماد منبر تلویزیونی، برنامه «درس هایی از قرآن» از سوی حجت الاسلام والمسلمین قرائتی از جمله آنها بود که قدیمی ترین برنامه تلویزیون ایران است که اگر بخواهیم حتی قبل از انقلاب را هم لحاظ کنیم، طولانی ترین برنامه تاریخ تلویزیونی است و شاید برنامه ورزش و مردم با این برنامه برابری کند.

مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: نوع حضور دیگر، روحانیونی بودند که منبر می رفتند و از تلویزیون پخش می شد؛ وجه دیگر روحانیون در تلویزیون، روحانیت سیاسی حاکمیتی(امام  و رؤسای قوا و نمایندگان مجلس) بودند که بیشترین وجه روحانیت در تلویزیون را شامل می شد؛ وجه دیگر مناظره های ایدئولوژیکی اواخر دهه هفتاد بود.

وی افزود: در حوزه روحانیت حاکمیتی تطوراتی وجود دارد و روحانیت حاکمیتی عمدتاً سران قوا و نمایندگان مجلس را بازنمایی می کرد و این مسأله امروزه توسعه پیدا کرده است.

حجت الاسلام والمسلمین جعفری گفت: در سریال های تلویزیونی دهه 80، طلبه ای حضور نداشت و حضور طلاب در سینما از فیلم «مارمولک» بیشتر مورد توجه قرار گرفت؛ سپس فیلم «اخراجی ها» اثر دیگری بود که طلاب در آن تعاملات طلاب جذابیت داشت و مورد توجه قرار گرفت و در سریال ها نیز حضور طلاب در سریال ها از اثر او یک فرشته بود، شروع شد.

مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: تطورات حضور طلاب در سینما بیشتر از تلویزیون بوده است؛ روند عمومی بازنمایی طلاب در فیلم ها را می توان حول مواردی توضیح داد؛ یکی از آنها، بی خانواده بودن روحانی در فیلم ها است که همسر و فرزندان او به نمایش گذاشته نمی شوند، البته این مسأله در فیلم پرده نشین تعدیل شد.

وی گفت: روند دیگر عمومی، محوبودگی طلبه در فیلم ها است؛ محو بودن خانواده به جایی می رسد که نمی داند که پسر او کیست که در فیلم «روز رفتن» این مسأله مورد ابهام قرار گرفته بود؛ روحانی بی کس و کار، مورد دیگر از این روندها است.

حجت الاسلام والمسلمین جعفری به بی تفاوتی روحانیت به تصویر خود پرداخت و تصریح کرد: آن قدری که یک کنسرتی در قم اجرا می کند، روحانیت را حساس می کند، اما بازنمایی و تصاویری که از روحانیت در سینما و تلویزیون پخش می شود برای طلاب اهمیت پیدا نمی کند در حالی که خیلی از تصورات را از روحانیت می سازد.

وی افزود: در سریال ها روحانیت مرجع حل مشکلات مردم هستند، اما در فیلم های تلویزیونی و سینمایی بعضا برای حل مشکلات طلبه، فردی غیر روحانی به او کمک می کند.

مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: ادراکات ماورایی بادآورده از دیگر نکاتی است که در فیلم ها دیده می شود، به این معنا که شخصیتی به عنوان روحانی انتخاب می شود که عرفان و بازخورد شخصیتی روحانی فیلم به شخصیت واقعی بازیگر نقش روحانی نمی خورد.

وی گفت: وجه دیگری که در روند عمومی روحانیت در فیلم ها وجود دارد، نسبت روحانی و خدا است، نه معنویت؛ در تمام این سریال های تلویزیونی، مؤلفه هایی از جمله تلاوت قرآن، مستحبات، تضرع، مناجات، حدیث نفس، روضه و بکا وجود ندارد و یا به ندرت دیده می شود؛ به عنوان مثال در سریال پرده نشین که صحنه ای از نماز خواندن استاد حوزه دیده نشد.

حجت الاسلام والمسلمین جعفری تصریح کرد: نسبت روحانیت و دانش، از دیگر روند های عمومی روحانیت در تلویزیون و سینما است که بیشتر رقّت ادبیات شرعی است؛ دلالت حِکمی در روحانی فیلم وجود دارد، اما اینکه دلالت مذهبی(احکام گفتن، نماز خواندن) باشد، مشاهده نمی شود و رقت و تضعیف ادبیات شرعی دیده می شود.

وی افزود: یکی دیگر از روندهای عمومی روحانیت در تلویزیون و سینما، رفتارهای عوامانه طلاب است؛ روحانیت و فعالیت اجتماعی از دیگر مواردی است که در سریال ها و فیلم ها بیشتر روحانیت را با فعالیت مددکاری اجتماعی او نشان می دهد. اینکه روحانی کار مددکاری کند بد نیست، اما باید مدکاری او با یک مددکار سکولار فرق کند؛ در عین حال همه حیثیت روحانی مددکاری نیست.

مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: پدیده هایی مثل روحانی مبارز، روحانی رزمنده، روحانی مسؤول و روحانی بسیجی در فیلم های تلویزیونی و سینمایی که روحانیت حضور دارد، نادیده گرفته می شود.

وی گفت: روحانیت و مراودات اجتماعی از دیگر مواردی است که در فیلم ها جای بلاهت(انسان ابله) و صداقت جا به جا می شود؛ در فیلم ها عدم مرز بندی بین طنز و لودگی برای روحانیت دیده می شود؛ مهم ترین متغیر در روند عمومی روحانیت در فیلم های تلویزیونی و سینما، القاء اختلال ارتباط شناختی است؛ انگار اختلالی وجود دارد که روحانی این اختلال را برطرف می کند و مردم طوری با روحانی برخورد می کند که خلاف شرع است و مردم به تدریج متوجه می کنند که روحانی چه انسان خوبی بود که ما نمی دانستیم.

حجت الاسلام والمسلمین جعفری تصریح کرد: نسبت روحانی و امر زنان در فیلم ها مسأله ای اقرار آلود است و دوگانه زن بدکاره و آخوند و زن فاحشه و روحانی دیده می شود؛ سنتی در تلویزیون وجود دارد که وقتی روحانی و زن بدی دیده می شوند، همیشه که انگار آزمون روحانیت است و کما بیش در سینمای ما نیز وجود دارد.

وی افزود: کارگردان و تهیه کننده ای را نمی شناسم که بنای او در ساخت فیلم ها، خراب کردن روحانیت باشد و این مسأله و توجه به روحانیت از برکات انقلاب اسلامی است و این مزیتی به شمار می رود.

مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: تجربه ای که در سینما و تلویزیون در بازنمایی روحانیت داریم، ببیشتر به ناتعادلی ها در برخی دوگانه ها است که باید به آن فکر کنیم که به نقطه تعادل برسیم؛ یکی از آن دوگانه ها مرکز بین بلاهت و سادگی است؛ باید به سادگی روحانیت پرداخته شود، اما از سویی نباید روحانیت را ابله نشان داد که با دیدن یک زن، دست و پایشان را گم می کند و نداند که چه عکس العملی نشان دهد.

وی گفت: یکی دیگراز دوگانه ها، دوگانه انذار و تبشیر است که یک آخوند در فیلم ها یا انذاری انذاری و یا تبشیری تبشیری است؛ صمیمیت روحانیت در فیلم ها نشان داده می شود اما اقتدار را در فیلم از روحانی می گیرند./822/201/ب3