روشنفکری دینی سنخیتی با عقلانیت مدرن ندارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مرتضی جوادی آملی در نخستین پیش همایش کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی با تکیه بر اندیشه های علامه جوادی آملی که پش از ظهر چهارشنبه در سالن همایش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد با اشاره به روایتی از امام علی(ع) بیان کرد: در هر مکانی که ایمان وجود دارد علم نیز سایه افکن است و در هر مکانی که جهالت و نابخردی وجود دارد به دلیل این است که علم دیده نشده است.

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء ادامه داد: علم به یک سری مبانی نیاز دارد که اگر تشکیل شوند علم نیز ایجاد خواهد شد؛ علم به معنای واقعی به شیوه معرفتی شایسته نیازمند است و عقلانیت وحیانی نیز یک شیوه معرفتی است.

وی با بیان این که عقلانیت در صحنه معرفتی با پیشوند و پسوندهای مختلفی همراه است، اظهار کرد: برخی عقلانیت را همراه با وحیانی و برخی همراه با سنتی و برخی نیز همراه با عرفی یا مدرن یاد می کنند که همه آنها یک شیوه معرفتی محسوب می شوند و عقلانیت مدرن و سنتی تلاش می کنند تا یکدیگر را از صحنه معرفتی خارج کنند به گونه ای که تمام بحران های فکری به عقلانیت سنتی منسوب و از عقلانیت مدرن با آثار مثبت یاد می شود.

حجت الاسلام جوادی آملی با تصریح بر این که برای هریک از عقلانیت سنتی و مدرن کاستی ها و نقص هایی وجود دارد، گفت: منبع ما در عقلانیت سنتی نقل یعنی کتاب و سنت است؛ نقل تنها منبع معرفتی است که باید از آن برای به دست  آوردن علم و برطرف کردن نیازهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بهره گرفت.

وی ادامه داد: این نوع از عقلانیت که در نظام سنتی ما مورد توجه است و متأسفانه، متعصبانه بر آن اسرار می ورزند دارای دو نقص اساسی است؛ نخستین نقص این است که نقل و به عبارت دیگر آنچه که در ظواهر کتاب و سنت و جود دارد را مرادف وحی گرفته است و سعی می کند آنچه که در ظواهر کتاب وجود دارد را به عنوان منبع هستی تلقی کند و از آنجا که عقل دارای سه شأن مفتاح، مصباح و میزان است از منظر عقلانیت سنتی جایگاه عقل شأن مفتاح است و فقط درگاهی را برای موارد باز می کند.

رییس بنیاد اسراء به نقص های عقلانیت مدرن اشاره کرد و افزود: متأسفانه برخی عقلانیت مدرن را روشنفکری دینی معرفی می کنند در حالی که در این عقلانیت دین جایگاه اساسی ندارد بلکه معیارهای آن همان مواردی است که در غرب شکل گرفته و عقل میزان است که نقل باید خود را با آن منطبق کند.

وی با بیان این که عقلانیت وحیانی دارای ویژگی های فراوانی است، خاطرنشان کرد: دراین نوع عقلانیت وحی که هر امر مورد نیاز بشری در آن وجود دارد، است؛ مشخص شدن تفاوت وحی و نقل که عقلانیت سنتی به آن دچار شده ضروری است؛ آیا آنچه که به عنوان اراده الهی و دین موجود است وحی است یا نقل؟ همان گونه از نظر تکوین تمام عالم با یک امر خداوند شکل گرفته است از نظر تشریع نیز دین نزد خداوند اسلام است؛ حال آن مقدار از این دین که در کتاب و سنت آمده است به نقل یاد می شود و باید گفت نقل منبع نیست بلکه دلیل و راهنما است و می آید تا وحی را مورد واکاوی و به جامعه انسانی معرفی کند.

حجت الاسلام جوادی آملی ادامه داد: وظیفه عقل نیز همانند نقل است به عبارت دیگر عقل و نقل صراط است و وحی سراج و عقل و نقل با هماهنگی یکدیگر حقیقت دین را واکاوی می کنند که این می شود علم و معرفت و شناخت دینی؛ بنابراین آن نقلی که در عقلانیت سنتی ارائه شده است در عقلانیت وحیانی وجود ندارد گرچه بی تردید ظاهر قرآن وحی است اما دارای متشابهات و محکمات، مطلق و مقید و حجاب مفهومی است و قدرت فهم آن حقیقت عینی که معصوم است باید اصل قرار گیرد./1324/پ۲۰۲/ی