ماه رمضان؛ از ديدگاه «اسلام» و «ما»

بي‎ترديد كساني كه مي‎خواهند اسلام را در آينه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان اين عصر ببينند و آن جمال نوراني و خورشيد جهان تاب را در چنين منظر و آيينه تيره و تار زيارت كنند، سخت در اشتباه‌اند.

اگر تصوير چهره اسلام ممكن بود و يك نفر آگاه به تمام تعاليم و امتيازات و هدايت‎هاي اسلام و برنامه‎هاي تربيتي و جامع آن، چهره زيباي آن را تصوير مي‎كرد، از هر اثر هنري ديگر زيباتر و جالب‎تر مي‎شد.

اگر خداي جهان و آفريننده زمين و آسمان ـ كه نعمت اسلام را به وسيله حضرت خاتم الانبيا انعام و اعطا فرمود‎ ـ آن را به صورتي تمثيلي مي‎ساخت، يقيناً زيبايي و جمال آن صورت، خلق اوّلين و آخرين را از خود بي‎خود مي‎كرد.

اسلام را بايد در آينه نصوص قرآن و سنّت، و در سيره رفتار و گفتار و كردار پيشوايان دين و كساني كه اسلام در وجودشان به تمام معنا منعكس شده و در سلوك مجاهدين و مسلمانان صدر اسلام تماشا كرد.

اجتماعي را مي‎توان يك جامعه كاملاً اسلامي دانست كه همه احكام و دستورات اسلامي بر تمام مسائل زندگي فردي و اجتماعي آن جامعه منطبق بوده و به عبارت ديگر، اسلام از برنامه‎هاي كسب و كار، معاشرت، حكومت، سياست و... آن‎ها تفكيك نشده باشد.

با اين وصف، اجتماعات ما معرّف يك اجتماع كامل و تمام عيار اسلامي نيست؛ زيرا بسياري از احكام اسلام در بين مسلمانان معاصر متروك گرديده، و جز «عبادات» (مثل: نماز و روزه، حج و...) ـ كه اجتماع اسلام به آنها نيز قائم است‎ ـ بقيّه احكام و دستورات اسلامي كم‎تر مورد عنايت قرار گرفته و بعضاً مهجور مانده است. چه بسا كه عبادات ما نيز آن طور كه شايسته است نشان دهنده مقاصد اسلام نيست و كساني كه از آثار و بركات آن هم محروم مي‎باشند، بسيارند.

در «عبادات»، معاني بزرگ و درس‎هاي عميق به ما آموخته مي‎شود كه اگر به آنها توجّه كنيم، افق افكار ما روشن و طرز تصوّر ما دگرگون مي‎شود.

در عبادات هم جنبه عادت نهفته است و هم اظهار شوكت اسلام، اتّحاد و هماهنگي مسلمين، ارشادات اخلاقي، آموزشي و تربيتي، تعاليم اجتماعي، رشد فكري، عقلي و علمي و بلكه فوايد بهداشتي و اقتصادي نيز منظور شده است.

همين روزه ماه رمضان كه از اركان اسلام و نيز شعاير بزرگ و وسيله‎اي جهت تقرّب به خدا است، آيا با همان برنامه مقرّر انجام مي‎شود؟ و آيا ماه رمضان ما همان ماه رمضان اسلام است؟ اين موضوع و مسأله‎اي است كه به بررسي و تحقيق نياز دارد.

ماه رمضان اسلام: چنان‌چه از خطبه حضرت رسول‎اكرم ‎صلّي‎الله عليه وآله وسلّم ‎استفاده مي‎شود، فرصتي براي افزودن به اعمال خير و كارهاي نيك، دستگيري از فقيران و بي‎نوايان، پيوند با خويشاوندان، ياري ضعيفان، تكميل و تهذيب اخلاق، فرو خوردن خشم و غضب و كنترل قواي شهواني است.

امّا برنامه ماه رمضان ما: پرخوري در افطار و سحر، تندخويي و بدزباني با نزديك و بيگانه، شب‌نشيني‎هاي زيان بخش است.

ماه رمضان اسلام: بهترين فرصت و گران‌بهاترين وقتي است كه حتّي يك دقيقه و ثانيه‎اش نبايد هدر برود و بيهوده مصرف شود؛ بلكه بايد تمام دقايق و ساعات آن در انجام كارهاي نيك و اعمال حسنه، تفكّر و تأمّل، توبه و اصلاح حال سپري شود.

ماه رمضان ما: بيشتر اوقاتش تلف مي‎شود و اوقاتي به اين عزيزي، آسان از دست مي‎رود.

ماه رمضان اسلام: مسلمانان بايد در آن به مناسبت نزول قرآن در سيره رسول اكرم ‎صلي الله عليه وآله وسلّم شخصيّتي كه قرآن به او نازل شد به طور عميق مطالعه نمايند و ارشادات و راهنمايي‎هاي آن رهبر عالي‎قدر آسماني را ـ ‎كه دافع هر ضرر و خسارت، و علاج كننده تمام مشكلات اجتماعي و حياتي است‎ ـ سرمشق خود قرار دهند و به حكم: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كانَ يَرجُوا اللهَ وَالْيوْمَ الأَخرَ (1) به روش و سلوك آن رسول اعظم خدا ‎صلّي‎الله عليه وآله وسلّم ‎تأسّي نمايند.

ماه رمضان ما: اكثريّت مسلمانان از سيره رهبر عظيم خود بي‎اطّلاع بوده و در اين موضوع كه درس و بحث، تفكّر و مطالعه در آن بر هر مسلماني لازم است، نه در ماه رمضان و نه در ماه‎هاي ديگر اهتمام شايان ندارند و به دانستن تاريخ حيات رسول خدا ‎صلّي‎الله عليه وآله وسلّم ‎كه آموزنده‎ترين صفحات تاريخ است، اعتنايي لازم و كافي نمي‎كنند. تاريخ كدام شخصيّت‎ها، و رجال تاريخ، زعما و رهبران اصلاحات و انقلاب‎ها و پيامبران بزرگ، مانند تاريخ پيامبر بزرگ اسلام، آموزنده و سودمند است.

ماه رمضان اسلام: ماه نشاط، و اقبال و شتاب به سوي عبادت و تقرّب به خدا است.

ماه رمضان ما: بعضي آن را در كسالت و سستي و تن پروري و خواب و بي‎خبري به پايان مي‎رسانند.

ماه رمضان اسلام: آغاز فصل جديد و مرحله نوين عمر و زندگي است كه در آن بايد قواي فكري و اخلاقي خود را از نو به رشد و نموّ وا داريم و با گذشته خود وداع كرده، و دل خود را جلا دهيم و زنگار معصيّت و گناه را از آن بزداييم.

ماه رمضان ما: تغيير مختصر در وقت خوردن غذا و امساك از مفطرات است كه هر چند امتثال و اطاعت فرمان خدا و دليل بيدار بودن وجدان ديني و شعور مذهبي است و نسبت به آن بدبخت‎ها و گمراهاني كه روزه را افطار مي‎كنند شرافت و فضيلت آن بسيار است؛ امّا با اين وجود، روزه‎دار نبايد فقط به امساك از مفطرات قناعت كند؛ بلكه بايد ساير برنامه‎هايي را كه براي روزه‌داران معيّن شده نيز انجام دهد تا از فوايد بسيار و رَحَمات واسعه الهي در اين ماه حدّاكثر استفاده را بنمايد.

ماه رمضان اسلام: سبب تهذيب نفوس، تطهير قلوب و تخلّق به اخلاق حميده، اعتياد به عادات حسنه، تمرين خلوص نيّت، احياي معالم و مباني اسلاميّت و انسانيّت، انتشار محبّت و نوع‌پروري و صداقت است.

ماه رمضان ما: بسا شب‌نشيني‎ها و مجالسي كه پس از افطار برپا مي‎شود و با متحمّل شدن مصارف زياد به پرخوري، غيبت، لهو و مزاح‎هاي باطل و گفت و شنودهاي بي‎ثمر مشغول شده و با پرخوری‌هایی كه مي‎كنند از حكمت نبويّه «صُومُوا تَصِحُّوا» (2) محروم مي‎شوند، و چون از روح همكاري و همدردي اسلامي و ارتباط معنوي و اتّصال ناگسستني قلبي و ايماني، نشانه و علامتي نيست، آن ديد و بازديدها و معاشرت‎ها، سبب كينه و عداوت و دشمني و سوء تفاهم مي‎گردد.

پی‌نوشت‌ها:

[1]. سوره احزاب، آيه 21: قطعاً براي شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقي نيكوست؛ براي آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد.

2. «روزه بگیرید تا سلامت باشید». بحار ‌الأنوار؛ ج 96، ص 255.

/۱۳۲۳/د۱۰۲/ج۱