علم از مبانی مسؤولیت انسان در دنیا است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا درمشهد، حجت الاسلام والمسلمین حمید درایتی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان، روز دوشنبه در سلسله نشست های علمی جبر و اختیار، گفت: مبنای چهارم مسؤول بودن انسان، علم به تکالیف و عواقب آن است و در غیر موارد علم، ما مسؤولیت نداریم چرا که مسؤولیت یک رابطه دو سویه است، عبد وظیفه اطاعت و شارع، وظیفه بیان دارد و این وظیفه ممکن است تعهدی خودخواسته یا تعهدی عقلی باشد.
وی افزود: با توجه به اینکه بحث ما بررسی مبانی مسؤولیت از منظر قرآن است، بحث قبح عقاب بلابیان و حق الطاعه دخیل در بحث نیست چرا که بحث اصولی با صرف نظر از ادله نقلیه، از منظر عقل است ولی بر اساس ادله شرعیه همه برائت عقلی را قبول دارند.
حجت الاسلام والمسلمین درایتی با اشاره به آیه شریفه «مَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى وَ ما كُنَّا مُعَذِّبينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولا»، تصریح کرد: بعث رسل در آیه، کنایه از بیان و آگاهی دادن است، یعنی تا ما بیان نکنیم عذاب نمی کنیم، تعبیر «ما کنّا» یعنی شأن ما این نیست که عذاب کنیم، اگر عقل کافی بود، خداوند باید حتی قبل از بعث رسل ما را عقاب می کرد.
استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به آیه شریفه «وَ ما كانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى حَتَّى يَبْعَثَ في أُمِّها رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ ما كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرى إِلاَّ وَ أَهْلُها ظالِمُون» ادامه داد: تعبیر «یتلوا علیهم» نیز اشاره به همان بیان و اگاهی دادن است؛ «یبعث فی امه» یعنی ما اطلاعات را در دسترس قرار می دهیم که این همان علم امکانی است بنابراین علم امکانی مبنای مسؤولیت است؛ یعنی اگر عقل و قدرت بود اما علم نبود، مسؤولیت محقق نمی شود.
وی با اشاره به آیه شریفه «وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فيها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذي كُنَّا نَعْمَلُ أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فيهِ مَنْ تَذَكَّرَ وَ جاءَكُمُ النَّذيرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمينَ مِنْ نَصير» یادآور شد: شرط اول مسؤولیت، فرصت کافی و شرط دوم، مجیء نذیر است که نقش انذار یعنی اطلاع دادن عواقب فعل را دارد.
گفتنی است، نشست های علمی پیرامون جبر و اختیار طی ماه مبارک رمضان هر روز بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در مدرسه آیت الله خویی برگزار می شود./930/۲۰۲/ب۲