فقه نظام سیاسی بنای به مدیریت رفتار جمعی دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام صادقی، مقرر نظریه استاد محسن اراکی، عصر امروز در نشست فقه حکومتی در هتل پاسداران با بیان این که مدیریت اجتماعی امروزه با ساختارهای کلان صورت می گیرد، گفت: رفتار مکلفین با نظام های اجتماعی مدیریت می شود که اگر با استفاده از مبانی اسلامی تولید نشود قطعاً در این فضا خلاء نظام های غربی جایگزین می شود.

وی ادامه داد: آیت الله اراکی تأکید دارند که شهید صدر(ره) به عنوان کسی که این خلاء را احساس کرد، پیشگام در بحث فقه نظام است و ایشان سعی کردند با همین رویکرد بحث را تکمیل کنند.

حجت الاسلام صادقی با بیان این که  تعریف ارائه شده از فقه تفاوتی با مشهور ندارد و بر اساس همان استنباط احکام ناظر به رفتار مکلفین است اما بر این اساس دو گونه مکلف فردی و اجتماعی داریم، اظهار کرد: رفتار شخصی مکلف رفتاری است که از اراده شخص واحد این فعل و رفتار صادر می شود اما رفتار اجتماعی رفتاری است که از اراده جمعی جامعه ایجاد می شود.

مقرر نظریه استاد اراکی با بیان این که گاهی برخی رفتارها محصول اراده جمع است، ابراز کرد: در این گونه افعال، فاعل آن جمع است مثلا امربه معروف و نهی از منکر، گاهی این را فعل فرد در نظر می گیریم این فعل شخصی است اما گاهی به گونه اجتماعی منکری است که با فعل فرد نفی نمی شود. مثل حکومت جور، اینجا خطاب به روح جمعی بوده و جامعه مکلف به تکلیف است.

وی با اشاره به تقسیم فقه به فقه خرد و کلان در این نظریه یادآور شد: تعریف فقه، همان تعریف مشهور است لکن اگر فقه رفتار شخصی باشد، فقه خرد شده و رفتار جمعی نیز مبدل به فقه کلان می شود که البته در فقه کلان عزم و اراده مکلف ، به دست مدیر مجموعه است که ضرورت فقه نظام سیاسی از همین جا روشن می شود که می خواهد رفتار جمعی را مدیریت کند.

حجت الاسلام صادقی نظام را الگویی برای تنظیم روابط دانست و گفت:  آیت الله اراکی همواره تصریح می کنند که یک نظام، زمانی شکل پیدا می کند که سه مولفه جهان بینی، مکتب و علم اقتصاد اسلامی کنار هم جمع شوند.

مقرر نظریه استاد اراکی در ادامه با اشاره به تفاوت های فقه خرد و نظام آن را بر سه محور موضوع، محمول و روش استنباط استوار دانست و با اشاره به فقه از منظر محمول سه تفاوت آن را در مقام جعل، ساختوارگی محمول و در مقام امتثال تبیین کرد.

وی ادامه داد: فقه خرد غالباً با جعل واحد بیان می شود اما فقه کلان محمولاتش با جعل های متعدد قابل فهم است؛ در فقه خرد احکام را به صورت مستقل نگاه می کنیم اما در فقه کلان میان آنها ارتباط هست و احکام فقه خرد، عصیان و اطاعت مستقل دارد اما در فقه کلان یک سیستم و نظام است که مجموعه آن می بایست امتثال شود تا اطاعت رخ دهد.

حجت الاسلام صادقی با بیان این که در فقه خرد روش، مستقیم است اما در فقه کلان غیر مستقیم است لذا گفته شد جعل های متعدد دارد، یادآور شد: وقتی می گوییم روش غیر مستقیم است، می خواهیم از جعل های دیگر حکمی را استفاده کنیم، حرکت از جعل های متعدد بر جعل کلان می بایست با روش معقول و نظام مند و قاعده مند صورت گیرد تا اصول فقه نظام شکل بگیرد./۸۶۴/ پ۲۰۲/ب۱