«مسجد محله‌ساز» راه حل مشکلات جامعه

اشاره: با نگاهی اجمالی به تاریخ صدر اسلام و حکومت پیامبر(ص) بر مدینه مشاهده می کنیم که مسجد یکی از محورهای اساسی حکومت نبوی به شمار می رفت و تمام مشکلات جامعه و مردم در مسجد النبی مطرح می شد و این مسجد بود که مشکلات مردم را رفع می کرد.

به طور کلی مسجد یکی از ارکان مدیریت اسلامی جامعه است و نمی شود که ما محتوای مدیریت اسلامی را از آیات و روایات استخراج کنیم و به نقش ولی فقیه بر اداره اسلامی جامعه تکیه کنیم ولی نقش مسجد و محوریت آن در محله را نادیده بگیریم.

حجت الاسلام والمسمین سید صمصام الدین قوامی که ایده پرداز محوریت مسجد در حکومت اسلامی است طرحی را با عنوان طرح اتحاد امامت و امارت ارائه کرده است و معتقد است که باید اختیارات ولی فقیه در سطح تمام امامان جماعت مساجد خرد شود و هر امام جماعت قدرت اجرایی و قضایی و تقنینی در سطح محله خود داشته باشد و زیر نظر امام جمعه هر شهر مشکلات جامعه را حل و فصل کند.

وی که مؤسس بنیاد مدیریت اسلامی حوزه علمیه قم است در توضیح طرح اتحاد امامت و امارت می گوید همانطور که ولی فقیه حکم رییس جمهور را تنفیذ می کند حکم استاندار را هم باید امام جمعه تنفیذ کند و حکم دهیار را هم امام جماعت ده باید تنفیذ کند و مردم برای مشکلات خود به مسجد مراجعه کنند و باید تمام مشکلات جامعه در مسجد حل شود.

خبرنگار خبرگزاری رسا در گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین قوامی، ایده پرداز طرح اتحاد امامت و امارت، ابعاد مختلف این طرح را مورد سؤال قرا داده است که تقدیم خوانندگان رسا می شود.

رساـ با عرض سلام خدمت حضرت عالی و تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید وجه تسمیه طرح اتحاد امامت و امارت چیست و این طرح چه خصوصیاتی دارد؟

سلام علیکم؛ نام طرح ما طرح اتحاد امامت و امارت است در حقیقت اتحاد امام جمعه و جماعت در هر سطحی با دولت مردان است، مراد از اتحاد هم اتحاد ساختاری است به این معنی که این ها در یک ساختار قرار می گیرند به طوری که دولت مرد در هر سطحی است حکم خود را از امام محله و یا ناحیه و یا استان خود دریافت می کند.

در مدل کشوری بر اساس قانون اساسی قوای سه گانه از ولی فقیه مشروعیت می گیرند و حکم می گیرند و تحت کنترل و هدایت او هستند؛ رییس جمهور که با آراء مردم انتخاب می شود را ولی فقیه باید تنفیذ کند و رییس مجلس را شورای نگهبان باید کنترل کند و رییس قوه قضائیه را هم مستقیم ولی فقیه نصب می کند و باید این فرایند را در تمام سطوح امامت در سراسر کشور داشته باشیم؛ یعنی هرجا یک امامی هست در یک روستایی و یا در یک شهری او هم باید قوه مجریه داشته باشد که بالاترین مقام اجرایی منطقه اش هست و هم باید قضائیه داشته باشد که مقام ارشد قضایی همان منطقه است و هم باید قوه مقننه مختصری داشته باشد که گاهی در قالب شورای شهر است و گاهی در قالب هیأت امنا است و عناوین متفاوت دارد.

ادله اتحاد امامت و امارت همان ادله اثبات ولی فقیه است

علت این که ما می گوییم طرح اتحاد امامت و امارت این است که این اختیارات را اسلام به امام داده است و امام خمینی(ره) هم که آمدند گفتند کشور در اختیار فقیه باشد به خاطر این بود که دستور اسلام این است و همان ادله که در رأس کشور، کشور را در اختیار ولی فقیه قرار می دهد در تمام سطوح کشور جاری است و اگر آن ادله درست نیست پس ما از اول مشکل داریم و اگر آن ادله درست است پس ما در این جا هم باید آن را عملی کنیم.

این طرح در هر محله ای که مسجد داشته باشد قابل پیاده سازی است؛ ما به مسجد می گوییم مسجد محله ساز و یا محله مسجد محور زیرا با ساختن یک مسجد یک محله درست می شود؛ در این طرح مسجد مجوز یک محله است و خواه ناخواه یک جمعیت اطراف آن مسجد هستند و آن جمعیت مثل مردم کشور هستند و ما اگر بتوانیم در یک واحد محلی بحث ازدواج و فقر و ورزش و آموزش و امنیت و دیگر مباحث را حل کنیم کل کشور هم درست می شود؛ ولی اگر فقط بالا را نگاه کنیم و پایین را نگاه نکنیم و شبکه نباشد در نتیجه جامعه از دستمان خارج می شود ولی وقتی قسمت قسمت شد هر امام جماعتی مشکلات قسمت خود را حل می کند.

در این طرح هر امام جماعتی نسبت به منطقه خود اگر حتی یک فقیر در منطقه اش باشد در نزد خدا مسؤول است؛ این که امیر المؤمنین می گوید اگر گرسنه ای در شهر باشد من نمی تواند بخوابم مال کوفه 10 هزار نفری است نه 80 میلیونی.

ما در کوفه ده هزار نفری مسجدی داریم به نام مسجد کوفه و دارالاماره ای داریم که محل استقرار دولت است و اگر یک جامعه کوچک فقر نداشته باشد و مشکلات جنسی نداشته باشد و نا امنی نداشته باشد و آموزشش هم سطح بالا باشد ما می توانی این را ضرب در کل کشور کنیم.

رساـ برای اجرای این طرح چه زیرساخت هایی نیاز است؟

این طرح اولا مبتنی بر مسجد محله و امام محله است و مقامات دولتی هم سر جای خودهستند و حتی یک متر اتاق به مسجد اضافه نمی شود بلکه بخشدار و پلیس و مدرسه و دادگاه سر جایش است و مسجد باید فقط مسجد باشد و محل نماز باشد و همه نیروهای حکومتی هم سر جایی که الان هستند باشند؛ در واقع مسجد می شود محل سیاست گذاری محله و منبر امام جماعت در اداره محله مؤثر است و امام جماعت واقعا می تواند مسؤولان را استیضاح کند و مثلا بگوید چرا این جاده این طور شد و چرا آن بیماری زیاد شد و چرا دو نفر مجرد در محله داریم و مسؤولان را استیضاح می کند.

در این طرح به خاطر کوچک بودن محیط، آمارها واقعی می شوند ولی در کشور 80 میلیونی معلوم نیست این آمارها چقدر واقعی باشند زیرا منزل به منزل زیر نظر امام جماعت هستند و نیازهایشان را هم می داند و وجوهاتی که دست امام جماعت می آید صرف فقرا و نیازمندان می شود و در نتیجه مردم به مسجدی که نیازهایشان را برطرف می کند علاقمند می شوند و مسجد شلوغ می شود و مردم دیندار می شوند ولی اگر مردم گرسنه باشند کافر می شوند.

مسجد باید محل گره گشایی باشد

در اسلام مسجد محل گره گشایی است نه گره زایی؛ امروز فقط در مساجد می گویند این حرام است و این کار را نکنید و این جور موارد که مردم از مسجد بیزار می شوند ولی اگر در مسجد به جوان اگر زن ندارد به او زن بدهیم و اگر مسکن ندارد مشکل مسکن او را حل کنیم و اگر کار ندارد او را کار بدهیم مانند صدر اسلام همه عاشق مسجد و دین می شوند.

با این حالتی که در این چهل سال ما کشور را اداره کردیم نمی توانیم به اهداف اسلامی برسیم و از این بدتر هم خواهیم شد و چهار سال دیگر می بینیم که هیچ خانمی در تهران حجاب ندارد و ما باید منتظر این لحظه هم باشیم ولی در این طرح همه عفیف می شوند و همه دیندار می شوند و جامعه سالم می شود.

رساـ چند سال روی این طرح کار شده است و چه مدت طول می کشد تا به اهداف و نتایج مدنظر برسد؟

به یک اعتبار این طرح چهل ساله است زیرا از وقتی که من وارد رشته مدیریت شده ام جوانه های این طرح در ذهن من زده شد و به یک اعتبار 20 ساله است زیرا ما بیست سال است که این طرح را نوشته ایم و ارائه داده ایم و به یک اعتبار هم 10 ساله است که ما بنیاد مدیریت اسلامی را تأسیس کردیم و به یک اعتبار هم سه ساله است زیرا از وقتی من امام جمعه پردیسان شده ام این طرح را در پردیسان پیاده سازی کردم و امروز فقط در پردیسان به صورت آزمایشی این طرح را دنبال می کنیم.

مشکلات زیادی برای پیاده سازی این طرح داریم ولی اکثریت مسؤولان همراه هستند و تنها کسانی که دست‌اندر کار این طرح نیستند مخالفت می کنند که آن هم به دلیل عدم آشنایی با طرح است.

رساـ در طرح امامت و امارت مسؤولان اجرایی و قضایی و قانون گذاری مشروعیت خود را از کجا می گیرند؟ به عبارت دیگر انتصاب مسؤولان در محله ها به وسیله مسؤولان بالادست انجام می شود یا امام جماعت؟

اگر این طرح قانونی شود تمام سیستم ولایت فقیه در سطوح خرد پیاده می شود به این صورت که مثلا استاندار از طرف وزارت کشور معرفی می شود و اگر مورد تأیید امام جمعه بود حکم تنفیذ به او می دهد و استاندار حکم خود را از نماینده ولی فقیه می گیرد و همینطور در سطوح پایین تر تا سطح محله احکام خود را از امام جماعت محله دریافت می کنند و امام جماعت حق استیضاح مسؤولان را خواهد داشت.

در حال حاضر این طرح در حد توافق است و مراحل قانونی خود را طی نکرده است و فقط در پردیسان قم با شهردار، رییس دادگاه، فرمانده نیروی انتظامی، بسیج، سپاه، آموزش و پرورش و همه ارگان های حکومتی به توافق رسیده ایم و آنها همکاری می کنند ولی قانون نوشته ندارد و هنوز اصل این طرح قانونی نیست ولی ضد قانون هم نیست؛ کجای قانون است که اگر امام جمعه ای به ادارات بگوید دور هم جمع شویم و با هم صحبت کنیم خلاف است؟ این که امام جمعه رؤسای هیأت امنای مساجد را به عنوان یک پارلمان کوچک دور هم جمع کند هیچ قانونی با آن مخالفت نمی کند؛ ولی برای روند قانونی هم ما با آقای لاریجانی صحبت کردیم و مراحل قانونی هم به مرور طی خواهد شد.

رساـ در صورت قانونی شدن این طرح با فعالیت دولت تضادی نخواهد داشت؟ مثلا استانداری که دولت تعیین می کند اگر با امام جمعه موافق نباشد و حاضر به همکاری با امام جمعه نباشد باید چگونه این مشکل را رفع کرد؟

این طرح در حال حاضر در مرحله آزمایش است و یک شهر ممکن است بپذیرد و شهر دیگر نپذیرد ولی اگر این طرح تبدیل به قانون شد هیچ مشکلی پیش نمی آید زیرا انتخاب استاندار باید با هماهنگی امام جمعه باشد و در حقیقت استاندار حکم تنفیذ خود را به صورت قانونی از نماینده ولی فقیه می گیرد؛ الآن هم همین طور است که وقتی وزیر کشور می خواهد استاندار را تعیین کند با امام جمعه صحبت می کند.

برای قانونی شدن این طرح نیازی به تغییر در قانون اساسی نیست زیرا ولی فقیه و سه قوه در جای خود هستند و فقط باید یک ماده واحده اضافه شود که تمام اختیارات ولی فقیه به امام جمعه های استان ها تفویض شود و آنها هم شبیه آن اختیارات را داشته باشند و با این ماده واحده نماینده ولی فقیه در استان در رأس است و استاندار می شود قوه مجریه استان و دادستان استان می شود قوه قضائیه استان و رییس شورای شهر هم می شود قوه مقننه استان و فقط کافی است که امام هر رده ای دارای اختیارات آن رده باشد.

امام خمینی(ره) با وجود این که پیامبر(ص) معصوم بود و فقیه معصوم نیست فرمودند تمام اختیارات پیامبر(ص) می رسد به فقیه و هیچ کس هم ایراد نگرفت؛ حالا ما می گوییم در یک سطح پایین تر تمام اختیارات ولی فقیه باید به امام جمعه هر استان تفویض شود و این هم باید قانونی شود.

اگر این طرح پیاده شود رییس جمهور فقط در سطح کلان و برای انتخاب کابینه قدرت دارد ولی در سطح استان ها باید نظر امام استان را جلب کند و وزیر کشور تا زمانی که نظر امام جمعه را جلب نکند نمی تواند استاندار را نصب کند.

هیچ کس با این طرح مخالف نیست زیرا این طرح در پایلوت جواب داده است؛ الان اگر شرع را کنار بگذاریم و عقل را ملاک قرار دهیم؛ استاندار که انتخاب می شود به دنبال رزومه است و می خواهد در زمان مدیریتش استان پیرفت کند و این طرح باعث می شود که استان بیشتر پیشرفت کند بنابراین استاندار هم موافق خواهد بود در صورتی که اگر با امام جمعه هماهنگ نباشد امام جمعه مقابل استاندار می شود و هی ایراد می گیرد و جایگاهش تضعیف می شود در حالی که وقتی استاندار منصوب امام جمعه باشد کارها بهتر انجام می شود و عقل استاندار می گوید که از انرژی مسجد و ظرفیت امام جماعت استفاده کند تا پیشرفت کند.

رساـ اجرای آزمایشی طرح اتحاد امامت و امارت در پردیسان تا کنون چه بازخورد و دستآوردی داشته است؟

در طرح پایلوت ما چند چیز را جواب گرفتیم که یکی تمکین اولیه است و دوم رضایت ثانویه است؛ یعنی همه مسؤولان از این طرح راضی هستند و می گویند احترامشان در بین مردم بیشتر شده و مردم در مسجد از استاندار استقبال می کنند و در مسجد مطالبه می کنند و شهردار و یا استاندار جواب می دهد و تریبون به او می دهند.

در این طرح کارها واقعی می شود و کارهای تشریفاتی و گزارش های غیر واقعی کنار می رود؛ ما در این طرح به امام جماعت محله می گوییم که اگر در محله شما یک آدم گرسنه بخوابد شما مسؤول هستید و یا می گوییم که تا هفته بعد باید آمار مجردهای محله را بدهید و چون قدرت اجرایی در دست امام محله است همانجا در مسجد مشکلات را حل می کنند؛ زیرا یک محله کوچک مشکلاتش هم کوچک است و قابل حل است و زمانی مشکلات تبدیل به معضل می شوند که مشکلات جمع شوند و انباشته شوند.

رساـ چه کسانی مخالف اجرایی شدن طرح اتحاد امامت و امارت هستند و چرا؟

هم برخی از اصول گرایان و هم برخی از اصلاح طلبان مخالف این طرح هستند زیرا برخی از اصلاح طلبان مخالف قدرت گرفتن روحانیت و اندیشه به زعم آنها سنتی روحانیت هستند و می گویند اگر این طرح اجرا شود دیگر حنای ما رنگی ندارد و برخی از اصولگرایان هم می گویند چرا این آقا باید امام باشد و چرا امام را رده بندی کردید و من امام درجه سه شدم و این آقا امام درجه دو و به طور کلی نفسانیت برخی باعث مخالفت آنها می شود.

برخی از اصولگراها هم به خاطر این که با این طرح آشنایی ندارند احساس تکلیف می کنند و خدا نکند یک طلبه احساس تکلیف کند و می گوید بدعت است و تخریب می کند.

طرح اتحاد امامت و امارت مخالف دارد ولی موافقان این طرح بیشتر هستند و ما در یک نگاه بدبینانه می گوییم نسبت موافقان به مخالفان 60 به 40 است و ما در صدد این هستیم که این نسبت را به 70 به 30 برسانیم؛ نمی شود هم انتظار معجزه داشت و اگر همه موافق باشند هم انسان شک می کند و روند ما به سمتی است که موافقان این طرح زیاد شوند.

طرح اتحاد امامت و امارت خدماتی است نه سیاسی

گاهی حتی آدم هایی که نسبت به مسائل دینی اهتمام ندارند هم با این طرح موافق اند زیرا اینها می گوید من زن می خواهم و خانه می خواهم و شغل می خواهم و در این طرح می شود اینها را برای او فراهم کرد و اگر یک مسیحی هم دید که عجب دین خوبی که مشکلات را حل کرد و ما راحت زندگی می کنیم راضی خواهد بود زیرا طرح اتحاد امامت و امارت اصالتاً خدماتی است و سیاسی نیست.

رساـ آیا طرح اتحاد امامت و امارت نیاز به ردیف بودجه ای دارد؟ شما برای تأمین مالی این طرح پیش بینی داشته اید یا خیر؟

این طرح اصلا بودجه نمی خواهد زیرا استاندار و فرماندار و شهردار که حقوق خود را از دولت می گیرند و یک ریال از این طرح نمی خواهند بلکه حتی امکانات هم می دهند و امام جمعه و جماعات هم همین بودجه ای که الان دارند را خواهند داشت و تنها کاری که در این طرح می شود این است که اختیارات ولی فقیه به امام جمعه و امام جماعات در سطوح مختلف داده می شود و امام جمعه فقط خط می دهد و تذکر می دهد.

در طرح اتحاد امامت و امارت امام جمعه می شود مرکز مشکلات و شکایات مردم را دریافت می کند و در نماز جمعه می گوید و خطبه ها هم از نظر حقوقی مؤثر است و مسؤلان هم باید پیگیر شکایات مردم باشند و بریا رفع آن اقدام کنند./843/گ۴۰۲/س