«ایستگاه‌های صلواتی» چرایی و بایسته‌ها
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، درباره مناسبت‌های مذهبی، سنت‌ها و مراسم زیادی در بین مردم، رواج دارد که در طول سال و در مناطق مختلف جهان، عمل می‌شود. از جمله این مراسم، برپایی ایستگاه‌های صلواتی است که امروزه در فرهنگ شیعه، به یکی از شیوه‌های ابراز عشق و ارادت به اهل بیت(ع) تبدیل شده است.
ایستگاه‌های صلواتی
ایستگاه صلواتی، محل خاصی از جنبه مذهبی است که در آنجا، غذا (مانند حلیم، آش و شله زرد)، نوشیدنی (مانند چای و شربت) و امور خدماتی (مانند خدمات درمانی)، بدون پرداخت وجهی، با خواندن صلوات و قرائت فاتحه و دعا برای برآورده شدن حاجات بانی، دریافت می‌شود. ایستگاه‌های صلواتی در ایام جشن‌ها و سوگواری‌های 14 معصوم(ع)، ماه مبارک رمضان، مراسمات انقلاب و ... ، بر پا می‌شود. در ماه محرم و صفر به طور خاص برای دسته‌های عزا، ایستگاه‌های صلواتی، ایجاد می‌شود.
این ایستگاه‌ها به محلی برای ادای بسیاری از نذورات، تبدیل شده است. بسیاری از عاشقان پیامبر اکرم(ص) و خاندان ایشان، نیز به طور خاص، نذر برای مصرف در این ایستگاه‌ها دارند. افراد زیادی نیز هدایای مالی و غیر مالی خود را خالصانه در اختیار ایستگاه‌های صلواتی قرار می‌دهند.
آنچه در ایستگاه‌های صلواتی به یاد معصومان(ع) داده می‌شود مورد تقدیس افراد است و به عنوان تبرک از آن استفاده می‌کنند و از غذای آن به خانه‌ها می‌برند و متواضعانه هر چند وضع مالیشان خوب باشد از برکت معنوی آن استفاده می‌کنند.
امروزه با گسترش فضای مجازی می‌توان خدمات صلواتی را در عرصه تأمین غذای روح با هدف نصرت دین الهی، پیاده کرد؛ مانند ایستگاه صلواتی ارائه مقالات و تحقیقات دینی، دانلود صلواتی کتاب‌های مذهبی (به شرط اجازه دادن ناشران کتاب).
اطعام و سیراب کردن تشنگان در ایستگاه‌های صلواتی
در ایستگاه‌های صلواتی، غذا دادن به مردم و سیراب کردن تشنگان، نمود ویژه‌ای دارد؛ شاید به این جهت باشد که تشنگی و گرسنگی یک حالت انسانی است و بر همه افراد صدق می کند که خارج از هرگونه مرزهای اعتقادی و نژادی و قومی و به صورت خودجوش اتفاق می افتد. اطعام و سیراب کردن یک تشنه از اعمالی است که در روایات بر آن خیلی تأکید شده است. غذا دادن، موجب بخشش گناهان، مایه نجات، نشانه ایمان، محبوب خدا، سیره اهل بیت(ع)، باعث جلب روزی (ر.ک: الكافي، ج4، ص50-52، بَابُ فَضْلِ إِطْعَامِ الطَّعَام) و ورود به بهشت (همان، ص57)، معرفی شده است.
برخی غذا دادن را مقید به غذا دادن به مستمندان کرده‌اند (ر.ک: گزيده كافى، ج3، ص112) اما برخی ثمره آن را دوستی و الفت بر شمرده‌اند (شرح فروع الكافي، اثر: محمد هادي بن محمد صالح مازندراني، ج3، ص525) که در این صورت، منحصر به غذا دادن به مستمندان نمی‌شود.
بر آب دادن به تشنگان، اطلاق «صدقه» شده است و این کار نیز از کارهایی است که خدا دوست دارد و مایه وارد شدن به بهشت می‌گردد. (الکافی، ج4، ص57 - 58، بَابُ سَقْيِ الْمَاء)
خدمت رسانی به مردم در ایستگاه‌های صلواتی
بیانات فراوانی از معصومان(ع) در تشویق نیکی به مردم و خدمت و نفع رسانی به آنان، وارد شده است. در روایات، بهترین مردم کسی دانسته شده که نفع و سودش به مردم برسد، و همچنین در ثواب خدمت به مردم آمده که به تعداد افراد مسلمانی که خدمت شده‌اند در بهشت خدمتکار به خدمت کننده داده می‌شود (ر.ک: موسوعة معارف الكتاب و السنة، ج9، ص186-187). نیکوکاری و خدمت از جلوه‌های این ایستگاه‌ها است. از واکس زدن کفش‌های عزاداران گرفته تا ارائه خدمات درمانی و پزشکی در ایستگاه‌های صلواتی دیده می‌شود و هر کسی با هر پست و مقامی باشد با کمال افتخار در حد توان خود به خدمت رسانی به مردم می‌پردازد.
جنبه‌های تربیتی ایستگاه‌های صلواتی
به غیر از بهرمندی از دعای مردم، این ایستگاه‌ها، چند ویژگی را در عاشقان اهل بیت(ع) پدید می‌آورد که از آن جمله می‌توان به ایجاد روحیه گذشت، تواضع، خیرخواهی و خدمت رسانی، تعاون و همکاری در راستای یک هدف خداپسندانه، تقویت ارادت نسبت به اهل بیت(ع) اشاره کرد. چنانچه این ویژگی‌ها در موکب‌های اربعین که برای زائران امام حسین(ع) برپا می‌شود موج می‌زند. حال که این ایستگاه‌ها چنین ظرفیت بالایی در تربیت دینی دارند برگزار کنندگان ایستگاه‌ها باید برای رسیدن به این اهداف، برنامه‌ریزی کنند.
بایسته‌های ایستگاه‌های صلواتی
نکته اساسی در این برنامه، نیّت بانیان است. وقتی هدف، عرض ارادت به ساحت مقدس معصومان(ع) و رسیدن به اجر الهی است اخلاص از ضروریات این حرکت دسته جمعی است. در این صورت نباید خودنمایی و ریا در آن راه پیدا کند. نباید این ایستگاه‌ها به چشم و هم چشمی دچار شود. اینها، نشان دوری از هدف است. سزاوار است قبل از شروع برنامه، اعضای گروه را گرد هم آورد و هدف از برپایی ایستگاه را برای آنان بیان کرد و نقش اخلاص در نیت و ضرورت دوری از ریا و خودنمایی را برای آنها بیان کرد.
به غیر از این مسأله، ممکن است به گونه‌های دیگری، ثواب تلاش در این ایستگاه‌ها، مشکل پیدا کند که برای بهره بردن از ثواب این عمل تبرعی نباید گرفتار آنها شد. از آن جمله می توان به ایجاد مزاحمت در رفت و آمد مردم و ترافیک برای وسایل نقلیه، اشاره کرد. این مسأله یکی از آسیب‌های مهم این ایستگاه‌ها است. چه بسیار افرادی که عجله دارند و به خاطر ازدحامی که به وسیله ایستگاه‌ها پدید آمده به کار خود نمی‌رسند.
زیبنده نیست که این ایستگاه‌ها مایه ریختن آشغال‌های مواد مصرفی در خیابان‌ها و کوچه‌ها شوند؛ به همین خاطر باید افرادی برای جمع آوری زباله‌ها، همزمان و بعد از اتمام کار ایستگاه، مأموریت پیدا کنند.
در رابطه با ترافیک و تمیزی محل ایستگاه، هماهنگ بودن با نیروهای راهنمایی و رانندگی و شهرداری، مناسب است.
معمول است که در این ایستگاه‌ها، مداحی، مولودی و سرودهایی پخش می‌کنند. صوتی که از این ایستگاه‌ها پخش می‌شود نباید برای همسایگان، ناراحتی ایجاد کند و باید متناسب و زیبنده با آن مراسمی باشد که ایستگاه با آن دائر شده است و نباید گوش‌خراش و مشمئز کننده باشد.
از لحاظ ظاهری نیز هر چه محیط ایستگاه، متناسب‌تر با آن جشن یا عزا، طراحی شود بهتر است.
مناسب است ایستگاه‌ها زیر نظر افراد بزرگ تر مسجد، هیأت یا محله برپا شود؛ حتی می‌توان برای این برنامه، آیین نامه، تنظیم کرد تا از آفات یاد شده کاسته شود.
باید در این ایستگاه‌ها، تقسیم وظایف داشت. دادن نقش به کودکان و نوجوانان برای ارائه خدمات برای نهادینه شدن عشق به اهل بیت(ع) در وجود آنها، بسیار مهم است.
باید احترام همه دریافت کنندگان خدمات در حین توزیع، حفظ شود؛ اما ارائه دهندگان خدمات ایستگاه، در بین پذیرایی شوندگان، توجه ویژه به کودکان و خردسالان داشته باشند و به گونه‌ای عمل شود که آنها با احترام خاص، مواد پذیرایی را دریافت کنند تا خاطره خوبی از این حرکت مذهبی در ذهنشان ایجاد شود.
توجه به جدا بودن محل پذیرائی خواهران و برادران، ضروری است.
از کار فرهنگی در کنار ایستگاه، نباید غفلت کرد. سوق دادن قسمتی از هزینه‌های پذیرایی به بسته‌های فرهنگی، اجر مضاعفی را در پی خواهد داشت./۹۰۱/ی۷۰۱/س
حجت الاسلام مجتبی صداقت، پژوهشگر و دانش آموخته حوزه علمیه قم