پروژه استعفای سعدحریری با شکست مواجه خواهد شد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، تحولاتی چون پرتاپ موشک به ریاض از سوی یمنی ها و اعلام  استعفای حریری با طرح اتهاماتی بر علیه ایران با همراه شدن دستگیرهای وسیع تحت رهبری محمد بن سلمان توجه محافل سیاسی و رسانه ای را بسوی عربستان جلب نمود. این تحولات را با صادق ملکی کارشناس و تحلیلگر ارشد سیاسی مورد بررسی قرار دادیم.

*ارزیابی شما از موج تغییرات و تحولات در عربستان چیست؟

تغییرات و تحولات در عربستان اگرچه در نگاه اول می تواند برآیند جنگ قدرت در میان سعودی ها باشد، اما در ارزیابی دقیق تر باید گفت این تغییرات یک ضرورت اجتناب ناپذیر بوده که می بایست دیر یا زود عربستان را در مسیری قرار بدهد که منطبق با معیارهای توسعه باشد. ادامه حیات عربستان با یک نظام سنتی متکی بر سازو کارهای قبیله ای که آبشخور آن سلفی گری است دیگر قابل دوام نبوده و نیست. دنیا، منطقه و حتی بستر اجتماعی سعودی ها تغییر کرده است اما عربستان همچنان اسیر نظام  کهنه ای است که جوابگویی شرایط روز این کشور و جهان نیست. تحولات پیش رو در سعودی به هدف تغییرات ساختاری صورت گرفته و روند آن با فراز و نشیب ادامه خواهد داشت.

*آیا این تغییرات منشا داخلی دارد؟

تغییرات اجتماعی- سیاسی در همه جوامع از جمله عربستان هم منشا داخلی و هم منشا خارجی دارد. عربستان چون سایر کشورها از تاثیرات بیرونی مصون نیست. با انقلاب و سرعت ناشی از ارتباطات،  بعد زمان و مکان مفهوم سنتی خود را از دست داده و ریاض نمی تواند از تاثیرات این تغییرات به دور باشد.

نسل جدید عربستان از جمله محمدبن سلمان پرورش یافته آموزه های غربی بوده و با ضرورت های مدرنیته آشناست. آموزه ها و سنت های برخاسته از جامعه سنتی و قبیله ای عربستان که مبتنی بر نگاه سلفی گری است دیگر نمی تواند منافع سعودها را تامین نماید. از سوی دیگر برای امریکا متحد استراتژیک ریاض ثبات عربستان یک اصل بنیادین است. بنظر می رسد برای عبور جامعه سنتی عربستان به جامعه ای مدرن میان ریاض و واشگتن توافق حاصل شده است. این موضوع ربطی به ترامپ و حتی محمدبن سلمان  و یا زد و بندهای اقتصادی ندارد و هر کسی بر ریاض و یا واشنگتن حاکم بود این تحول صورت می گرفت.

*اما دستگیرها حاکی از مخالفت داخلی با این روند است؟

تغییرات آن هم تغییرات راهبردی سخت و دشوار و بعضا پرهزینه است. عربستان نه با انقلاب بلکه با  رفرم در حال بازتعریف ساختارهای کهنه و رسیدن به ساختارهای جدید منطبق با شرایط روز است. عوامل گذشته همراه و همکار با امریکا که نمی تواند و یا ظرفیت همراهی با این تغییرات را ندارند در این روند حذف شده و چهره های جدید جایگزین آنان می گردد.

*چگونه است که محافل جهانی خصوصا حامیان حقوق بشر غربی در برابر موج دستگیرها سکوت کرده اند؟

ملاحظات مطرح حقوق بشری از سوی غربی ها را را چندان باور نداشته باشید. بسیاری اوقات در طرح و یا عدم طرح مسایل مربوط به حقوق بشر، ملاحظات سیاسی مستتر است. توجه داشته باشید عربستان متحد غرب است لذا ناظران و مدعیان حقوق بشر می تواند چشم بر عملکرد آن ببندند.

از سوی دیگر تحولات در عربستان، تغییرات داخلی است که غرب و بویژه امریکا خود مشوق و عامل آن است. درنگاه کلان هماهنگی کامل میان تیم سلمان و واشنگتن وجود دارد. تجربه این شکل تغییرات البته با ملاحظات بومی و سیستمی قبلا در ترکیه روی داده و همچنان تحولات مربوط به آن با فراز و نشیب در این کشور ادامه دارد.

ترکیه نیز با اردوغان و دولت حزب عدالت و توسعه ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود را باز تعریف نموده که حتی موج دستگیرهای مربوط به آن همچنان ادامه دارد. در ترکیه یاران دیروز امریکا دردوران جنگ نه به تغییرات تن می دادند و نه ظرفیت اجرایی تغییرات را داشتند. در عربستان نیز معتقدان به سلفی گری و نگاه مبتنی بر جنگ مذهبی نمی تواند در خدمت تغییرات بوده و بعضا نیز اگر بخواهند نیز ظرفیت اجرایی آنرا ندارند. حذف آنان و سکوت غرب  در قبال دستگیرها، حاصل این معادله می باشد.

*یعنی شما اعتقاد دارید واشنگتن و ریاض از گروههای افراطی ناشی از تفکر سلفی گری دور شده و یا آنان را به گور خواهند سپرد؟

عربستان، امریکا و ... به گروههای افراطی چون داعش، القاعده و.... نگاه راهبردی داشته و به هیچ وجه ازاین  ابزار مهم دست نخواهند کشید، لیکن با توجه به شرایط از آن بهره خواهند گرفت. در حال حاضر سلفی گری و بستر گسترده آن در جامعه سعودی مانع توسعه و مدرن شدن عربستان بوده و بعضا نیز فجایعی چون یازده سپتامبر را ببارآورده است.

باید جریان سلفی گری تضعیف شده و بطور کامل تحت کنترل قرار گرفته و در مواقع ضروری در جهت اهداف خاص و بیشتر بیرونی مدیریت شود. سلفی گری و گروه های افراطی چون القاعده و  داعش  زمانی درجهت منافع امریکا بودند اما دیگر کارکرد سابق را ندارند. البته پرونده این گروهها نابود نمی شود، بلکه در حاشیه و یا بایگانی راکد قرارگرفته و در مقاطع مورد نیاز مورد بهره برداری قرار می گیرد.

*محمد بن سلمان خود از درون حاکمیت برخاسته و خود متهم به سوء استفاده و فساد است چگونه وی سردمدار مبارزه با فساد شده است؟

قرار نیست از بیرون کسی بیاید و روند تغییرات در سعودی را مدیریت کند. اردوغان نیز از شهرداری استانبول به جایگاه ریاست جمهوری رسیده و به پاکسازی سیستمی و تغییر ساختارها پرداخت. بله در مورد سلمان شائبه ای فساد بطور جدی مطرح است، اما یکی از درون سیستم باید آغازگر تغییرات در نظام سعودی می شد که بنظر می رسد توافق داخلی و خارجی بر روی سلمان است.  

*در مورد اتهام عربستان و آمریکا در خصوص پرتاب موشک ایرانی توسط یمنی ها به  ریاض چه ارزیابی دارید؟

این اتهام هدفی فراتر از جغرافیای جنگ سعودی با یمن دارد. برجام که نتیجه دستورعمل نرمش قهرمانانه رهبری و تدبیر دولت روحانی بود آرزوهای دیروز سعودی ها و امروز ترامپ را بر باد داده است.

مدتی است که  پروژه فشار موشکی به ایران کلید خورده و عربستان و امریکا با طرح اینکه موشک اصابت شده به ریاض ایرانی بوده است در واقع درصد اجماع سازی بر علیه ایران به هدف  تحریم های جدید بر تهران است. آمار تلفات حملات عربستان به یمن از شمارش خارج شده است در حالی که بگفته مقامات سعودی موشک پرتابی به عربستان تلفاتی نداشته است. سکوت در برابر محاصره منجر به گرسنگی و وبای فرگیرا در یمن که حاصل حمایت امریکا از سیاست نظامی سعودی بر علیه یمن است، ننگی ماندگار بر پیشانی دورغین حقوق بشر مورد ادعای غرب می باشد.

*نسبت به استعفای حریری آن هم در ریاض چه تحلیلی دارید؟

در عرصه هنر و معماری از برخی بناهای تاریخی به عنوان عجایب هفتگانه یاد شده است. با اعلام استعفای حریری در ریاض باید یک فایل در عرصه سیاست و کشورداری گشود و استعفای حریری را به عنوان اولین عجایب تاریخی ثبت کرد. سابقه چنین استعفا حقارت آمیزی تاکنون ثبت نشده است. این تحقیر مردم لبنان نیست اما تحقیر جریان المستقبل می باشد که به آن تن داده است. حریری با خواندن متن تهیه شده توسط ریاض عملا پیام سعودها را بگوش تهران می رساند که درصدد است تلافی شکست تجاوز خود به یمن را می خواهد از لبنان بگیرد.

اما این پروژه نیز شکست خواهد خورد. تجربه جنگ های داخلی در لبنان تکرار نخواهد شد. در میان کشورهای اسلامی بالاترین شاخص تعامل میان مذاهب در لبنان بوده و هست. لبنانی ها سیاسی ترین مردم منطقه بوده و آگاه از توطئه ها هستند. حزب الله تبلور مقاومت و عنصر ملی در لبنان است و نه تنها همه لبنانی ها بلکه مردم منطقه نسبت به آن تعلق خاطر دارند. کارنامه ایران و عربستان نیز در قبال گروه های ترویستی چون داعش نیز برای همگان روشن بوده و راهنمای عمل است.

*آیا امکان درگیری نظامی میان ریاض و تهران وجود دارد؟

در عرصه سیاست هر امکانی وجود دارد اما به نظر نمی رسد ریاض و تهران به سوی برخورد مستقیم نظامی بروند. جنگ و درگیری کماکان نیابتی خواهد بود. توجه داشته باشید ایران و عربستان هر دو بدنبال توسعه اقتصادی و بالابردن شاخص ها هستند که این هدف در صلح قابل دستیابی است. بنظر می رسد باید صحنه سیاست را از اظهارات سلحشورانه دور کرده و منطق صلح را مسلط بر عرصه سیاست کرد.

*اصلاحات عربستان آیا تاثیرات منطقه ای نیز خواهد داشت؟

هرگونه تحول در عربستان و یا هر کشور دیگر منطقه بر نقاط پیرامونی تاثیرگذار است. با توجه به جایگاه عربستان در معادلات منطقه تاثیرات تحولات در این کشور بر منطقه وسیع خواهد بود. دور شدن از سلفی گری، اولویت دادن به عربیت و حرکت بسوی سکولاریسم ضمن اینکه بسترساز آشتی با شیعیان داخلی عربستان خواهد شد بر شیعیان منطقه نیز تاثیر خواهد گذاشت. تحولات روابط بغداد-ریاض و سفرهای مقتدا صدر و العبادی بخشی از تبلورهای تاثیرات اصلاحی در سعودی است./۱۳۲۵//۱۰۳/خ