بالاترین جهاد در سیره نبوی

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از قدس آنلاین، پیامبر اکرم(ص) رسول مهربانی، رحمت و محبت هستند. ایشان در طول زندگی پر برکت خویش هرگز به کسی ظلم نکردند و همواره با افرادی که به هر طریقی به دیگری ظلمی روا می‌داشتند، برخورد می‌کردند.

همین مشی و روش در همه سطوح سیره زندگی حضرت جاری بود و حتی در زمان فتح مکه هم با وجود اینکه خاندان ابوسفیان از صدر اسلام تا زمان فتح مکه آزار و ظلم‌های بیشماری به حضرت روا داشته بودند، اما ایشان در بدو ورود به مکه فرمودند: همه در پناه رحمت و رأفت اسلام هستند.

حضرت در مسیر توسعه مودت و رحمت همواره توصیه می‌کردند، مراقب باشید به دیگران ظلم نکنید و حتی همین راهبرد را نیز مولای متقیان علی(ع) هم توصیه می‌کردند.

از آنجایی که در ایام ولادت رسول گرامی اسلام هستیم؛ مغتنم دیدیم تا مهم‌ترین توصیه پیامبر اکرم(ص) مبنی بر ظلم نکردن به مظلوم را در گفت وگو با حجت الاسلام والمسلمین حبیب الله فرحزاد استاد اخلاق و معارف اسلامی واکاوی کنیم:

_ جناب فرحزاد! رسول گرامی اسلام(ص) چرا در همه لحظات زندگی خود این همه بر حفظ حرمت انسانی و ظلم نکردن به مظلومان توصیه مؤکد داشتند؟

برای ورود به این بحث خوب است اشاره‌ای هم به یکی از مهم‌ترین وصایای حضرت در این زمینه به مولای متقیان علی(ع) داشته باشیم.

رسول اکرم(ص) در یکی از جلسات مباحثه با مولای متقیان خطاب به ایشان فرمودند: یَا عَلِیُّ أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ أَصْبَحَ لَا یَهُمُّ بِظُلْمِ أَحَدٍ؛ بالاترین جهادها و کوشش‌ها چیست؟ بالاترین ایثار و فداکاری چیست؟ و در ادامه فرمودند: یا علی! بالاترین کوشش‌ها و جهادها و مهم‌ترین رزمنده‌ها آن‌هایی هستند که همتشان این باشد که آزار و اذیتشان به کسی نرسد.

یعنی صبح که از خانه می‌آید بیرون مواظب باشد آزارش به کسی نرسد؛ در خانه است مواظب باشد آزار و اذیتش به کسی نرسد، همواره حواسش به حق الناس باشد، اگر کسی یک طوری زندگی بکند که آزار و اذیتش به کسی نرسد، او بالاترین مجاهد رزمنده و مؤمن و بالاترین انسان کامل است، چنانکه حضرت علی(ع) هم در تعبیری به همین مضمون می‌فرمایند: المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ و یَدِهِ؛ مسلمان واقعی کسی است که دیگران از دست و زبانش آسوده باشند.

 اگر کسی در این دوره یک طوری زندگی کرد که دیگران از دست و زبانش در آسایش بودند و خانواده و همسرش هم از او راضی باشند، در حقیقت او مجاهد راه خداست.

_ چرا مسئله ظلم به دیگران و حق الناس این همه اهمیت دارد؟

حق الناس همان حفظ حقوق مردم در تمامی وجوه است، یعنی نباید تحت هیچ شرایطی به دیگران ظلم کنیم. یکی از بزرگان سی سال قبل کلامی به من فرمودند که هنوز در گوش بنده است. فرمودند فلانی من تمام فکر و همّ و غمّم این است که آه مظلوم پشت سرم نباشد و یقین دارم خدای مهربان سریع الرضاست، ارحم الراحمین است. اگر حق الناس گردن من نباشد ظلم حق الناسی گردن من نباشد خدا خیلی بالاتر از این‌هاست و انسان را می‌بخشد.

اما همین خدا به عزت و جلال خود قسم یاد کرده که در قیامت از ظلم ظالم نمی‌گذرد و اگر کسی اذیت و آزاری به کسی رسانده یا به شخصی و حتی به یک حیوان ظلم کرده باید پاسخگو باشد، مگر اینکه مظلوم یا حلال بکند یا قصاص بکند، ظالم قصاص شود یا مظلوم از حقش بگذرد.

در روایت داریم در قیامت اگر حق الناسی به گردن کسی باشد عذرخواهی فایده‌ای ندارد بلکه حسنات او را می‌گیرند و اگر نداشته باشد گناهان طرف مقابل را به او می‌دهند.

حق الناس آن قدر مهم است که رسول خدا(ص) حتی در آخرین لحظات زندگی مبارک خویش باز هم بالای منبر رفتند و از مردم حلالیت طلبیدند.

متأسفانه در این دوران برخی به مسئله حق الناس توجه ندارند، بخصوص در همین فضای مجازی هر چه دوست دارند درباره دیگران می‌گویند، تخریب شخصیت می‌کنند، تهمت می‌زنند، آبروی بندگان خدا را می‌برند و حق الناس‌های بیشمار به گردن آن‌ها می‌ماند، آه دیگران پشت سرشان و از ظلمی که به بنده‌ای از بندگان خدا روا داشته‌اند، زندگی شان درگیر مسائل و مشکلات گوناگون می‌شود، اما باز هم عبرت نمی‌گیرند.

براساس آیات و روایات در قیامت پنجاه موقف ایست و بازرسی داریم، موقف نماز، روزه، زکات، خمس و... که شلوغ‌ترین موقف قیامت که خطرش از همه بیشتر است موقف ظلم و حق الناس است که می‌گویند اگر به حق کسی تعدی نکردی بفرما برو، بدهی حق الناس نداری بفرما برو و توصیه همیشگی پیامبر رحمت برای ما همین است که در چنین موقفی گیر نیفتیم.

_ اگر بخواهید به لایه‌های درونی ظلم و حق الناس از منظر نبی مکرم اسلام(ص) در جامعه امروز اشاره کنید چه مواردی قابل ذکر است؟

 مصداق‌ها بیشمار است، اما به یک نکته مهم باز هم به قول صریح رسول خدا(ص) اشاره می‌کنم. پیغمبر عظیم الشأن فرمودند: اگر کسی حق اجیری را در نخستین فرصت ادا نکند مزد کارگر را ندهد، ظالم است.

اجیر در اینجا به معنی کارگر صرف نیست بلکه ممکن است کارگر باشد، مهندس است، معمار است، پیمانکار است هر کسی که دارد کار می‌کند با هر نوع قراردادی باشد که ما با او منعقد کرده‌ایم و وقتش رسیده توان پرداخت هم داریم، بینی و بین الله باید سریع اجرت او را بپردازیم، اما اگر سهل انگاری و امروز و فردا ‌کنیم مصداق ظلم و حق الناس است.

با چنین رویه عملی در زندگی حالا دایم سجاده آب بکش بگو من به یتیم‌ها کمک کردم، بی خود به یتیم‌ها کمک کردی شما باید اول دین شرعی و حق مردم را ادا کنی بعد دست ایتام را بگیری. چنین ظلمی به معنای حقیقی مثل همان دزدی است که دزدی می‌کرد و به عده‌ای فقیر می‌داد و این کار خلافی است که اصلاً قبول نمی‌شود و بوی بهشت به مشام آن کسی که حقوق دیگران را نمی‌دهد و بدهی‌اش را پرداخت نمی‌کند، نمی‌رسد.

حتی در قرآن درباره ظلم حیوانات به حیوانات هم هشدار داده شده است: وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ. آیه‌ای است که همه حفظ هستیم؛ خدا حیوانات وحشی را روز قیامت محشور می‌کند. ظاهر آیه این است که حیوانات را محشور می‌کنند اگر حیوانی به یک بز دیگر شاخ زده تنه زده خدا این دو را زنده می‌کند آن که خورده قصاص می‌کند بعد از بین می‌روند.

فراموش نکنیم خدایی که از شاخ یک بز هم نمی‌گذرد، آیا از ظلم یک انسان به یک مؤمن، پدر، مادر، همسر و حتی ولی خدا می‌گذرد به همین راحتی؟ نمی‌گذرد تعارف نداریم.

_ اشاره کردید به این نکته که اگر در حق کسی ظلم کنیم برکت از زندگی ما می‌رود، رسول خدا(ص) در این زمینه چه می‌فرمایند؟

به نکته خوبی اشاره کردید و این روزها بارها به افرادی برخورد می‌کنیم که می‌پرسند چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود؟ رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: حق الناس مانع اجابت دعا می‌شود؛ بنا بر این اگر دعای شما مستجاب نمی‌شود بررسی کنید ببینید شاید خدای ناکرده شما ظلمی کردید، دلی را شکستید و آه مؤمنی مانع اجابت دعایتان می‌شود.

 خداوند می‌فرماید: تا وقتی که به بندگان من ظلم می‌کنید من ضمانت ندارم دعایتان را مستجاب بکنم. طرف به مادرش، پدرش و دوستش ظلم می‌کند بعد می‌گوید چرا مریض من خوب نمی‌شود باید راه را باز کنیم، جلوی آه مظلوم را بگیریم و حق دیگران را ادا کنیم تا دعایمان مستجاب شود./۹۶۹//۱۰۲/خ