تحول در علوم انسانی با پول و سفارش و مهندسی ممکن نیست

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی روز یکشنبه در مراسم اختتامیه نهمین دوره جشنواره بین المللی فارابی با اشاره به اینکه  علم بدون نقد و تضارب آرا پیشرفت نمی کند، ضرورت به رسمیت شناختن اختلاف فکری و نظری را مورد تاکید قرار داد و اظهارداشت: به تنوع و اختلاف نظر احترام بگذاریم؛ فشار و وحدت ماشینی برای انسجام جامعه خطرناک است.

 دکتر  روحانی در ادامه با ابراز خشنودی از حضور در جمع فرهیختگان و نخبگان علوم انسانی و اسلامی گفت: در یک دورانی سایه مظلومیت و یا نوعی محرومیت بر سر علوم انسانی و اسلامی سایه افکند. زمانی که علوم طبیعی، تجربی، مهندسی، اکتشافات و اختراعات و آثار علمی آنها به صحنه زندگی مردم آمد، زرق و برق آنها بسیاری از جوامع را تحت تاثیر قرار داد، تا جایی که فکر کردند علم یعنی فقط علم طبیعی و تجربی و مهندسی و علوم انسانی در رده دوم و سوم زندگی انسانها قرار می گیرد.

رییس جمهور افزود: همین تصور در ذهن جوانان ما که عازم دانشگاهها بودند، اثر گذاشت لذا جوانان مستعد دنبال علوم ریاضی و مهندسی و بعد هم علوم تجربی بودند و می گفتند جوانان بااستعداد باید به این رشته ها بروند و هر کسی که از این کاروان باز ماند، باید علوم انسانی را انتخاب کند.

دکتر روحانی اظهار داشت: خوشحالم که این دوران خیلی سریع سپری شد و امروز دیگر برای کسی تردید وجود ندارد که توسعه و پیشرفت در علوم طبیعی و تجربی، بدون رشد و پیشرفت در علوم انسانی و اسلامی امکان پذیر نیست. حکمرانی شایسته است که می تواند جامعه را در مسیر درست هدایت کند.

رییس جمهور با طرح این سوال که حکمرانی شایسته از چه علومی نشات می گیرد؟ تصریح کرد: مدیریت و برنامه ریزی البته در همه رشته ها مهم است، اما در حکمرانی شایسته مدیریت، سیاستمداری و سیاست ورزی، اقتصاد، حقوق، جامعه شناسی و انسان شناسی جایگاه بسیار سرنوشت ساز در اداره مطلوب جامعه دارد.

دکتر روحانی با بیان اینکه اگر صنعت در کنار علوم انسانی قدم برندارد، ممکن است به ضد خود تبدیل شود، خاطرنشان کرد: گروههایی که امروز در برخی کشورهای منطقه فعال هستند، شاید بیشترین استفاده را از صنعت، علوم مهندسی و سخت افزاری کردند. آنها بیشترین استفاده را از امکانات فضای مجازی کردند اما بر اساس فهم غلط از علوم انسانی و همین باعث آسیب رساندن جدی به جوامع شد. فاشیسم در قلب کشورهای غربی از کجا نشات گرفت؛ مگر به ظاهر از علم و دانش استفاده نکرد.

رییس جمهور اضافه کرد: نمونه واضح و روشن این سخن موضوع صنعت هسته ای است که می تواند در بسیاری از علوم و فنون به نفع جامعه باشد، اما استفاده نادرست و غلط از آن می تواند جامعه و بشریت را به انهدام و نابودی بکشاند. اینکه مقام معظم رهبری ساخت، انبار کردن و استفاده از سلاحهای کشتار جمعی از جمله سلاح هسته ای را حرام اعلام می کنند، یعنی دین ، عقل و اخلاق و به عبارتی علوم انسانی و اسلامی باید پیشتاز دانش باشد.

 دکتر روحانی با تاکید بر اینکه دین و اخلاق چراغ راهنماست، اظهار داشت: شهید مطهری می گفت علم راه است و دین چراغ، اگر چراغ نباشد انسان به بیراهه می رود. در دنیای تاریک امروز بدون چراغ حتی با بهترین ابزار نمی توانیم درست حرکت کنیم. چه بسا هر چه مثلا اگر ماشین ما مدرن تر و سریع تر باشد، اما وقتی چراغ نداشته باشد، خطر آن در تاریکی از دوچرخه هم بیشتر است.

رییس جمهور با بیان اینکه علمی ما را به توسعه و تجدد و تمدن واقعی می رساند که علوم انسانی و اسلامی سرلوحه آن باشد، تصریح کرد: البته این نکته را نیز باید مدنظر داشت که تحول در علوم انسانی نیز با مهندسی ممکن نیست. علوم انسانی را نمی توان مهندسی کرد، علوم انسانی با پول پیشرفت نمی کند و با سفارش متحول نمی شود.

دکتر روحانی با طرح این سوال که چرا در عصر ما شهید مطهری ها و علامه طباطبایی ها دیگر نیستند؟ خاطرنشان کرد: مگر ایشان با سفارش و پول درس خواندند. به جای پول و سفارش و مهندسی، باید فضای آزاد را در اختیار اندیشمندان و دانشمندان مان قرار دهید. باید فضای نقد و انتقاد را باز بگذارید تا در آن فضا علامه طباطبایی ها  و شهید مطهری ها تربیت شوند.

رییس جمهور گفت: باید شرایطی فراهم کنیم که در آن شرایط علم رشد و پرورش یابد، علم بدون تضارب آرا پیشرفت نمی کند. اینکه ما چارچوب قرار دهیم و بگوییم همه باید در همین چارچوب اظهارنظر کنند، بدون تضارب آرا و انتقاد، بدون بحث و رویارویی دقیق اخلاقی و علمی، علم تولید نمی شود.

دکتر روحانی افزود: اندیشمندان بزرگ اسلامی ما چگونه در حوزه های علمیه ما رشد کردند و تربیت شدند. امروز شیخ انصاری ها و آخوند خراسانی های ما کجایند؟ باید فضای مناسب نقد و انتقاد ایجاد شود و اختلاف فکری و نظری را به رسمیت شناخت. عرصه تولید علم، کارخانه ماشین سازی نیست که از یک سو فلز به آن وارد کنیم و از سوی دیگر خودرو تحویل بگیریم.

رییس جمهور با تاکید بر اینکه باید به فکر انسانها، تنوع و اختلاف نظری که در چارچوب نظریه باشد احترام بگذاریم، اظهار داشت: این اختلاف نظر می تواند برای وحدت جامعه مفید باشد در حالی که برعکس آن فشار برای وحدت ماشینی می تواند برای انسجام جامعه ما خطرناک باشد.

دکتر روحانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه امروز در سطح جهان بحث ما با دنیا در بسیاری از مسائل، بحث احترام به علوم انسانی است، تصریح کرد: در همین یکی دو هفته اخیر آمریکایی ها در دو بخش دچار شکست بزرگ شدند. یک بخش آنجا که خواستند در برابر افکار عمومی جهان بایستند و تعهدات بین المللی را زیرپا بگذارند.

رییس جمهور خاطرنشان کرد: تعهدات در عرصه های داخلی و بین المللی یا از جنس اخلاق است یا حقوق و رابط صحیح علوم انسانی؛ تلاش آمریکا برای نقض این تعهدات شکست خورد. دنیا در برابر آمریکا ایستاد. آنها در چند روز گذشته می خواستند تعهد بین المللی را که در برجام دارند زمین بگذارند، اما شما صف مقابل آن را دیدید. تمام کشورهای جهان غیر از یکی دو کشور و یک رژیم منفور همه در برابر آنها یکپارچه بودند.

دکتر روحانی گفت: اگر به تعهدات احترام گذاشته نشود، باید فاتحه تمدن در جامعه و جهان خوانده شود. هر چه علم و صنعت پیشرفت کند، اما اگر به مقررات بین المللی، ارزشهای دینی و فرادینی احترام نگذاریم، اگر دولتی پیوستگی در پایبندی به تعهد دولت قبل از خود را حفظ نکند، دیگر تعهدی منعقد نمی شود. اگر این سنگ بنا را بردارید، زیربنای تعهدات و مقررات بین المللی بهم می ریزد.

 رئیس جمهور با ابراز خرسندی از ناموفق بودن حاکمیت کاخ سفید در بهم ریختن تعهدات بین‌المللی، زیرپا گذاشتن وفای به عهد و ایستادگی در برابر مصوبه شورای امنیت سازمان ملل در توافق 7 کشور، گفت: این یک پیروزی بزرگ برای بشریت، اخلاق و حقوق است.

دکتر روحانی با بیان اینکه در برجام موفقیت‌هایی به دست آوردیم که هیچگاه از بین نمی‌رود و هیچ‌کس نمی‌تواند آنها را از بین ببرد، افزود: ما در برجام به دنیا اعلام کردیم که معضلات بزرگ و پیچیده منطقه‌ای و بین‌المللی با میز مذاکره قابل حل است و این از بین نرفته و تا همیشه تاریخ پابرجا خواهد بود.

رئیس جمهور اظهار داشت: ما ثابت کردیم که پای میز مذاکره گره کور بین‌المللی قابل باز شدن است و ثابت کردیم که ایران راستگو و دشمنانمان دروغ می‌گویند و ایران هیچگاه به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست و این در مذاکرات و تمام بازرسی‌ها به اثبات رسید و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اجماع آراء آن را تأیید و ثابت کرد.

دکتر روحانی افزود: اینکه آژانس پی‌ام‌دی به عنوان یک پرونده پیچیده فنی و بین‌المللی را خاتمه یافته اعلام می‌کند به معنای آن است که ایران راست گفته و معاندان دروغ گفتند و این پیروزی همیشگی خواهد بود.

رئیس جمهور با اشاره به اینکه در برجام کاری کردیم که جهان فهمید که ایران حق دارد تحقیق و توسعه هسته‌ای خود را ادامه دهد، گفت: این موضوعی بود که پیش از آن به دلیل آنچه تخلف از سوی ایران می‌دانستند ایران را از این حق منع می‌کردند، اما به واسطه مذاکرات همه کشورها و قطعنامه سازمان ملل اعتراف کرد که ایران حق دارد تحقیق و توسعه را ادامه دهد و این پیروزی از بین نرفته و قابل خدشه نیست.

دکتر روحانی با بیان اینکه برخی انگار هنوز همه ابعاد برجام را لمس نکردند، خاطر نشان کرد: برجام یک آثار دائمی دارد که تا قیامت باقی خواهد ماند و هیچ‌وقت از بین نمی‌رود و یک آثاری دارد که ممکن است بماند یا نماند.

رئیس جمهور تصریح کرد: از زمان اجرای برجام در 26 دی 1394 درآمد نفتی و میعانات ما دو برابر شده و این قابل بازگشت نیست. همچنین صدها مورد سرمایه‌گذاری خارجی وارد کردیم و این سرمایه‌ها در خاک ایران به کارخانه، بنگاه اقتصادی، نیروگاه، بندر و لوموکوتیو و هواپیما تبدیل شده و قابل بازگشت نیستند.

دکتر روحانی با تأکید بر اینکه علم حقوق و سیاست توانست در مذاکرات سخت بین‌المللی برای ملت ایران این موفقیت را به همراه آورد، افزود: علوم انسانی می‌تواند سرنوشت یک جامعه را تغییر دهد، البته این بدان معنا نیست که ارزش سایر علوم کمتر است، اما سرمایه علوم هم برای مادیت و هم معنویت، علوم انسانی است.

رئیس جمهور با اشاره به اینکه باید استعدادها را تشویق و محیط دانشگاه و تحقیقات را آزاد بگذاریم، گفت: علوم انسانی باید جامعه را هدایت کند و این در حالی است که ما تصور می‌کنیم، چند نفر در یک اتاق باید علوم انسانی را هدایت کنند در حالی که علوم انسانی هدایتگر جامعه است.

دکتر روحانی با بیان اینکه علوم انسانی در جامعه آزاد و همراه با نقد و انتقاد و بحث و مباحثه رشد می‌کند، اظهار داشت: علوم انسانی باعث شده که امروز می‌بینیم سرنوشت کشور در شرایط دیگری قرار دارد.

رئیس جمهور افزود: دیپلمات‌های ما قراردادی را نوشته و منعقد کردند که هر چند ممکن است نقائصی داشته باشد، اما قراردادی است که به واسطه آن بیش از یکسال است که ترامپ به دنبال بر هم زدن آن بوده و تا امروز موفق به این کار نشده است و این به معنای استحکام قرارداد و پیروزی تعهدات بین‌المللی و حقوق بر دیکتاتوری است.

دکتر روحانی تصریح کرد: آمریکایی‌ها نتوانستند با استکبار، دیکتاتوری و خودبزرگ‌بینی افکار عمومی جهان را زیر پا بگذارند و این یک شکست بزرگ برای آنان و موفقیتی ارزشمند برای علوم انسانی، اندیشمندان و ملت ایران است.

رئیس جمهور شکست دوم آمریکایی‌ها را در مداخله آنها در مسایل داخلی ایران دانست و با اشاره به اعتراضات اخیر در کشور، گفت: عده‌ای در خیابان‌ها، به حق یا ناحق اعتراض کردند، اما من خواهش می‌کنم که به همه مردم احترام بگذاریم و اگر در این میان، افرادی هم از جایی تحریک شده و با قصد و نیت جاسوسی از این اعتراضات سوء استفاده کردند، اجازه دهیم تا در یک دادگاه صالح ثابت شود.

دکتر روحانی با بیان اینکه هرکس حرف می‌زند یا اعتراضی می‌کند، یا خس و خاشاک است یا گاو یا گوساله و یا آشغال. این چه طرز حرف زدن است. چرا توهین کرده و بی‌ادبانه با جامعه برخورد می‌کنیم. عده‌ای آمده‌اند و اعتراض داشتند و برخی هم از این اعتراض‌ها سوء استفاده کردند، اما نباید همه را به یک چوب برانیم، بلکه باید دقیق سخن بگوییم بخصوص در تریبون‌های مقدس دقیق‌تر حرف بزنیم چرا که ملت ما ملت بزرگی هستند.

رئیس جمهور ادامه داد: اعتراضی در کشور بود که نیروهای امنیتی به خوبی آن را اداره کرده و ماجرا تمام شد. اما از امروز کار شروع شده و باید جامعه‌شناسان و روان‌شناسان اجتماعی و کسانی که در علوم انسانی و اسلامی فعال هستند وقایع اخیر را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.

دکتر روحانی تأکید کرد: اگر خدای ناکرده روزی ارزش‌های دینی و ملی ما نزد جوانان کم‌رنگ شود، ما مقصریم، چرا که عهده‌دار این مسئولیت هستیم.

 رئیس جمهور با بیان اینکه علوم انسانی باید مسایل را تجزیه و تحلیل کند، گفت: نباید واقعیت‌ها را زیرپا گذاشت؛ شمال و جنوب با قطب‌نما مشخص می‌شود و اگر نخواهیم به قطب‌نما نگاه کنیم شمال و جنوب عوض نمی‌شود.

دکتر روحانی ادامه داد: علوم انسانی قطب‌نمای جامعه ما و مسایل اجتماعی است که باید به آن نگاه و از آن استفاده کرد.

رئیس جمهور خاطر نشان کرد: شمال و جنوب با شعار تغییر نمی‌کند و باید اجازه دهیم جامعه ما در مسیر تحول درست حرکت کند.

دکتر روحانی افزود: امروز خوشبختانه در مقطعی قرار داریم که جامعه ارزش علوم انسانی را به خوبی می‌داند.

رئیس جمهور با اشاره به نقش علوم انسانی در اقتصاد، سیاست و شیوه حکمرانی، خاطر نشان کرد: حتی در بسیاری از موضوعات و مسایلی که به ظاهر ارتباطی با علوم انسانی ندارد، فرهنگ، به عنوان زیربنایی مهم در تمام حرکت‌های اجتماعی است.

دکتر روحانی اظهار داشت: ممکن است علم پزشکی در تقسیم‌بندی‌ها جزو علوم تجربی باشد، اما در عمل ارتباط پزشک با بیمار و اعتماد بیمار به پزشک و شیوه سخن گفتن پزشک با بیمار بهتر از تیغ جراحی عمل می‌کند؛ جسم و روح ما در هم تأثیرگذار است.

رئیس جمهور با تأکید بر اینکه علوم انسانی، جایگاه بسیار ارزشمندی دارد، گفت: اصلاح نظام اداری برنامه‌ریزی درست برای کشور، اصلاح بانک‌ها و تحول در جامعه و فرهنگ با علوم انسانی، امکان تحقق خواهد داشت.

دکتر روحانی افزود: اگر می‌خواهیم فضای مجازی برای جامعه ما مفید باشد، باید فرهنگ استفاده صحیح از آن را به نسل جوان آموزش دهیم و با فیلتر کردن درست نمی‌شود.

رئیس جمهور اظهار داشت: در زمان رژیم گذشته روزی می‌خواستند هیچ‌کس به رادیو گوش ندهد و مدام بر روی آن پارازیت می‌انداختند اما این جلوگیری فایده‌ای نداشت؛ روزی دیگر گفتیم که ماهواره ممنوع است اما آیا از زمانی که ممنوع شد هیچ‌کس ماهواره در اختیار ندارد و روزی هم گفتیم که فضای مجازی بد است اما آیا درست شد؟

دکتر روحانی تصریح کرد: مردم بیش از ما و یا اگر خیلی مستکبر باشیم به اندازه ما می‌فهمند؛ نباید خود را بزرگ و بلند فرض کنیم، چرا که مردم و کشور ما فرهیخته و بزرگ هستند. باید با مردم تعامل کنیم و به آنها بیاموزیم که از این ابزار چگونه استفاده کنند، کما اینکه از هر وسیله‌ای به درستی استفاده نشود، خطرناک خواهد بود.

رئیس جمهور ادامه داد: هر وسیله‌ و امکاناتی نیاز به فرهنگ استفاده درست از آن ابزار را دارد و علوم انسانی باید به میدان آمده و شیوه‌های استفاده صحیح را آموزش دهد.

دکتر روحانی با بیان اینکه باید جامعه را به نقطه‌ای برسانیم که مطلوب مردم و عقل و شرع باشد، گفت: شرع و عقل از مردم، جامعه و فطرت اجتماعی جدا نبوده و در کنار هم هستند.

رئیس جمهور تصریح کرد: خوشبختانه آمریکایی‌ها هم در موضوع داخلی ایران و هم در برجام شکست خوردند و ملت ایران در هر دو مرحله پیروز بوده است، باید این پیروزی‌ها را قدر بدانیم تا در سایه وحدت و اتحاد بتوانیم ایرانی آبادتر و سرافرازتر داشته باشیم.

در ابتدای این مراسم نیز دکتر روحانی  از 18 تن از برگزیدگان داخلی و خارجی این جشنواره در دو بخش بزرگسال و جوان و در گروههای علمی تاریخ، جغرافیا و باستان شناسی، حقوق، زبان و ادبیات، علوم اجتماعی و ارتباطات، علوم اقتصادی، مدیریت و حسابداری و علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای با اهدای لوح، تقدیر کرد.

دکتر منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مراسم گفت: در سالهای برگزاری جشنواره بین المللی فارابی به اهدافی چون شناسایی و معرفی استعدادهای برتر علوم انسانی و اسلامی و ترغیب پژوهشگران به کاربردی کردن علوم انسانی از طریق بررسی مسائل این حوزه در کشور دست یافته ایم.

وی با تشکر از اساتید علوم انسانی و اسلامی که همواره با حمایت از این گردهمایی علمی مدیران را به قدرشناسی و تشویق استعدادهای برتر بیش از پیش دلگرم کرده اند، افزود: امیدواریم تحقق دو هدف مهم تر این جشنواره یعنی تبدیل کارکرد و نقش خطیر و موثر علوم انسانی در فرآیند برنامه ریزی ملی و ایجاد فضای مناسب برای حضور فعال علوم انسانی و اجتماعی ایران در تراز جهانی نیز بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

وزیر علوم با بیان اینکه چنین رویکردی می تواند ضمن پدید آوردن فضای رقابتی اثربخش در فضای علمی، بخشی از مشکلات موجود نیز در این عرصه کاهش دهد، اظهار داشت: تحقق چنین امر مهمی البته بدون همکاری مداوم با دیگر بخشها ممکن نیست. در این راستا استفاده از ظرفیت انجمن های علمی ضرورت بیشتری دارد و دبیرخانه جشنواره باید این مهم را برای دوره های بعد بیشتر مورد توجه قرار دهد.

دکتر غلامی با اشاره به اینکه ثمره برنامه ریزی و اثربخشی نهادهایی مثل دبیرخانه جشنواره زمانی آشکارتر می شود که به ارتباط نسل های مختلف علوم انسانی و از سوی دیگر تعامل آن با مجامع بین المللی توجه شود، تصریح کرد: ارتباط نسل ها همانقدر مهم است که ضرورت ارتباط با نهادهای علمی معتبر و لذا تلاش برای تاسیس نهادهای ارتباط دهنده در این عرصه بسیار مهم است./۸۱۶/پ۲۰۲/ق