کرسی علمی ترویجی «منطق عرفان نظری» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا کرسی علمی ترویجی “منطق عرفان نظری” توسط گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب با ارائه حجت الاسلام دکتر علی فضلی در قم برگزار شد.

این کرسی علمی که با سخنرانی دبیر علمی حجت‌الاسلام دکتر بهرام دلیر آغاز شد، علی فضلی عضو هیات علمی گروه عرفان پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی بعنوان ارائه دهنده، نخست به چند مقدمه، سپس به دستگاه منطق عرفان نظری اشاره کرد.

وی بیان داشت: ما در این بحث، عرفان نظری را نه در ساحت شهود، که در ساحت گزاره مورد بررسی قرار می‌دهیم. در گزاره‌های عرفانی امکان خطا وجود دارد. زیرا ممکن است در فرایند تبدیل شهود به گزاره چه در مقام توصیف و تبیین و چه در مقام تفسیر و استنباط خطا رخ دهد.

وی ادامه داد که عرفان نظری به دلیل امکان وجود خطا، همانند دیگر علوم برای فهم صدق و خطای گزاره‌ها به میزان و قانون و منطق نیاز دارد.
حجت‌الاسلام علی فضلی تشریح کرد که این منطق یک دستگاه سنجشگر شناختاری است که بر پایۀ اصولی که حجیت صدق دارند، در صدد نظارت بر گزاره‌های عرفانی برمی‌آید. این دستگاه دارای دو میزان دینی و عقلی است که اولی بر کتاب و سنت و دومی بر فلسفۀ اسلامی تکیه دارد؛ هر یک از این دو میزان دارای دو گونه معیارهای پایه و غیر پایه است.

فضلی در پایان بیان داشت که در میزان دینی معیار پایه احتجاجات و معیار غیرپایه تنجیزات و در میزان عقلی معیار پایه ضروریات و معیار غیرپایه نظریات نام دارند.

در ادامه این کرسی علمی، ناقدان محترم به نقد سخنان فوق پرداختند.

حجت‌الاسلام حسین عشاقی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی به طرح نقد خود پرداخت و یک اشکال کلی بیان نمود: در ارائه مشخص نشد که آیا محقق در مقام بیان صدق و کذب نفس گزاره‌هاست یا در مقام کشف گزاره‌هاست. اگرچه از بیانات محقق، بیشتر مقام اول به دست می‌آید.

اگر چنین باشد باید توجه داشت که گزاره‌های صادق هیچگاه کاذب نخواهند شد، زیرا صدق برای آن ضروری است؛ چنان که گزاره‌های کاذب هیچگاه صادق نخواهند شد و کذب برای آن ضروری است. اما اگر در مقام کشف باشد، نمی‌توان پذیرفت که تصدیق تدریجی الحصول باشد، بلکه پس از تصورات دفعی الحصول هستند. در هر دو صورت اشکال بر محقق محترم برقرار است.

حجت‌الاسلام دکتر مسعود اسماعیلی نیز که بعنوان ناقد در این کرسی علمی حضور داشت، به طرح چند اشکال پرداخت:
به نظر ما نباید صدق عرفان نظری را به عقل یعنی فلسفه وابسته باشد. زیرا اول آن که در این تحقیق قانون تفکیک علوم به تفکیک متد رعایت نشده است و این وابستگی موجب عدم تمایز فلسفه و عرفان نظری خواهد شد. دوم آن که نباید عرفان نظری برای فهم صدق و کذب گزاره‌هایش به فلسفه تکیه کند.

اگر چنین کند، دیگر عرفان نظری دانش مستقلی به نام عرفان نخواهد بود، بلکه فلسفه خواهد بود. سوم آن که مطالب عرفانی طوری ورای طور عقل است و عقل از فهم آن عاجز است، چگونه چیزی را که نمی‌فهمد، می‌تواند آن را بسنجد.

در ادامه این کرسی علمی برخی از اساتید و حضار در جلسه نیز به نقد مطالب ارائه شده پرداختند. جناب آقای دکتر قنبری عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب نیز با نکات خود اینگونه به نقد پرداخت: این تحقیق قوانین حاکم بر فلسفۀ علم را رعایت نکرده است. زیرا حائل منطقی بین علوم را متذکر نشده‌ است. افزون بر آن که محقق وارد بحث سنجش نشده است و فقط به رابطۀ عرفان نظری با مباحثی چون فلسفه اشاره کرده است.

در پایان این کرسی علمی دکتر علی فضلی به نقدها و اشکالات مطرح شده از سوی ناقدان پاسخ دادند./1330/د103/ج