لزوم باز تعریف دوره فقه عمومی و تخصص گرایی فقهی در حوزه

حجت الاسلام والمسلمین نجف لک زایی رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به یکی از مباحث با اهمیت در عرصه فقه با عنوان تخصص گرایی اظهار داشت: ضرورت تخصص گرایی الان خیلی روشن است برای تصور بهتر من مثال می زنم رشته های پزشکی را که وقتی سلامت انسان ها می شود دانش آنجا پیشرفت می کند و به حدی می رسد که یک پزشک فقط متخصص چشم یا قلب یا گوش می شود.

وی با بیان این که یک پزشک هر مقدار این ها تخصصی تر کار کند بهتر می تواند بیماری ها را درمان کند، گفت: این تخصص چون بعد از دوره عمومی هست مضر نیست به این معنا که اول او پزشک عمومی شده است و دریافتی در مورد همه بیماری ها و همه بدن انسان دارد و بعد در زمینه ای عمق پیدا می کند؛ در فقه نیز اگر به این شکل باشد هم آن تخصص گرایی مثبت اتفاق می افتد و هم عیوبی که برای تخصص گرایی هست تا حدی زیادی جلوگیری می شود.

حجت الاسلام والمسلمین لک زایی تصریح کرد: این چیزی که الان در حوزه خوانده می شود در حقیقت همان پایان دوره عمومی فقه است یعنی این که فرد تا 10 پایه می خواند و بعد درس خارج را شروع می کند می شود با یک برنامه ریزی تبدیل به دوره فقه عمومی شود، یعنی طلبه یک دور همه فقه را می خواند و با همه فقه به شکل نیمه استدلالی و نیمه تخصصی یا همان عمومی آشنا می شود و بعد از این که این دوره عمومی را سپری کرد بگوییم در یک حوزه خاص متخصص شود.

وی با اشاره به این که فقه عرصه های زیادی برای تخصص گرایی دارد، گفت: به عنوان مثال یک طلبه بعد از گذراندن دوره فقه عمومی می تواند بنا به علاقه و ضرورتی که وجود دارد در حوزه فقه سیاسی، یا در حوزه فقه اقتصادی یا فقه خانواده یا فقه محیط زیست یا مثلا فقه دریا یا فقه حقوق بین الملل و سیاست خارجی و ده ها شاخه موجود وارد شود، چراکه می طلبد احکام شرعی در آن حوزه ها استخراج و استنباط و ارائه شود.

معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی اضافه کرد: بحثی مثل فقه توسعه از مواردی است که هنوز شروع نکرده ایم یا فقه احزاب و فقه انتخابات و ده ها رشته موجودی که ضرورت ورود در آنها زیاد است، بنده خودم وقتی این ابواب فقهی را ردیف می کردم حوزه های فوری و ضروری تا حدود 200 عرصه شد یعنی اگر بخواهیم این ها فعال شود باید به صورت تخصصی در آن ها وارد شویم که از این میزان فعلا شاید 40 یا 50 مورد خیلی فوری باشد، شما ببینید فقط فقه خانواده چه بخش هایی دارد.

حجت الاسلام والمسلمین لک زایی تخصص گرایی را زمینه ساز پیدایش علوم انسانی اسلامی نیز عنوان و خاطرنشان کرد: اگر این مسیر درست طی شود بخش هایی از مشکلات ما در حوزه علوم انسانی هم برطرف می شود چون وقتی علوم انسانی اسلامی می شود که علوم اسلامی توانمند شود اگر ما در علوم اسلامی ضعیف باشیم علوم انسانی چه چیزی را استفاده کند؟.

وی تأکید کرد: وقتی ما در مطالعات سیاسی اسلامی قوی شویم بعد می توانیم بگوییم علوم سیاسی از این مطالعات سیاسی اسلامی برای بحث های اسلامی خود استفاده کند یا باید مثلا ما در مطالعات اقتصادی اسلامی قوی شویم تا رشته اقتصاد در دانشگاه بتواند از این مباحث اسلامی رشته مطالعات اقتصادی اسلامی یا فقه اقتصادی استفاده کند و توانمند شود.

این استاد حوزه و دانشگاه در بخش پایانی این گفت‌وگو یادآور شد: بنابراین شرط اسلامی سازی یا توجه به ابعاد اسلامی در رشته های علوم انسانی همین توانمندی سازی علوم اسلامی از جمله فقه است چون فقه است که خیلی با عمل در تماس هست و کارایی زیادتری دارد./1330/ج