ضرورت شناخت درست تفریحات

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، خدایا!... اگر برای ما فراغتی از کارها مقدّر فرموده ای، آن را سالم قرار ده که در آن، گناهی ما را در نیابد و خستگی به ما روی نیاورد، تا فرشتگان و نویسندگان بدی ها، با پرونده هایی خالی از بیان گناهان مان، از سوی ما بازگردند و نویسندگانِ نیکی ها، به خاطر نیکی هایی که از ما نوشته اند، شادمان شوند.

90 روز تعطیلات مثل برق و باد می گذرد. سه ماه گرم و پرحرارت برای انرژی گرفتن فعالیت در 9 ماه باقی مانده سال بسیار باارزش است؛ اما نبود برنامه ای مناسب شاید این اوقات را به جای فراغت به بطالت بکشاند. پس هنگامی که از مهمی فارغ می شوی به مهم دیگری پرداز؛ و به سوی پروردگارت توجه کن. این یعنی بطالت در زندگی دینی جایی ندارد.

پرکردن اوقات فراغت شاید اصطلاحی رایج باشد؛ ولی در حقیقت هدفمند کردن اوقات فراغت از تحصیل را منظور است. وقت هایی که دیگر برنامه خواندن و نوشتن رسمی وجود ندارد بهترین زمان برای استفاده از علوم و مهارتهایی است که در 9 ماه دیگر سال شاید نتوان به آن دست یافت. البته این بدین معنا نیست که تابستان فرصت یادگیری و کسب مهارت است و بخش مهم تابستان که همان تفریح است کمرنگ شود بلکه در سبک زندگی مومنانه، تفریح، به اندازه عبادت و کسب و کار با ارزش است.

در حدیث حضرت امیر مومنان(ع) همین نکته است که می فرمایند:‌ مؤمن وقت و ساعات خود را به سه قسمت تقسیم می کند؛ ساعتی که در آن با پروردگارش راز و نیاز می نماید، ساعتی که در آن معاش خود را اصلاح می کند و ساعتی که بین خود و بین لذّت و خوشی آنچه حلال و نیکو و زیبا است می گذارد.»

برخی تابستانشان را به یادگیری حرفه می گذرانند. یا آموزش تئوری می بینند و یا علاقه مند به کار یدی و آموزش عملی هستند. کار در مکانیکی، خوارو بار فروشی و ... از قدیم بین دانش آموزان در ایام تابستان مرسوم بوده است؛ اما سخن این نوشتار بیشتر با طراحی اوقات فراغت در اجتماع است و بنا به بیان دیگر، مدیریت شهری برای بهینه کردن اوقات فراغت. هر چند مردم خودشان دست به کار شده و تابستان را دبل داغ می کنند! این مسئولین شهری هستند که زمینه را فراهم می آورند.

فضای سبز هدفمند

طبیعتا شرایط اقلیمی هر شهری به فراخور خود دارای جغرافیای طبیعی است. استفاده از طبیعت در ایام گرم سال برای شهروندان یکی از تفریحات سالم محسوب می شود. طرح بوستان ها برای مناطق مختلف کشوری بسیار مهم است ولی آن چیزی که بیشتر می بایست مورد توجه باشد طراحی فضای سبز به فراخور جغرافیای محلی و جغرافیای فرهنگی آن شهر باشد. طراحی یک شکل بوستان توسط شهرداری ها در تمامی شهرهای ایران شاید نیازمند یک نسخه یکپارچه نباشد.

چون هر شهری به فراخور خود، نیازهایی دارد که توجه به آن مهم است. استفاده از گیاهان با خاصیت های مختلف ویژه مردم آن منطقه بسیار مهم است. چون از لحاظ مزاج شناسی، هر منطقه ای مزاج مختص به خود را دارد پس می بایست در طراحی بصری و اثری بوستان ها توجه کرد. مثلا کاشتن گل محمدی و عطر منحصر به فرد آن در بوستان ها خصوصا در مناطق گرمسیر بسیار با اهمیت است. در روایت حضرت امیرمومنان علیه السلام می فرمایند:‌ رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم   با دو دستش گل محمدی به من هدیه کرد . چون آن را بوییدم فرمود : این گل ، پس از برگ و گل درخت مُورد ، بهترین گل بهشتی است. استفاده از درختان و میوه های بهشتی در بوستان ها هم از لحاظ جسمی و هم روانی بسیار اثرگذار است.

استفاده از سنگ ها با خاصیت های متفاوت در بوستان ها به جای سرامیک و مواد صنعتی در روحیه اثرمثبتی می گذارد. سنگ هایی مانند عقیق، زمرد، یاقوت و فیروزه از سنگ هایی هستند که سفارشاتی برای استفاده از آن ها شده است.

امام صادق(ع) است می‌فرمایند: نگاه کردن به عقیق، یاقوت و فیروزه سبب خوشحالی و شادابی روح می‌شود و چشم و قلب را قوی می‌کند.

دکتر محمدعلی زارعیان، پزشک و دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران درباره خواص عقیق می گوید: بهترین آن یمنی است که صاف و شفاف باشد. از نظر​مزاجی سرد و خشک است. مصارف خوراکی مختلفی درباره آن ذکر شده و در داروهای با اثر تقویت قلب و کبد و طحال و رفع تنگی‌نفس و تقویت بینایی استفاده شده است. آویختن عقیق به گردن برای تسکین خشم و خصومت و انگشتر آن در هیبت در نظر دشمن و استجابت دعا موثر دانسته شده است.

استفاده از سنگ ها در نماهای ساختمانی و یا المان ها در بوستان خواص جسمی و روحی برای مردم خواهد داشت و حضور بهینه و هدفمند و موثر را در بوستان ها رقم خواهد زد.

مدارس همیشه باز

ایام تابستان مدارس بسته و فعالیت علمی تقریبا تعطیل است؛ اما ادامه حیات مدارس در تابستان یکی از راه های پرکردن اوقات فراغت هدفمند است. مدارس می توانند از فرصت سه ماهه تابستان برای برگزاری کلاس های مهارتی استفاده کنند و هم کار تقویت علمی دانش آموزان را ارتقا دهند.

این کار باعث می شود از نظر مالی هم مدارس وضعیتشان را ارتقا دهند و هم درآمدی برای مربیان خود داشته باشند و هم اینکه دانش آموزان خود را مسلط به حرفه نیز نمایند.

مدارس فعال مدارسی هستند که می توانند بازدهی داشته باشند و با آموزش مهارت‌های مورد نیاز جامعه که اتفاقا کم هم نیست، زمینه انتخاب رشته صحیح و اشتغال دانش آموزان خود را رقم بزنند. در روایات داریم که جوان مسلمان یا باید در حال کسب علم باشد و یا آموزش دادن پس مدارس که مهد تعلیم و تعلم هستند باید پیشتاز این امر باشند تا نوجوانان و جوانان علم را با عمل عجین کنند.

تفریح فقط ورزش نیست

زمینه سازی برای تفریح سالم در شهرها به خصوص کلانشهرها نیازمند فرهنگ سازی درباره اصل تفریح و شناساندن تفریحات صحیح و سالم به شهروندان است. تفریحات و لذاتی که اگر آن ها را بشناسیم و انجام دهیم، هم لذت روحی و هم لذت جسمی را با هم می بریم. جالب این که هم تفریح می کنیم و هم ثواب می بریم!

شاید یکی از روی بورس ترین کارهای تابستانی، ورزش های هوازی مثل شنا و فوتبال و مانند اینها باشد و از قضا، جوانان طرفدار ورزش هم از تابستان برای بهره حداکثری تلاش می کنند؛ ولی سوال این جاست که آیا تفریح فقط ورزش است و ورزش هم فقط تفریح؟

تفریح در کشورها و قومیت ها، مختلف است و حتی در ایران قدیم نیز تفریح هایی وجود داشته که هنوز برخی از آن ها ماندگار است. مثلا شب یلدا که یک رسم ایرانی است، تفریحاتش خواندن حافظ و گفت و شنود خانوادگی است. در ایران باستان مردم در اوقات فراغت خود جهت تفریح بهره ها مى بردند، کتاب هاى شعر را سینه به سینه انتقال مى دادند. با خط خوش، چند بیتى بر تن پوست و بعدها بر کاغذ مى نوشتند. به دل کوهسارها پناه مى بردند. در منازل و معابر، گرد هم مى نشستند و از هر درى سخن مى گفتند. در خلوت خود با سنگ و خاک و چوب نقش هنر مى زدند.

در اسلام نیز تفریح جایگاه خاصی دارد و برنامه ریزی صحیح برای تفریح، سبب نشاط روح می شود. در اسلام هم به تن و هم به روح توامان اهمیت داده شده و همیشه روح و جسم بر روی هم اثرگذارند. اسلام در هرحال جنبه تربیتی را لحاظ می کند و حتی تفریح را هم می توان سجاده عبادت کرد.

علاوه بر ورزش، استفاده از لذت های حلال، معاشرت با دوستان،‌ مسابقه دادن از جمله تفریح های ذکر شده در اسلام است. روایات بسیار با اهمیتی پیرامون برخی تفریحاتی که تا به حال به چشم تفریح به آن ننگرسته ایم وجود دارد.

از امیرمومنان علی(ع) روایت شده که کار بالاترین تفریح است. این سخن از امام علی راهی نوین در تفریحات سالم می‌گشاید که انسان اوقات فراغت خود را با کار‌های مفید (مثل صنایع دستی و...) پر کند.

سیر و سفر و گردش و مسافرت نیز جزو تفریحاتی است که سفارش قرآن کریم است که می فرماید: سِیرُوا فِی الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ؛ در زمین بگردید، آن‌گاه بنگرید که فرجام تکذیب‏کنندگان چگونه بوده است؟ از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز روایت شده است که می‌فرمایند: «مسافرت کنید تا صحت یابید و غنیمت به دست آورید»

نتیجه آن که پر کردن اوقات فراغت یکی از چهار رکن اصلی فعالیت های روزانه هر انسان مسلمانی است تا بتواند عبادتی شاداب تر و فعالیت کاری با بازخورد بهتری را داشته باشد. نکته مهم اینجاست که تفریح یک فعالیت روزانه مانند کار کردن و عبادت محسوب می شود؛ ولی مهم تر از آن، شناخت درست تفریحات سالم و از آن مهم تر زمینه سازی فکری و فرهنگی در جامعه و شناساندن آنان به آحاد مردم است که وظیفه حاکمان اسلامی و مدیران فرهنگی شهری است. می توان گفت اگر این کار در کانال صحیح خود قرار بگیرد زمینه ساز تمدن نوین اسلامی و رسیدن به شهر تراز انقلاب اسلامی را رقم خواهد زد ان شاءالله./829/ی702/س

محمدمهدی مرادی