تکنیک‌های BBC برای مهربانی با ایرانیان

به گزارش خبرگزاري رسا، تکنیک‌ها از جمله ابزار‌های رسانه‌ای است که برای تأثیرگذاری اخبار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این میان گاهی اوقات رسانه‌ها از این تکنیک‌ها برای اهداف مثبت و گاهی برای اهداف منفی از آن بهره مند می‌شوند.

این روز‌ها اگر مروری بر اخبار و تولیدات رسانه‌ای BBC با موضوع کرونا داشته باشیم، متوجه استفاده از تکنیک‌های خاص آن خواهیم بود؛ تکنیک‌هایی که می‌توان از میان آن‌ها به ایجاد انحراف، بزرگنمایی مسأله، ایجاد حس گناه در مخاطبان، احساسات بیشتر، تفکر کمتر و دایه مهربان‌تر از مادر بودن اشاره کرد.

بی بی سی فارسی با استفاده از چنین تکنیک‌هایی سعی دارد تا به نوعی هر آنچه که مدنظر دارد و در اهدافش می‌گنجد را به مخاطب القاء کند و برایش فرقی نمی‌کند که مخاطبش از چه قشری باشد. BBC به واسطه این تکنیک‌ها برای انتشار اخبار کرونا در ایران، به ظاهر خود را بی طرف نشان می‌دهد، اما در لایه‌های پنهان خبر، اهداف خود را دنبال می‌کند.

البته نکته حائز اهمیت این است که این رسانه در بیشتر اخبارش از تکنیک «دایه مهربان‌تر از مادربودن» استفاده کرده است. چنین سبکی از تعامل باعث می‌شود که احتمال انتقاد مخاطبان به شدت کاهش یابد. برای مثال برند‌های تجاری از سبک گفتاری دستوری استفاده می‌کنند و ساده‌ترین احساسات و انگیزه‌ها را مورد هدف قرار می‌دهند. رسانه معمولاً لحنی سرپرستانه و ریاستی به خود می‌گیرد و به مخاطب القا می‌کند که بیشتر از او دانسته و بیش از خود او در مورد منافعش حساسیت دارد.

در این راستا و به بهانه شیوع بیماری کرونا و انتشار اخبار درباره این موضوع، به طور تصاعدی تعدادی از اخبار BBC را انتخاب کردیم تا تکنیک‌های استفاده شده در این خبر‌ها را مورد مطالعه قرار دهیم.

واکنش سرد تهران به پیشنهاد آمریکا یا دنبال کردن اهداف شوم آمریکا!

روز ۱۰ اسفندماه بی بی سی فارسی خبری با این عنوان منتشر کرد: «واکنش سرد تهران به پیشنهاد آمریکا برای کمک به کنترل شیوع کرونا در ایران»

وزارت امور خارجه آمریکا به تازگی در بیانیه‌ای با امضای مایک پومپئو وزیر خارجه این کشور، اعلام کرده بود که آماده کمک به مردم ایران برای مبارزه با شیوع ویروس کروناست که از آن به "بحران بهداشت عمومی" یاد شده است، این درحالی بوده که وزارت امور خارجه ایران پیشنهاد ایالات متحده را "ادعایی مضحک و یک بازی سیاسی‌روانی" خوانده و عباس موسوی سخنگوی این وزارتخانه، خبر داده ایران بخشی از نیاز‌های خود از جمله کیت‌های تشخیص ابتلا به ویروس کرونا را از "کشور‌های دوست" تامین کرده است.

BBC در این خبر از تکنیک ایجاد انحراف استفاده کرده است. ایجاد انحراف مطلوب‌ترین و پراستفاده‌ترین روش رسانه‌ها برای تحت تأثیر قرار دادن باور‌ها و عقاید مخاطبان است. در واقع یک خبر بزرگ و قابل توجه در میان تعداد زیادی از داستان‌های کوچک‌تر و کم اهمیت‌تر گم خواهد شد.

بزرگنمایی مسأله کرونا برای مخدوش کردن چهره شهروندان ایرانی در جهان

همچنین BBC در خبری دیگر با این عنوان: «کرونا؛ کانادا به شهروندانش هشدار داد که ایران را ترک کنند»، با استفاده از کلماتی خاص و جمله بندی خاص تری که نوعی استرس و اضطراب را به مخاطب می‌رساند، سعی دارد موضوع مربوط به کرونا را بیش از اندازه بزرگ نشان دهد تا جایی که چهره ایرانی‌ها را در اذهان جهان مخدوش کند.

این خبر BBC براساس گفته‌های وزارت خارجه کانادا است که به آن دسته از شهروندانش که در ایران هستند گفته بود تا پیش از آن که همه راه‌های سفر به ایران محدود شود این کشور را ترک کنند. در این خبر شاهد استفاده از تکنیک بزرگنمایی مسأله هستیم، تکنیکی که اغلب رسانه‌ها برای بزرگ نشان دادن و برجسته سازی یک مسأله از آن استفاده می‌کنند.

اغلب رسانه‌ها از این تکنیک استفاده می‌کنند تا به ایجاد عکس العمل‌های شدیدی در میان مخاطبان بپردازند و به نوعی احساسات آن‌ها را جریحه دار کنند.

آمریکا دایه‌ای مهربان‌تر از ایران

«کرونا؛ نامه سناتور آمریکایی به پومپئو برای تسهیل کمک به ایران»؛ عنوان دیگری از اخبار BBC طی این روز‌های اخیر است. الیزابت وارن، سناتور دموکرات که برای نامزدی حزبش در رقابت‌های ریاست جمهوری هم کاندید شده در نامه‌ای به وزرای خارجه و دارایی آمریکا از آن‌ها خواسته برای هر چه راحت‌تر منتقل شدن کمک‌های انسان‌دوستانه و اقلام مورد نیاز به ایران اقدام کنند. او گفته مطمئن نیست سازوکار ایجاد شده از سوی کاخ‌سفید در این زمینه کفایت کند.

در این خبر شاهد استفاده از تکنیک دایه مهربان‌تر از مادر بودن به صورت واضح هستیم. BBC در این خبر اینچنین می‌نویسد که آمریکایی‌ها قصد کمک به ایران را دارند و مقامات ایرانی چندان رغبتی به گرفتن کمک از آن‌ها را ندارند. در این خبر به نوعی به مخاطب القاء می‌شود که مقامات آمریکایی نگران وضعیت مردم ایران هستند درحالی که هدف از نگارش این خبر این است که مقامات ایرانی نتوانسته اند برای مردم شان در مقابله با کرونا کاری انجام دهند و حال آمریکا می‌خواهد دست به کار شود و به داد مردم ایران برسد!

برجسته سازی آمار و ارقام؛ عمومی‌ترین تکنیک رسانه‌های معاند

BBC همچنین به وفور از منابع غیررسمی اخباری مبنی بر تعداد بالای فوتی‌ها و مبتلا شده‌ها به ویروس کرونا را به صورت غیرواقعی و اغراق شده منتشر میکند در حالی که سازمان بهداشت جهانی ادعای مخفی کاری ایران در موضوع کرونا را رد کرد و مدیر کل سازمان بهداشت جهانی در همین رابطه گفت ساز و کار‌های مستقل این نهاد چنین ادعایی را تایید نمی‌کند. در این گونه اخبار به وضوح استفاده از تکنیک برجسته سازی مشاهده می‌شود، تکنیکی که اغلب رسانه‌های معاند برای فریب مخاطبان شان از آن استفاده می‌کنند.

این رسانه فریبننده سعی دارد با برجسته کردن آمار و ارقام مبتلایان بیماری کرونا، اینگونه به مخاطب القاء کند که شرایط بسیار بحرانی است و اینچنین ترس، اضطراب و استرس را به جان مردم بیاندازد و درنهایت شاهد به هم خوردن امنیت روانی مردم باشد؛ امنیتی که بیش از هر موضوع دیگر بسیار اهمیت دارد.

احساسات بیشتر، تفکر کمتر

تکنیک احساسات بیشتر، تفکر کمتر، از جمله تکنیک‌هایی است که رسانه‌های معاند از آن برای فریب مخاطبان شان استفاده می‌کنند. از آنجا که اخبار بدون احساسات تأثیرگذاری چندانی ندارد و این دو همیشه در کنار هم قرار دارند تا عملکرد مناسب و مطلوبی داشته باشند و البته هیچ نکته مثبتی در این ارتباط وجود ندارد. احساسات باعث می‌شود که مخاطب نتواند واقعیات را با تفکر انتقادی و عینی درک نماید. در واقع احساساتی شدن بخش منطقی مغز را متوقف می‌سازد که در اکثر موارد به تحریف واقعیت منجر می‌شود. به همین دلیل است که عبارت «جنگ اطلاعاتی» هیچگاه از ذهن دور نشده و همواره مورد استفاده قرار می‌گیرد.

«شیوع کرونا؛ آمار‌های ابتلا و مرگ در ایران و جهان» عنوان تیتر دیگری از اخبار BBC در روز‌های شیوع بیماری کرونا است. بی بی سی فارسی به واسطه تکنیک احساسات بیشتر، تفکر کمتر، سعی دارد تا به نوعی ذهن مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد تا جایی که نتواند در مورد آن بیاندیشد.

BBC در تیتر این گزارش به نوعی به مخاطب القاء می‌کند که قرار است آمار‌های ابتلا و مرگ در ایران و جهان را بررسی کند، اما با مرور کلی این گزارش متوجه می‌شویم که این رسانه تنها ایران را مورد هدف گزارش خود قرار داده است و سعی دارد به واسطه این تکنیک مخاطب را فریب دهد.

ایجاد حس گناه در مخاطبان

ایجاد حس گناه در مخاطبان یکی دیگر از تکنیک‌هایی است که رسانه BBC سعی دارد از آن برای فریب مخاطب خود استفاده کند. «بحران کرونا در ایران: مردم نگران، تجمعات مذهبی در جریان»؛ عنوان تیتری است که این رسانه از آن بهره‌مند شده است.

BBC در این گزارش سعی دارد به نوعی به مخاطب تلقین کند که اگر به اماکن مذهبی رفتید، در شیوع بیماری کرونا دخیل هستید. او با این گزارش با یک تیر، دو هدف را می‌زند. اول آنکه وجهه اماکن مذهبی را در این شرایط بحرانی برای مخاطب خراب می‌کند و در وهله دوم سعی دارد این حس گناه را در مخاطبان ایجاد کند.

سیاست تدریجی؛ تکنیکی خاص برای منفی جلوه دادن مسئولان ایرانی

برای شکل دادن به یک باور خاص، رسانه‌ها از انتشار مطالبی به صورت تدریجی و مداوم در مورد یک موضوع خاص استفاده می‌کنند.

این استراتژی برای شکل دادن به تصویر یک شخص، یک محصول و یا یک واقعه خاص به کار برده می‌شود. برای مثال در برخی از رسانه‌های کشور‌های مختلف تنها از برند‌های خاصی حمایت می‌شود یا در حوزه سیاسی برای بدنام کردن یک شخص، گروه یا یک اتفاق و یا بزرگنمایی در مورد یک شخصیت، جریان یا یک باور سیاسی/مذهبی به طور مکرر در مورد موضوعی خاص خوراک رسانه‌ای تولید می‌شود که مصرف آن توسط مخاطبان در طول یک برهه زمانی باعث شکل گیری یک ذهنیت جدید مطلوب رسانه‌ها و یا تغییر باور‌های نامطلوب آن‌ها می‌شود. در بازار داغ جنگ رسانه‌ای درباره ویروس کرونا در ایران، بی بی سی پرچم دار انتشار اخبار تدریجی درباره شیوع ویروس کرونا در جهان توسط ایرانی‌ها بود و هست تا علاوه بر ایران، ایرانی‌ها را هم ناامن جلوه دهد.

از طرفی از زمان شیوع بیماری کرونا، برخی مسئولان ایرانی نیز به این ویروس مبتلا شدند و رسانه‌های معاند از این فرصت استفاده کرده و اقدام به تهیه خبر‌هایی از مبتلا شدن مسئولان کردند.

BBC در انتشار اخبار مبتلا شدن مسئولان نظام به ویروس کرونا از تکنیک سیاست تدریجی استفاده می‌کند تا به نوعی مخاطب را به واسطه این تکنیک فریب دهد.

«ایرج حریرچی، معاون وزارت بهداشت ایران به کرونا مبتلا شد» و یا «اولین مورد ابتلا به کرونا در عراق 'یک طلبه ایرانی است» از جمله اخباری است که این رسانه از تکنیک سیاست تدریجی استفاده می‌کند.

سواد رسانه ای؛ راه نجات مردم در تشخیص اخبار درست کرونا

تقریباً ۳ دهه پیش نوآم چامسکی در مورد روش‌های هوشمندانه‌ای که رسانه‌ها در فریب افکار عمومی و یا دستکم تحت تاثیر دادن باور‌ها و عقاید آن‌ها به کار می‌گیرند صحبت کرد. سال‌ها از آن زمان گذشته و رسانه‌های جدیدتر و تاثیر گذارتری مانند اینترنت، توئیتر و فیسبوک و سیلی از پیام رسان‌های اجتماعی به وجود آمده اند که روش‌های نوینی برای برای تاثیر بر تفکر ما دارند. متاسفانه این تاثیرات همواره آن طور که به نظر می‌رسد مثبت نیست و اغلب رسانه‌ها به واسطه برخی از ترفند‌ها سعی دارند تأثیرات خود خواسته شان را بر مخاطب بگذارند.

با این تفاسیر مخاطب فعال امروزی باید از حداقل‌های سواد رسانه‌ای برخوردار باشد تا بتواند با آگاهی از تکنیک‌های رسانه ای، اخبار درست، دقیق و منسجم مربوط به موضوعات مختلف را تشخیص دهد./1360/