تحریف شناسی عاشورا و تاریخ امام حسین

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، پنجاه و یکمین نشست از سلسله نشست های «کلمه سواء» به همت هیئت اندیشه ورز اسلام، ادیان و ارتباطات میان فرهنگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان با حضور سعید طاوسی مسرور، استادیار پایه 2 دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی با موضوع «تحریف شناسی عاشورا و تاریخ امام حسین علیه السلام» شامگاه چهارشنبه به صورت مجازی و از طریق وبینار برگزار شد.

وی ابراز کرد: اگر در مورد قبل از امامت سیدالشهدا(ع) و دوره امامت تا مرگ معاویه پژوهش نکنیم خواسته و ناخواسته دچار انحراف می شویم همچنین اکتفا کردن به برخی از کتب مطرح و برخی از کتب دیگر که راویان آن مخالفین حضرت هستند  موجب می شود که این روایات انحرافی به صورت خواسته یا ناخواسته در مجالس و مداحی ها و بحث های عاشورایی و امام حسین نفوذ یابد.

طاوسی مسرور اظهار کرد: از جمه موارد تحریف در وقایع پیش از امامت امام حسین(ع) با مسأله حضور حسنین در فتوحات روبرو هستیم که به عنوان گزارش تاریخی مطرح شده است و تکلیف صاحبنظران و خطبا با این موضوع مشخص نیست، برخی می گویند که حسنین در فتوحات بوده و به منظور تبلیغ اسلام بوده است و برخی دیگر می گویند که مسأله فتوحات با حاکمان بوده و مسأله حضور حسنین در فتوحات را رد کرده اند.

استاد دانشگاه افزود: باید پژوهش در مورد حضور حسنین در فتوحات انجام شده و پاسخ متقن ارائه شود، من در این زمینه تحقیقات بسیار انجام داده ام که در این تحقیقات مشخص می شود، فردی که راوی حضور حسنین در فتوحات است فردی کذاب است همچنین غیر از این فرد در هیچ جای دیگر و هیچ کسی این امر را نقل نکرده است و نمی شود که حسنین از مدینه چند هزار کیلومتر تا نزدیک گرکان بیاید اما کسی نقل نکرده باشد بنابراین می توانیم بگوییم حسنین در فتوحات وجود نداشته است.

وی توجه به گزارش داستانی را از جمله عوامل تحریف عاشورا و تاریخ امام حسین(ع) بیان و ابراز کرد:برخی از کتاب ها مانند مقاتل و مناظره ای کهن و مقاتل کهن نوشته حصین بن عبدالرحمان سلمی لحن داستانی داشته و فاقد جزییات است، این گونه منابع تا قرن پنجم ادامه داشته و منابع قرن ششم به ویژه قرن هفتم به بعد گزارش داستانی همراه با جزئیات است و این گزارش ها مستند به منبع قدیمی تر نیستند حتی گاهی برای پژوهشگر این برداشت را در مورد این منابع دارند که حاصل آن ها شفاهیات بدون مستند مکتوب بوده و گزارش هایی را بیان داشته اند که در افحاح جریان داشته است، کتاب لهوف سید ابن طاووس از این جمله است.

طاوسی مسرور افزود: کتاب لهوف کتاب باارزشی است، مختصر و مفید وقایعی قبل و حین و بعد از عاشورا را بیان می کند اما این به معنای صحت آن نیست، در این کتاب نمی توانیم بین گزارش های تاریخی و گزارش های داستانی تفکیک قائل شویم که این گزارش های داستانی نیل به تحریف را باز می کند، بهترین مقتل از نظر رهبری کتاب ارشاد شیخ مفید است.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی علاقه به عجایب را از دیگر عوامل تحریف ساز عاشورا و تاریخ امام حسین(ع) خواند و گفت: لؤلؤ و مرجان، محدث نوری از جمله آثاری است که به بیان عجایب در بحث عاشورا و تحریف در این مورد اعتراض کرده است در حالی که محدث نوری خود میل عجیب به عجایب نسبت به سایر ماجرا و موضوعات غیر از عاشورا دارد.

وی ادامه داد: از جمله متونی که به عجایب در مورد عاشورا پرداخته است، محمد بن علی بن شهرآشوب از بزرگان شیعه است که در کتاب خود اخبار مرسل و بدون سند را جمع آوری کرده و نقل می کند، از جمله در مورد امام حسین(ع) نقل می کند که ایشان از هیچ زنی حتی مادر خود شیر نخورد و هر وقت گرسنه می شد، انگشت دست پیامبر را می مکید که این گزارش پذیرفتنی نیست چون عبدالله بن یقطر برادر رضاعی حضرت است، این جنس گزارش ها موجب تحریف ناخواسته می شود.

طاوسی مسرور دشمن آگاه و دوست نادان را از دیگر عوامل تحریف عاشورا دانست و ابراز کرد: دوست آگاه مطالبی را به امام نسبت می دهد و فکر می کند که عامل فضیلت است در حالی که این ها موجب کاهش فضیلت امام است همچنین برخی اخبار را نیز دشمن در مورد حضرت بیان کرده است و در کنار بیان واقعه ها مطالبی را بیان کرده اند که موجب تحریف عاشورا می شود.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: اسرا و بازماندگان، قول معصوم و قول دشمنان سه منبع از عاشورا است، اسرا و بازماندگان فقط اهل بیت امام حسین(ع) نبودند بلکه افرادی مانند خانم ها، عقبة بن سمعان، غلام خانم رباب، ضحاک بن عبدالله مشرقی در کربلا بودند بنابراین هر روایاتی که از کربلا نقل می شود باید به منبع آن دقت شود و هر گزارشی را نباید حذف کرد بلکه باید در مورد آن تحقیق کرد شاید معصوم گفته باشد.

وی بیان داشت: از قول دشمن نیز استفاده کنید، چاره ای نداریم اما تطبیق داده شده و بعد جمع بندی شود اما دقت کنیم که مرعوب روایت دشمن نشده و نگاه انتقادی داشته باشیم، دشمن در لابلای روایات چیزهایی را جاسازی کرده تا اهداف و شخصیت امام حسین زیر سوال برود.

طاوسی مسرور به گفتگوی بین امام حسین(ع) و عمر بن سعد و روایت های انحرافی در این زمینه اشاره و ابراز کرد: در این گفتگو در روزهای نزدیک به عاشورا فقط سیدالشهدا و عمر بن سعد حضور داشتند و شایعاتی در مورد دست در دست دادن و بیعت امام حسین با یزید مطرح می شود که این ها دروغ است و اگر کسی مانند عمر سعد این را بیان داشته که خود قاتل اباعبدالله است که قابل استناد نیست حال امروز نویسنده در کتاب عقلانیت در عاشورا این حرفها را بیان می کند و آن را به رییس جمهور داده و وی می گوید که ما از عاشورا درس مذاکره می گیریم البته رهبری جواب این ها را می دهد.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان داشت: اعتماد به منبع و یا نویسنده و یا گزارش های ضعیف از دیگر عوامل تحریف ساز عاشورا است، گاهی آثاری مانند اسرار الشهاده از نظر تاریخی منبع ضعیف است، زمانی منبع ضعیف نیست اما مطالبی براساس منابع ضعیف در آن بیان شده است مانند کافی که بحثی در مورد شهربانو و امام حسین(ع) بیان داشته است، به دلیل ضعف سندی و روای کذاب نمی توان پذیرفت بنابراین در مورد منابع قوی هم بررسی علمی و پژوهشی خود را انجام دهیم.

وی افزود: در مورد بحث ثواب زیارت، کتاب کامل الزیارات را داریم که هم نویسنده فرد باعظمتی است و هم کتاب باارزش است اما هر چه در کتاب آمده معتبر نیست، محققی ممکن است در این زمینه پژوهش لازم نکرده، دلیل نمی شود که ارزش کتاب از بین برود و یا روایت را چون ایشان آورده قبول کنیم.

طاوسی مسرور بی توجهی به علم رجال است و توجه نکردن به صفات راوی را از دیگر آسیب ها در بحث عاشورا بیان و ابراز کرد: اشاعه دادن قاعده تسامح به تاریخ درست نیست، در تاریخ ما دنبال امر واقع هستیم، باید ببنیم که چه کسی این را مطرح می کند البته منظور از علم رجال نوع استفاده از فقه نیست که هر گزارشی را کنار بگذاریم اما باید دقت کنیم که راوی چه کسی است.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان داشت: در کنار منابع معتبر باید به سایر منابع از جمله منابع روایی مراجعه کرده تا گزارش نزدیک به واقع روایات را پیدا کنیم./864/پ201/ب1