تجلی علم الهی در سیره رضوی

به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام غلامحسن محرمی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه ابعاد زندگی امام رضا (ع) از تمام جهات قابل بررسی و کنکاش است، می‌گوید: یکی از صفات بارز آن حضرت «عالم آل محمد (ص)» است که در روایت‌های بسیاری بر آن تأکید شده است. معصومین (ع) به خصوص امام کاظم (ع) و امام صادق (ع) در مورد امام رضا (ع) خصوصیات عامی را برشمرده‌اند که در آن بر علم و حکمت حضرت تأکید بسیار شده است. در روایتی که در منابع حدیثی شیعه آمده، امام کاظم (ع) فرموده‌اند: در رؤیا دیدم که فرزندم علی بن موسی الرضا (ع) را به من معرفی کردند و ایشان را به صفت عالم آل‌محمد (ص) ستودند و فرمودند که وجود او از علم و حکمت سیراب است. همین طور امام کاظم (ع) در روایتی دیگر خطاب به فرزندان خود فرموده است که برادر شما، علی بن موسی الرضا (ع)؛ عالم آل‌محمد (ص) است؛ مسائل دینی خود را از او بپرسید و آنچه به شما می‌فرماید حفظ کنید.

او تأکید می‌کند: البته تمام اهل بیت (ع) نور واحد و عالم آل محمد (ص) بوده و از دانش بسیار برخوردارند. آن‌ها همگی اعلم امت هستند و این علم ارتباطی با سن و سال آن‌ها ندارد. امام علی (ع) باب و دروازه علم پیامبر (ص) بود؛ امام باقر (ع) باقرالعلوم و شکافنده علوم نامیده می‌شد؛ علمی متصل به علم خدا، غیراکتسابی و لدنی که از سوی خداوند به آنان داده شده بود، اما در مورد امام رضا (ع) عالم آل‌محمد (ص) بودن حضرت بارز شده است مانند صادق بودن امام جعفر بن محمد (ع) که هر چند تمام ائمه (ع) صادق بودند، اما این صفت را برای ایشان به کار می‌بریم.

 

وقتی تیر مأمون به سنگ خورد

حجت‌الاسلام محرمی اظهار می‌کند: صفت عالم آل‌محمد (ص) در مورد امام رضا (ع) جلوه بیشتری پیدا و در مورد ایشان فعلیت و نمود ظاهری پیدا کرد. آن حضرت در زمانه‌ای زندگی می‌کرد که فرقه‌ها و مکاتب مختلف علمی وجود داشتند. وقتی امام رضا (ع) به صورت تحمیلی به عنوان ولیعهد مأمون تعیین شد، مأمون تمام تلاش خود را به کار گرفت تا جایگاه معنوی امام (ع) و به دنبال آن سایر ائمه (ع) چندان بروز نکند. به همین دلیل بود که ائمه (ع) در عصر بنی‌عباس و بنی‌امیه تقیه می‌کردند. اگر امیرالمؤمنین و سایر ائمه (ع) برای آینده هم پیشگویی کرده بودند به نقل از جد خود در قالب خواب بیان می‌کردند. اما با تمام آن کار‌ها باز هم اعلم بودن ائمه در جامعه شایع شده بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تشریح می‌کند: مأمون بسیار سیاستمدار بود و از آوردن امام رضا (ع) به خراسان اهدافی داشت. او برای حفظ ظاهر نمی‌توانست مانند پدران خود هارون، منصور و... برخورد کرده و امام (ع) را به زندان انداخته یا شکنجه و آزار دهد. به همین دلیل روش تازه‌ای اندیشید تا با طرح ولایتعهدی و اظهار محبت به اهداف خود برسد که در این راه موفق نشد. یکی دیگر از اقدام‌های او تشکیل جلسات مناظره با حضور امام (ع) و علمای مذاهب مختلف دینی و کلامی بود. مناظراتی با جاثلیق مسیحی، راس جالوت یهودی، عمران صابی و... که در تاریخ شرح آن‌ها وجود دارد و در تمام آن‌ها علی بن موسی الرضا (ع) پیروز بود.

او یادآور می‌شود: تصور مأمون این بود که امام تنها در امور شرعی عالم است یا فقط احادیث پیغمبر (ص) را به خوبی حفظ کرده است و سایر علوم را بلد نیست و نمی‌تواند با سایر ادیان مناظره کند در صورتی که حضرت رضا (ع) نشان داد این گونه نیست.

 

اقرار دوست و دشمن به اعلمیت امام رضا (ع)

این استاد حوزه و دانشگاه در توضیح گستره علم امام (ع) می‌گوید: علم امام (ع) تمام موضوعاتی که بشر به آن نیاز دارد را در بر می‌گیرد. هر علمی که بشر در زندگی دنیوی و رسیدن به سعادت خود نیاز دارد علم گذشته، حال و آینده را شامل می‌شود. حتی علم طب، نحوه زندگی، سیاست، تدبیر مملکت و کشورداری، امور جنگی و... را شامل می‌شود. درباره این علم از ابراهیم بن عباس نقل شده است که هر پرسشی از امام رضا (ع) می‌شد، پاسخ آن را می‌دانست. دشمن نیز به این علم اعتراف داشت و مأمون امام رضا (ع) را معدن علم توصیف می‌کرد. او توضیح می‌دهد: امام رضا (ع) در علوم و دانش‌های مختلف مانند حدیث، کلام، اصول، طب، معماری، نجوم و تمام شئون زندگی احاطه علمی کاملی داشت.

حجت‌الاسلام محرمی در پایان تصریح می‌کند: در زمان زندگی بابرکت امام (ع) بستری فراهم شد تا علم ایشان فراگیر شود، به گونه‌ای که دوست و دشمن به برتری علمی ایشان اقرار کردند و تمام نقشه‌های بنی‌عباس برای خراب کردن چهره علمی امام رضا (ع) نقش بر آب شد. همچنان که مأمون عباسی برای زیر سؤال بردن علم امام جواد (ع) اینچنین کرد و حضرت (ع) با وجود سن کم خود به تمام پرسش‌ها پاسخ داد و نشان داد این علم مخصوص حجت الهی است؛ بنابراین اقدام‌های خصمانه مأمون به اثبات حقانیت علمی امام رضا (ع) انجامید./د102/ق

منبع: روزنامه قدس