تبدیل شدن به طلا با «کیمیای سعادت»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب‌های زیادی در باب اخلاق و آداب زندگی نگارش یافته‌اند. طلابی که وارد حوزه علوم دینی می‌شوند، از همان ابتدا با کتاب‌هایی چون آداب المتعلمین، نوشته شیخ طوسی، کتاب المراد من منیه المرید که تخلیصی از کتاب منیه المرید شهید ثانی است و در برخی از مدارس نیز با کتاب کیمیای سعادت نوشته شیخ محمد غزالی آشنا می‌شوند و این بدان معناست که علمای قدیم نسبت به اخلاق دغدغه زیادی داشته‌اند.

ویژگی اخلاق در زندگی طلاب علوم دینی

کتاب کیمیای سعادت چهار بخش اصلی تحت عناوین عبادات، معاملات، مهلکات و منجیات دارد. بخش‌های عبادات به ارتباط بنده با خداوند متعال، بخش معاملات به ارتباط بنده‌ها با یک‌دیگر و دو بخش مهلکات و منجیات به ارتباط بنده با اعمال و رفتارهای خویش می‌پردازد و آثار آن‌ها را در زندگی بندگان مورد بررسی و تفقد قرار می‌دهد.

تلاش علما برای ترویج و ادامه مسأله اخلاق و سبک زندگی اسلامی به جوامع آینده در قالب این کتاب‌ها صورت گرفته. تفاوت طلاب علوم دینی که از ابتدا این گونه متون را مطالعه می‌کنند با دیگر دانشجویان و و دانش آموزان این است که ارزش و اهمیت برنامه ریزی در زندگی را می‌آموزند و شیوه‌های رفتاری و ارتباطی خود را تقویت می‌کنند. از این رو توفیق حوزه‌های علمیه نسبت به دانشگاه‌ها و مدارس بیشتر است.

درباره کیمیای سعادت

شیخ غزالی در کتاب کیمیای سعادت که تخلیصی از کتاب احیاء علوم دین که به قلم خود غزالی نوشته شده است و هر دو کتاب جزو آثار شیخ محمد غزالی به حساب می‌آیند. آن چه که تفاوت اصلی و عمده ایدئولوژی اسلامی با سایر ایدئولوژی‌های جهانی است، توجه به همین نکات اخلاقی و پایبندی بدان است. نکاتی که بر گرفته از بطن عقاید و اصولی است که اسلام در قالب کتاب و سنت آن را به دست آورده.

نکته اولی که درباره بخش اول این کتاب یعنی درباره دو رکن عبادات و معاملات وجود دارد، تطبیق این دو بخش با شرع و فقه اسلامی است. البته از آنجا که غزالی یکی از علمای اهل تسنن است باید توجه داشت که آدابی را مطابق با شریعت و فقه اهل سنت بیان می‌کند و باید مراقبت کرد تا بعضی اشکالات فقه اهل سنت در فقه شیعی وارد نشود.

محتوای کتاب

بررسی ارکان زندگی مسلمان

غزالی در بیان ارکان باطنی نیز می‌گوید: «یکی پاک کردن دل است از اخلاق ناپسندیده؛ چون خشم و بخل و حسد و کبر و عجب و ریا که این اخلاق را مهلکات و عَقَبات راه دین گویند و دیگر رکن، آراستن دل است به اخلاق پسندیده؛ چون صبر و شکر و محبت و رضا و رجا و توکل که آن را منجیات گویند.»؛ یعنی غزالی دو رکن باطنی را مهلکات و منجیات عنوان می‌کند که پیش‌تر به این ارکان اشاره شد.

سبک زندگی در کیمیای سعادت

غزالی در ادامه به بیان اصول ارکانی که گذشت می‌پردازد. سبک زندگی اسلامی که غزالی مدنظر دارد در رکن معاملات، مهلکات و منجیات می‌پردازد. اگر بخواهیم این کتاب را به صورت امروزی‌تر بیان کنیم، در رکن معاملات، اصول کلی زندگی انسانی را مطالعه می‌کنیم. در ادامه در رکن مهلکات به آسیب‌های موجود در زندگی اجتماعی و معاملات می‌پردازد. در آخر نیز در رکن منجیات به ارائه راه حل برای رفع آسیب‌ها می‌پردازد.

از جمله آدابی که غزالی برای زندگی انسانی بر می‌شمارد آداب خوردن غذا، نکاح، کسب و تجارت، کسب مال حلال، آداب صحبت با مردم، آداب عزلت، سفر، سماع و وجد، امر به معروف و نهی از منکر و ادب ولایت داشتن است و در ادامه بیان خود در بیان اصول مهلکات و مفسده‌هایی که در زندگی وجود دارند عنوان می‌کند: اصول ریاضت نفس برای علاج خوی بد، شهوت شکم و فرج، آفات زبان، بیماری خشم، حقد و حسد، دنیا دوستی و طمع، بخل و حرص و جمع کردن مال، علاج جاه طلبی و... است.

غزالی درباره منجیات نیز اصولی را بر می‌شمارد و می‌گوید: اصل توبه، صبر و شکر، خوف و رجا، درویشی و زهد، صدق و اخلاص، محاسبه و مراقبه، تفکر، توحید و توکل، محبت و شوق و ذکر مرگ از جمله اصولی است که در زندگی باعث نجات انسان از آسیب‌ها و آفت‌ها می‌شود.