مبنای الزام قانونی تنها الله است

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محسن اراکی نماینده مجلس خبرگان رهبری و عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه، صبح امروز در مراسم افتتاحیه دومین مدرسه پارلمانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به ایراد سخنرانی درباره اهمیت و ارزش تفقه و جاری شدن دین در جامعه پرداخت و گفت: برنامه مدرسه پارلمانی یک برنامه خیلی خوب است و امیدوارم پایه پرورش مجتهدین قانون‌گذار و استنباط‌گر مواد قانونی از منابع اسلامی باشد.

وی ادامه داد: قانون یا حق هر دو مبتنی بر عنصر الزام هستند که اگر شما الزام را از قانون و حق بگیرید، دیگر معنایی برای آن باقی نخواهد ماند؛ چرا که وقتی مطلبی را به‌عنوان حق کسی مطرح می‌کنیم، این حق باید مبنای الزامی داشته باشد و مبنای قانون نیز حق است و هر قانونی از حقی بر می‌خیزد.

آیت الله اراکی منشاء الزام را یکی از بنیادی‌ترین بحث‌های عرصه قانون دانست و اظهار داشت: در قانون گذاری‌های عرفی، منشاء عقلانی برای الزام تبیین نمی‌شود و نمی‌توانند منشاء عقلانی درستی را برای این الزام‌ها ارائه دهند؛ چرا که وقتی سخن از الزام می‌گوییم، الزام از یک دستور بر می‌آید و خود این دستور چگونه می‌تواند الزام آور باشد؟

وی ادامه داد: اگر ما خدا را از صحنه تقنین جدا کنیم، هیچ مبنای عقلانی برای الزامی شدن دستور پیدا نخواهیم کرد. من و شما در یک سطح هستیم و کسی نمی‌تواند به دیگری دستور الزامی بدهد، حتی اگر همه مردم دنیا جمع بشوند و بگویند این کار باید انجام شود، نظر من این هست که این کار نشود چون دلیلی ندارد که دیگران من را برای یک کار الزام کنند.

نماینده مجلس خبرگان رهبری ریشه الزام را از حق کیفر دانست و توضیح داد: در مباحث اصولی و بحث استحقاق عقاب می‌گوییم تخلف از حکم شارع موجب استحقاق عقاب نیست، همانطور که شهید صدر مسأله حق الطاعه را مطرح کرده است که منشاء آن را استحقاق عقاب بر مخالفت دانسته.

وی ادامه داد: ما اعتقاد داریم که خداوند متعال حق کیفر دارد و غیر از او کسی این حق را ندارد، این مطلب کمتر در مباحث قانونی و حقوقی رسمی و متعارف مطرح شده؛ چرا که پاسخ عقلانی درستی به آن نداده‌اند. اصلاً مبنای الزام حق کیفر است و باید بررسی کنیم که چه کسی در اصل حق کیفر دارد؟ عدل بودن یک آموزه و گزاره برای استحقاق کیفر کافی نیست. اگر کسی در خیابان ببیند که یک کسی دارد کاری خلاف قانون می‌کند، آیا حق کیفر او را دارد؟ حق دفاع از نفس یک مبنایی دارد ولی اینکه بخواهد کسی را غیر از حق دفاع، کیفر کند ولو کیفر بین و روشن باشد، حق کیفر ندارد!

آیت الله اراکی با اشاره به فراز مهمی در ادعیه و آیات قرآن کریم، حق کیفر را تنها برای خدا دانست و تبیین کرد: در چندجای قرآن کریم دو گزاره عذاب و بخشش را برای خدا می‌داند «أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ» همانطور که حق کیفر مخصوص خداوند متعال است، حق بخشش نیز مخصوص اوست؛ یعنی اگر کسی استحقاق کیفر پیدا کرد تنها کسی که می‌تواند او را ببخشد خداوند متعال است.

وی افزود: یکی از فرازهای ابتدایی دعای ابوحمزه ثمالی که در سحرهای ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود این است «تَرْحَمُ مَنْ تَشآءُ بِما تَشآءُ کَیْفَ تَشآ و تُعَذِّبُ مَنْ تَشآءُ. بِما تَشآءُ کَیْفَ تَشآءُ» این فراز یکی از بنیادی‌ترین اصول معرفتی دین ما است که حق کیفر مخصوص کسی است که «لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» اگر اقتران بین دو گزاره یعذب و یغفر را ببینید در قرآن کریم بسیار تکرار شده و همین تکرار نسبت به رسول بودن رسول نیز آمده که رسول، رسول کسی است که «لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» است.

آیت الله اراکی با اشاره به آیه ۱۵ سوره شوری ابراز داشت: سوره شوری از سوره‌هایی است که به مبانی تشریع از لحاظ دینی می‌پردازد و خداوند در این آیه تشریع را کار خدا می‌داند و تقابل میان دو روش و مسلک طاغوتی و الهی را بیان می‌کند و مسلک طاغوت را آن مسلکی می‌داند که بدون اذن الهی الزام می‌کند.

 

وی افزود: قرآن از اول تا آخر حتی از بسم الله الرحمن الرحیم سوره توحید تا آخرش که در سوره ناس می‌گوید ملک الناس همه سیاسی است و باید این چنین خدا را شناخت؛ چرا که خصیصه نظام اسلامی و جامعه ما این است که مسلمان سر در برابر فرمان الهی فرود می‌آورد و این خضوع فرمان الهی است که دل‌ها را رقیق می‌کند و آن‌ها را باهم پیوند می‌دهد و جامعه را پاک می‌دهد و انسان را به اوج می‌رساند. انسان‌های خاضع برای فرمان‌های الهی هرچه بر عمرشان افزوده می‌شود، بر اوج گیری‌شان نیز افزوده می‌شود.

 

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه بررسی وضعیت فعلی جامعه را لازم دانست و اظهار داشت: امروز در جامعه شاهد هستیم که جامعه ایرانی کنونی یک جامعه عجیبی است؛ هرچند ما به ایرانی بودن خود افتخار می‌کنیم، ولی نه به ایران کیکاوس و ...، بلکه به ایران عاشق حضرت فاطمه(س) و پیامبر اکرم(ص) افتخار می‌کنیم. ایران حسینی(ع) یک ایران دیگری غیر از آن ایرانی است که آن ستمگران خونخوار ساختند و پرداختند، ما اصلاً با آن ایران هیچ ارتباطی نداریم.

 

وی ادامه داد: ایرانی که در قرآن کریم نزدیک به هفت بار از این مردم تجلیل شده و برای این مردم در آینده تاریخ بشر نقشی ویژه قائل شده‌اند. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا مَن يَرتَدَّ مِنكُم عَن دينِهِ فَسَوفَ يَأتِي اللَّهُ بِقَومٍ يُحِبُّهُم وَيُحِبّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى المُؤمِنينَ» تقریباً مفسران اتفاق نظر دارند که در زمان نزول این آیه از رسول اکرم سؤال کردند که این قوم کیست و پیامبر گرامی اسلام فرمود: «قوم سلمان فارسی است.» 

 

آیت الله اراکی آیه «وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّا يَلْحَقُوا بِهِمْ» را هم در شأن ایرانی‌ها دانست و توضیح داد: بیشتر روایات این آیات قرآن را درباره ایرانی‌ها می‌داند و در منابع شیعه و سنی نقل شده ولی بیشتر در منابع اهل سنت این‌ها وجود دارد.

 

 

وی ادامه داد: این بحث‌هایی که مطرح می‌کنم برای تعصب‌گرایی و ناسیونالیزم‌گرایی نیست؛ بلکه برای این هست که مسؤولیت خودمان و جایگاه خودمان، انقلاب و این ملت را در شرایط کنونی جهان بهتر بشناسیم. 

 

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به سخنان محسن هاشمی رفسنجانی که اظهار کرده بود ۳۲ سال مدیریت کشور بر عهده جریان اصلاحات بوده گفت: در این مدت مدیریت کشور، مبنای تصمیم گیری چه بوده؟ آیا خدا گفت و خدا فرمود بود؟ البته غالباً ادعا این است که ما اسلام را پیاده کردیم، ولی خروجی کار هیچ تناسبی با آن چیزی که ما در قرآن و سنت داریم نیست.  

 

وی افزود: یکی از خروجی‌ها این است که «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ» خروجی کار آن‌ها در این آیه با ذیل آیه تناسب دارد، وقتی آمدیم مدت‌ها افغانستانی‌ها و عراقی‌ها را تحقیر کردیم ولی بزودی که با بحران جمعیت درگیر شدیم، باید التماس کنیم تا این‌ها بیایند و برای ما کار کنند!

 

آیت الله اراکی منکرها را در جامعه دو نوع منکر پنهانی و آشکار دانست و اظهار داشت: خداوند به‌خاطر منکر پنهانی جامعه را عقاب نمی‌کند، ولی یک منکری داریم که علنی است و خداوند متعال بابت این منکر، عامه مردم را عقاب خواهد کرد، برای نمونه وقتی که جوجه‌ها را زنده به گور می‌کردند، نتیجه‌اش این شد که قیمت مرغ مدتی بعد افزایش یافت، این رفتار یک رفتار حکومتی بود!

 

وی افزود: مرکز تحقیقات تشکیل شده است تا قوانینی که مجلس شورای اسلامی بنا دارد تصویب و تقنین کند، این قانون خدایی باشد و از این و آن نترسید و نباید محکوم فضاسازی‌های دشمن بشوید؛ بلکه باید برای قانون، قرآن و فقه خودمان ارزش قائل بشویم، والله فقهی که ما داریم اگر به خوبی برای دنیا تبیین شود، به تجربه ثابت شده که دنیا دربرابر این فقه زانو خواهد زد!

 

 

نماینده مجلس خبرگان رهبری با اشاره به تلاش برای تقنین از قوانین کشورهای بیگانه اشاره کرد و گفت: ما نیازی به قوانین کشورهای دیگری نداریم، بلکه منبع تقنین خداست و ما اساس این را در اختیار داریم، یک چیزی در حوزه رایج شده است که احکام معاملات احکام امضایی است و شارع احکام عرف را امضاء کرده، این حرفی غلط و ضد بدیهیات و اساس اسلامی است؛ چرا که خدا اولین مشرع بوده و عرفی که ما می‌گوییم از ادیان شکل گرفته.

 

وی ادامه داد: همه احکام اسلام تأسیسی است و فرقی میان عبادات و معاملات نیست، چرا خداوند را تابع عرف و عقلا می‌کنید؟ عقلا خیلی عقل داشته باشند باید تابع امر خدا باشند. از اول که بشر پای خود را روی کره گذاشته از هدایت تبعیت کرده است. هرچیزی که در بایدها و نبایدهای رفتاری مورد نیاز بشر بوده، از ابتدا تبیین شده و ما جای خالی از قوانین نداریم که از جاهای دیگر بهره برداری کنیم.

 

آیت الله اراکی مراکزی همچون مرکز تحقیقات اسلامی مجلس را مراکزی خوب دانست و بیان کرد: طلبه‌ای که قرار است وارد این رشته‌ها بشود باید روی خود کار کند و به مغز فقه پی ببرد و باید به فقه با نگاه بزرگی بنگرد، نه با نگاه تحقیر؛ چون فقه متن همه زندگی و تقنین ماست و اگر چنین نباشد، همان «أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ» پیش می‌آید.

 

وی ادامه داد: خداوند متعال فرموده است که شما حق ندارید حلال را حرام کنید، هر قانونی که بخواهد الزام آور باشد، اگر از غیر حکم خدا باشد، افتراء علی الله است؛ چون این مقام، مقام خداوند می‌باشد و هر کسی که بخواهد بیاید و قانون الزامی تصویب کند و بگوید باید چنین شود ولی این باید از حکم خدا نباشد، این باید از هوای نفس برخاسته است.