چهارمین نشست امکان سنجی تنقیح قوانین با استفاده از هوش مصنوعی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، چهارمین نشست امکان سنجی تنقیح قوانین با استفاده از ماشین و هوش مصنوعی در دفتر قم مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با حضور متخصصین حوزه هوش مصنوعی و متخصصین در حوزه قانونگذاری با هدف ایجاد فهم مشترک بین گروه متخصصین هوش مصنوعی و متخصصین در حوزه قانون گذاری برگزار شد.

در این نشست که با حضور معاون مطالعات حقوقی مرکز پژوهشها، رئیس کمیته تولیدی و زیربنایی و نیز دبیر کمیته تخصصی حقوق دفتر قم و با حضور هیئتی از کارشناسان فنی مرکز تحقیقات کامپیوتری نور و معاون هماهنگی امور علمی اجرایی مرکز ، برگزار شد ابتدا جناب آقای دکتر ابراهیمیان معاون هماهنگی امور علمی و اجرایی دفتر قم با اشاره به سابقه قانونگذاری ۱۱۰ ساله کشور و انباشت مجموعه ای از قوانین و قوانین در مجموعه بیش از ۱۰۰ هزار قانون و مقررات، به تبیین اهمیت تنقیح قوانین و مقررات کشور از طریق هوش مصنوعی پرداخت و با اشاره به توصیه مقام معظم رهبری «مدظله العالی» در دیدار اخیر ایشان با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مبنی بر لزوم تهذیب و تنقیح قوانین و تدوین قوانین جامع، به تبیین مقررات قبلی مربوط به تنقیح قوانین پرداخت.

ایشان با اشاره به قانون تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور مصوب سال ۱۳۸۹ و تفاهم نامه همکاری منعقد شده بین قوای سه گانه در زمینه تنقیح قوانین و مقررات کشور در سال ۱۳۹۸، تنقیح قوانین را مبتنی بر اصل حاکمیت قانون دانست و دلیل ورود دفتر قم مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به موضوع تنقیح هوشمند قوانین را ظرفیت های موجود در شهر قم و بخصوص مرکز تحقیقات کامپیوتری نور دانست.

دکتر ابراهیمیان با اشاره به این نکته که از جهت مقررات سازمانی، پروژه تنقیح قوانین از وظایف معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی است، گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی وظیفه دارد در هماهنگ با این معاونت ، کارهای مقدماتی در این خصوص به ویژه با بهره مندی از هوش مصنوعی را فراهم نماید. ایشان اضافه کرد در پیشبرد این پروژه، اصل ارتباط گیری با دیگر ارگان ها و هماهنگی حداکثری را مدنظر داریم.

ایشان در خصوص اجرای تنقیح قوانین با استفاده از هوش مصنوعی این نکته را یادآور شد که ماشین و هوش مصنوعی به عنوان دستیار انسان متخصص در عملیات اجتهاد حقوقی، فعالیت خواهد نمود.

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علوی با اظهار امیدواری در خصوص اینکه این جلسات مقدمه‌ای برای انجام پروژه بزرگ تنقیح قوانین از طریق هوش مصنوعی باشد گفت: اکنون باید از مقدمات عبور کرده و به مرحله اجرا برسیم؛ دغدغه مرکز پژوهشها، دغدغه فرایند انجام تنقیح هوشمند قوانین است و اینکه ما باید بدانیم سلسله خانه های بعدی برای پیشبرد این کار چه چیزی است.

ایشان با ارائه این پیشنهاد که گروه محدود و مشخصی از متخصصین هوش مصنوعی و متخصصین در حوزه تقنین و قانون گذاری با یک برنامه مشخص و مدون بر روی یک کد مشخص کار کنند، گفت: پیشنهاد من برای شروع کار تدوین قانون جامع خانواده به عنوان کد اول است و اگر در اولین کد موفق و سریع عمل کنیم، میتوانیم کار را ادامه دهیم.

سپس جناب آقای دکتر عبدالملکی معاون محترم مطالعات حقوقی، هدف از تنقیح قوانین را تبیین کرد و گفت: هدف ما از تنقیح قوانین، تدوین قانون جامع است و در مرحله بعد، بالابردن کیفیت بهره برداری از قوانین با استفاده از هوش مصنوعی توسط بهره‌برداران از جمله کارشناسان و قانونگذاران است؛ زیرا کارشناسان و قانونگذاران در طول زمان، واحد و یکی نیستند که باعث نبود پیوستگی در متن قانونی می شود.

ایشان در ادامه با اشاره به مراحل مورد انتظار در انجام تنقیح هوشمند قوانین گفت: اگر در مرحله اول هوش مصنوعی و ماشین بتواند متن قانونی و حقوقی را بفهمد و در مرحله بعدی ارتباط بین این متون را پیدا کند و در مرحله سوم متون مشابه را با درصد خطای پایین شناسایی کند و نسخ صریح و نسخ ضمنی را تشخیص دهد، بسیار می‌تواند به ما کمک کند.

ایشان با اشاره به لزوم مطالعه شیوه‌نامه تنقیح قوانین، اصول و ضوابط آن که در بهار سال ۱۴۰۰ توسط کارگروه تفاهم‌نامه همکاری قوای سه‌گانه در تنقیح قوانین، تهیه شده است، مطالعه تطبیقی در روش های تنقیح قوانین هوشمند در دیگر کشورها و شناسایی سامانه‌های تنقیحی دیگر کشور ها را ضروری دانست.

سپس جناب آقای مهندس رفیعی زاده معاون فنی سابق مرکز تحقیقات کامپیوتری نور و کارشناس برتر در حوزه متن کاوی هوشمند با اشاره به دو رویکرد کلی در متن کاوی گفت: به طور کلی دو رویکرد در متن‌کاوی وجود دارد، رویکرد فهم کلی که ماشین تحلیلی کلی از متن و با هزینه کم ارائه می دهد و رویکرد دوم تحلیلی تخصصی تر و با هزینه بالاتر از متن توسط ماشین ارائه می‌شود.

در ادامه جناب آقای دکتر مینایی رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت و رئیس کمیته تخصصی تولیدی زیربنایی دفتر قم مرکز پژوهشها، با اشاره به تجربه های دیگر کشورها و یافته‌های دو کشور ژاپن و انگلستان گفت: این تجربه ها بسیار می تواند به ما کمک کند. ایشان در پاسخ به این سوال که ماشین در موضوع تنقیح قوانین چه کمکی می تواند کند گفت پاسخ این سوال تا حد زیادی به مفهوم تنقیح برمی‌گردد ماشین با یک جستجوی مفهومی می تواند با فهم متن و فهم فضای متن مورد نظر موارد نسخ صریح قوانین را استخراج کند.

ایشان با اشاره به تجربه خود در پروژه نجف (ناصر جامع فقیه) توضیح داد که در این پروژه هوش مصنوعی به کمک فقیه می آید و به او کمک می‌کند تا پروسه استنباط حکم شرعی را راحت تر انجام دهد. ایشان همچنین به مشکلات و موانع موجود در فهم متون فقهی و فهم پروسه استنباط حکم شرعی توسط هوش مصنوعی، و مشکلات احتمالی در تنقیح قوانین پرداخت.

با اشاره به این نکته که متون قانونی یک استاندارد خاص خود را دارد و با متون فقهی متفاوت است زیرا فضای متن یک فقیه با فضای متن فقیه دیگر متفاوت است گفت بر اساس این توضیح کار ماشین در در متون قانونی آسانتر است زیرا در بخش نسخ سریع کار به راحتی انجام می‌شود و در بخش نسخ ضمنی باید نمونه هایی را که نسخ ضمنی توسط انسان مشخص شده است به ماشین ارائه کرد و به مرور هوش مصنوعی از انسان یاد می‌گیرد و ترکیب یادگیری عمیق و یادگیری تقریبی شکل می‌گیرد.

مشاور مدیر حوزه های علمیه در حوزه هوش مصنوعی با اشاره به گام های اولیه برای شروع کار گفت برای شروع کار ابتدا باید مجموعه داده های یک کد مشخص مانند موضوع خانواده شامل مجموعه قوانین در این موضوع به گروه فنی داده شود و همچنین داده های برچسب خورده نسخ صریح و نسخ ضمنی نیز در اختیار این گروه قرار گیرد و همچنین پیشینه پژوهشی در فضای آکادمیک نیز که به بررسی فنی تنقیح خوش مند قوانین پرداخته است در اختیار این گروه قرار گیرد زیرا می توان از این گونه پژوهش ها ایده روش اجرای کار برداشت کرد ایشان ارتباط تنگاتنگ و مداوم گروه فنی هوش مصنوعی و گروه متخصص در حوزه قانونگذاری را از الزامات این کار دانست.

در ادامه جناب آقای دکتر سید علی حسینی فارغ التحصیل دکتری هوش مصنوعی از کشور اسپانیا و دانشجوی پسا دکتری این رشته گفت اگر با شناخت کلی توسط ماشین ازمتن وارد یک حوزه معنایی بشوید این شناخت کلی قابل تسری به دیگر حوزه ها نیز هست. ایشان با اشاره به اینکه سرویس اولیه ای که می توان برای این موضوع فراهم کرد، پیدا کردن مشابهت ها توسط ماشین و در مرحله بعد تایید این موارد توسط فرد متخصص است. این سیستم به گونه ای در یادگیری پیشرفت می‌کند که در نهایت می تواند برای یافته های خود توضیح و استدلال ارائه کند.

در پایان این نشست، برگزاری ورکشاپ با حضور متخصصین فنی و حقوقدانان و با حضور اهل تجربه از معاونت حقوقی ریاست جمهوری و نیز معاونت قوانین مجلس ، مورد توافق حاصل شد تا مقدمات عملیاتی کار فراهم شود.