عید قربان؛ نهایت تسلیم و بندگی
به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، عید سعید قربان به عنوان فرصتی مهم و کلیدی برای تقرب الی الله مطرح است. عیدی که انسانها در سایۀ عبودیت و بندگی، نغمۀ اطاعت از فرمان خدا را سر می دهند، لذا فرمانِ خداوند متعال مبنی بر «ذبح و قربانی» در روز عید قربان در سرزمین منی به نوبۀ خود متضمن ذبح نفس و اهتمام به تقوا است. بدیهی است شناخت ابعاد و زوایای عید قربان در آموزه های اسلامی از جمله ضرورت های انکار ناپذیر است که باید به عنوان مهمترین شاخصۀ بهره گیری مسلمانان از این روز پرخیر و برکت مطرح گردد.
قربان در لغت، مصدر از ماده قرب، به معناى نزديك شدن و قربانى آنچه را كه به آن تقرّب مى جويند، گفته مى شود.
قربان، نام يكى از اعياد رسمى ساليانه مسلمانان، در روز دهم ذيحجّه است كه آن را أَضحى نيز مى گويند و آن روز تاريخى از بزرگترين روزها نزد خداوند است؛ زيرا مراسم قربانى گوسفند در برابر فرمان قربانى كردن اسماعيل (علیهالسّلام) به دست حضرت ابراهيم (علیهالسّلام)، از بهترين اعمال واجب در مناسك حج است و از آن پس حاجيان در احياى فداكارى از سوى اين پدر و فرزند، روز عيد قربان در منى قربانى مى كنند.
ابان بن محمد از امام جواد (علیهالسّلام) روايت مى كند كه فرمود:
ما مِنْ عَمَلٍ أَفْضَلَ يَوْمَ النَّحْرِ مِنْ دَمٍ مَسْفُوكٍ أَوْ مَشْىٍ فى بِرِّ الْوالِدَيْنِ أَوْ ذِى رَحِمٍ قاطِعٍ يَأْخُذُ عَلَيْهِ بِالْفَضْلِ وَ يَبْدَأُهُ بِالسَّلامِ أَوْ رَجُلٍ أَطْعَمَ مِنْ صالِحِ نُسُكِهِ وَ دَعا إِلى بَقِيَّتِها جِيرانَهُ مِنَ الْيَتامى وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْمَمْلُوكِ وَ تَعاهَدَ الْأُسَراءَ. (بحار الأنوار: 88/ 127، باب 52، حديث 25؛ الخصال: 1/ 298، حديث 68)
هيچ عملى در روز عيد قربان برتر نيست، مگر خونى كه براى قربانى ريخته شود و گامى در راه احسان به پدر و مادر برداشته شود و ديدار خويشى كه گسيخته باشد و به خودگذشتگى و آغاز به سلام بر وى پيشى گيرد و يا مردى از گوشت قربانى خود به همسايگان و مستمندان و يتيمان اطعام نموده و به ملاقات اسيران برود.
عید قربان؛ نهایت تسلیم در برابر امر خداوند متعال
عید قربان؛ نهایت تسلیم در برابر امر خداوند متعال است که دارای عبرتها و درسهایی بسی آموزنده است. نکته دیگر عید قربان در این است که در روایات به کرات بر قربانی کردن گوسفند در این روز و سیر کردن گرسنگان و مستضعفان از گوشت قربانی تاکید شده چه بسیار افرادیکه توان خرید و مصرف گوشت را در طول سال را ندارند. عید قربان یکیاز دو عید اصلی مسلمین است و مانند عید فطر، نماز هم دارد. نمازعید قربان و عید فطر هر دو بعد از دو عبادت مهم و کلیدی یعنی بعد از روزه رمضان و حج انجام میشود. یکیاز محوریترین عبادات مستحب این روز علاوهبر نماز، قربانی کردن است که فلسفه زیادی هم دارد. کما اینکه یکیاز فلسفههای اصلی قربانی، قربانی کردن گوسفند بهصورت نمادین و تمرینی برای قربانی کردن هواهای نفسانی است.
قربانی و تقسیم آن در میان مردم بهویژه فقرا باعث تقویت روحیه تعاون و محبت است. وقتی حاجی در روز عید به شکرانه انجام مناسک حج، موظف میشود تا حیوانی را ذبح کند، ضمن اطاعت از یک دستور الهی هم بر حسب مصرف قربانی، عامل ایجاد محبّت بین انسان و افراد جامعه میشود و رابطهای صمیمی به وجود میآورد.
عید قربان یادآور تسلیم نشدن در برابر هواهای نفسانی
عید قربان یادآور تسلیم نشدن در برابر هواهای نفسانی و اطاعت از معبود و اوج بندگی بوده که مؤمنان و مسلمانان در این روز با الگو گرفتن از آموزههای دینی و اعتقادی در برابر معبود خود سر تسلیم فرود میآورند.
عید قربان، عید توحید و دلبستگی به معبود و رهایی از تعلقات دنیوی است و باید تلاش تمامی مسلمانان با تسمک به عید قربان و آموزههای ارزشی و اعتقادی آن بر انتقال این مفاهیم ارزشمند به فرزندان و خودمان باشد تا بتوانیم با دوری از هواهای نفسانی و شیطانی در مقابل ارده معبود سر تسلیم فرود آورده و با شناخت معرفت الهی تعلقات دنیوی را در این رو ذبح کرده و تقوا را در خود تقویت کنیم.
عید قربان روزی برای درک عظمت الهی
در این روز مؤمنان عظمت الهی را درک کرده و با تمسک به این عظمت و توحید به سمت خودسازی حرکت میکنند و این روز فرصتی است برای دوری کردن از هواهای نفسانی و شیطانی که باید مؤمنان به فلسفه و حقیقت این روز آگاه باشند کمااینکه روز عید قربان شاهکاری عظیم در تربیت انسانها است.
با دقت در فلسفه روز عید قربان و حج میتوان دریافت که در تمامی مراحل حج مطالب و مضامینی بسیار ارزشمند نهفته و در واقع حضرت ابراهیم(علیهالسّلام) با حرکت ارزشی و اعتقادی خود در این روز توانست مدرسه تربیتی بزرگی بنا کند که نتیجه آن پیروزی بر هواهای شیطانی و نفسانی است.
در این روز حضرت ابراهیم(علیهالسّلام) با وجود وسوسههای مختلف شیطانی دل به این هواهای نفسانی نسپرده و همواره در مسیر خواست و اراده الهی حرکت کرده و تمامی فتنههای شیطانی را از خود دور کرده که این امر بیانگر قهرمان آرمان توحیدی بودن حضرت ابراهیم(علیهالسّلام) است.
حکمت عید قربان
شاید بتوان گفت در اغلب داستان های الهی و انبیا آنچه که بیشتر حائز اهمیت است توجه به حکمت های این ماجراهاست، که حاوی نکات فراوان و درس آموز برای انسان است. از جمله حکمتهای ماجرای جناب ابراهیم(علیهالسّلام) میتوان به عبودیت و ایثار ایشان اشاره داشت.
در این رابطه مقام معظم رهبری درباره حکمت عید قربان می فرمایند:
اگر به حکمت مندرج در عید قربان توجه شود، خیلی از راهها برای ما باز میشود. در عید قربان یک قدردانی بزرگ الهی نهفته است از پیامبر برگزیدهی حضرت حق، حضرت ابراهیم (علیهالسّلام) که آن روز ایثار کرد. بالاتر از ایثار جان، در مواردی ایثار عزیزان است. او در راه پروردگار، به دست خود عزیزی را قربان میکرد؛ آن هم فرزند جوانی که خدای متعال بعد از عمری انتظار، در دوران پیری به او داده بود؛ که فرمود: «الحمد للَّه الّذی وهب لی علی الکبر اسماعیل و اسحاق» خدای متعال این دو پسر را در دوران پیری، لابد بعد از یک عمر انتظار و اشتیاق، به این پدر داده بود؛ امید فرزند هم دیگر بعد از آن نداشت. سید شهیدان همهی عالم، حضرت اباعبداللَّهالحسین (علیه الصّلاة و السّلام) - که خود مظهر ایثار و مظهر شهادت است - در دعای شریف عرفه از این حادثه یاد میکند؛ «و ممسک یدی ابراهیم عن ذبح ابنه بعد کبر سنّه و فناء عمره»؛ این در دعای مبارک امام حسین در عرفه است که دیروز مؤمنین موفق شدند، این دعا را خواندند.
این ایثار و این گذشت، یک نماد است برای مؤمنانی که میخواهند راه حقیقت را، راه تعالی را، راه عروج به مدارج عالیه را طی کنند. بدون گذشت، امکان ندارد. همهی امتحانهائی که ما میشویم، در واقع نقطهی اصلیاش همین است؛ پای یک ایثار و یک گذشت به میان میآید. گاهی گذشت از جان است، از مال است؛ گاهی گذشت از یک حرفی است که کسی زده است، میخواهد با اصرار و لجاجت پای آن حرف بایستد؛ گاهی گذشت از عزیزان است؛ فرزندان، کسان. امتحان یعنی عبور از وادی محنت. یک محنتی را، یک شدتی را جلوی پای یک انسانی یا یک ملتی میگذارند؛ عبور از این محنت، امتحان است. اگر توانست عبور کند، به آن منزل مقصود میرسد؛ اگر نتوانست - نتوانست استعداد مندرج در وجود خود را بروز دهد، نتوانست بر هوای نفس غالب بیاید و عبور کند - میماند؛ امتحان این است. 26/08/1389
اعمال روز عید قربان
برای روز عید قربان اعمالی چند نقل شده است:
۱- غسل کردن است که به گفته مرحوم «علاّمه مجلسی»، غسل در آن روز سنّت موکّد است تا آن جا که بعضی از علما آن را واجب دانستهاند.
۲- نماز عید قربان است و نحوه انجام آن، به همان کیفیّت نماز عید فطر است و نماز عید قربان در زمان غیبت امام(عج) مطابق مشهور فقهای عظام، سنّت موکّد است. (خواه به صورت جماعت خوانده شود یا فرادا).
خواندن نماز عید در زمان ما مستحب است و آن دو رکعت است، در رکعت اوّل سوره حمد و سوره اعلی (یا هر سوره دیگری که مایل باشد) بخواند و بعد از آن پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر این قنوت را بخواند:
اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیآءِ وَ الْعَظَمَةِ، وَ.. .
(در صورت عدم توانایی بر این قنوت، هرگونه قنوت دیگری نیز میتواند بخواند) سپس تکبیر ششم را بگوید و به رکوع برود و بعد از رکوع و سجده، برخیزد و رکعت دوم را شروع کند، در رکعت دوم، بعد از سوره حمد، سوره والشمس یا سوره دیگری را بخواند، آنگاه چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر همان قنوت را بخواند، سپس تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع و سجود برود و نماز را تمام کند. بعد از نماز، تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام) را بگوید و آنگاه دعاهایی که نقل شده است را بخواند که یکی از آنها دعای چهل و ششم «صحیفه سجّادیه» است.
مستحب است نماز عید، زیر آسمان باشد و بعد از نماز برای برادران دینی جهت قبولی اعمال دعا کند.
۳- مستحب است دعاهایی را که پیش از نماز عید و قبل از آن وارد شده است، بخواند. به فرموده مرحوم «علامه مجلسی»، بهترین دعاها، دعای چهل و هشتم «صحیفه کامله سجّادیه» است که اوّلش این است: أللّهُمَّ هذا یَومٌ مُبارَک و اگر دعای چهل و ششم را نیز بخواند بهتر است.
۴- خواندن دعای ندبه در این روز و سایر اعیاد مستحب است.
۵- قربانی کردن در این روز برای همه مستحب موکد است و بسیار سفارش شده است، تا آن جا که برخی از علما آن را بر کسانی که توانایی دارند واجب دانستهاند و مستحب است بعد از نماز عید، کمی از گوشت آن بخورد.
و نیز مستحب است هنگام قربانی این دعا را که از امام صادق(علیهالسّلام) نقل شده است بخواند:
وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَ الاَرْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَ
من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمانها و زمین را آفریده
ما أنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، إنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلّهِ رَبِّ
من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم. نماز و قربانی و زندگی و مرگم برای خداوندی است که پروردگار
الْعالَمینَ، لا شَریکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ.
جهانیان است. شریکی برای او نیست. من به این برنامه مأمور شدم و از مسلمانانم.
اَللّهُمَّ مِنْکَ وَلَکَ، بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَکْبَرُ. اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی.
خدایا از تو و برای توست. به نام خدا و خداوند بزرگتر است. خدایا از من قبول فرما.
(البتّه اگر به نیّت چند نفر قربانی مستحب انجام شود، بگوید: اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّا)
بسیار مناسب است افراد توانگر، در این روز قربانی کنند و اکثر آن را به فقرا و نیازمندان انفاق کنند و به همسایگان و آشنایان نیز بدهند.
در روایتی است که امام صادق(علیهالسّلام) فرمود:امام علی بن الحسین و امام باقر(علیهم السلام) گوشت قربانی را سه قسمت میکردند، یک قسمت آن را به همسایگان میدادند و یک قسمت آن را به نیازمندان و قسمت سوم را برای اهل خانه نگه میداشتند.
عید بر شما مبارک