شؤون مرجعیت شیعه

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، مرجعیت شیعه در طول تاریخ جایگاه بسیار رفیعی داشته است. فقیهان بزرگ شیعه، بعد از سالها تلاش علمی و زهد و تقوا به جایگاه رفیع مرجعیّت نائل می آمدند و از بطن جامعه و در کنار جامعه حافظ منافع مهم دین و میهن بوده اند. فهم دقیق از جایگاه رفیع مرجعیّت و شؤون آن، یکی از مقدمات حفظ این جایگاه رفیع است.

به نظر می رسد می توان از شؤون مهم مرجعیّت به موارد زیر اشاره کرد:

1- استوانه های بزرگ علم؛

مراجع عظام قبل از آنکه به این جایگاه برسند از اساتید مهم و مبرَّز حوزه های علمیه به شمار می آمدند. آنها با هوش و ذکاوت بسیار و تلاش های مستمر، به عنوان اساتید درجه اول در زمان خود در حوزه های علمیه به شمار می آمدند. و به مرور مورد اقبال فضلاء از اقصی نقاط مراکز علمی می شدند. سطح عمیق علمی ِکرسی تدریس و وزانت آثار تالیفی بهترین دلیل بر سطح علمی این بزرگان به شمار می رفته است. البته اجازه اجتهاد و تایید بزرگان و مراجع تقلید سابق هم، بهترین مویِّد و شاهد حساب می آمده.

علمیت مراجع عظام، هم باعث افق گشایی در فهم امور دینی می شده است و هم بهترین پشتوانه برای مقابل شبهات و حل مسائل علمی روز به حساب می آمده است. مراجع تقلید با فهم عمیق علمی خود، سدهایی که دست پاگیر جامعه علمی بوده است را بدرستی می گشودند و اتصال واقعی به منابع اصیل دینی را بدرستی حفظ می کردند و مانع شکل گیری بدعت ها می شدند. آنها با اصالت علمی خود، نه غرق هیاهوهای علمی و فضاسازی های رسانه ای می شدند و نه در ساختارهای کلیشه ای گذشته توقُّف می کردند.

2- خاستگاه تقدُّس و معنویَّت؛

یکی از مسائل بسیار راهبردی در نگاه عامِّه و حتّی خواص نسبت به «مرجعیَّت شیعه»، جایگاه قدسی آن بزرگواران است. آنها در عین تلاش علمی، با زهد، تقوا و ورع بسیار بی نظیر همیشه به عنوان اقطاب معنویّت و نورانیت به شمارمی رفته اند. در زندگی عادی زاهد ترین افراد، در جامعه شهرت گریز و در رفتار الگوی عملی اخلاق نبوی به حساب می آمدند.

بخاطر همین جایگاه قدسی و معنوی بوده است که حتی بسیاری از سفاکان و دین ستیزان هم در مقابل آنها مجبور به خضوع شده اند. صحنه های بسیاری زیادی در تاریخ را می توان بعنوان تایید گواه گرفت. شاه عباس صفوی به دست نوشته مراجع زمان خود تبرّک می جسته و آنرا نجات دهنده از خطرات مرگ می پنداشته، شاهان قاجار هم در عین دنیا گرایی، همیشه به پیشگاه مرجعیّت ابراز خضوع می کردند. معنویت مراجع آنقدر مثال زدنی بوده است که دیکتاتورهای ایران و عراق هم مجبور به پذیرش آن بوده اند!

جایگاه قدسی و معنوی مراجع، هم نورانیّت بخش حوزه های علمیه به شمار می آمده و هم پناهگاه امن برای مردم و پذیرش دین و زهد آنها بهترین دلیل طبقات ضعیف برای تحمُّل درد و رنج ها بوده است.

3- مدیران ارشد فرهنگی مذهبی

مراجع عظام در طول تاریخ، به مقوله فرهنگ بسیار اهتمام می ورزیدند، آنها خود هم بزرگترین معماران فرهنگی بوده اند و هم بزرگترین مدافعان فرهنگ اصیلی دینی و ملی. دفاع بی نظیر آنها از  زبان فارسی، حجاب زنان مسلمان، هنر های اسلامی، هویَّت های اصیل قومی و نژادی گوشه ای از جهاد فرهنگی آن استوانه های علم است.

نگاه مراجع عظام به مقوله فرهنگ، نه نگاه دستوری بلکه نگاه ساختاری و راهبَری بوده. هر یک از آنها مجری بزرگترین تشکیلات تبلیغی و فرهنگی در زمانه خود بوده اند. فهم دقیق نیازهای فرهنگی و تبلیغی و اقدام متناسب با آن از تاثیرات مهم آن بزرگواران بوده است. آنها برای این امر مهم گاه کرسی درس و بحث را رها می کرده و به قیام فرهنگی می پرداختند. قیام مرحوم سعید العلماء علیه قائله بابیَّت مثال قابل تامّلی است.

تشکیلات آنها هم برآمده از متن مردم بوده نه احزاب و جریان ها، از همین رو هیچگاه در راستای منافع شخصی و گروهی نبوده اند و تماما در خدمت منافع دینی و ملی اقدام می کردند. آنها هیچگاه وارد بازی های سیاسی و حزبی نشدند و با تیزهوشی معنوی خود، نقشه های استکبار را به درستی فهم می کردند.

4- پایگاهی برای اجتماع

بیت مرجعیّت شیعه، محل رفت آمد توده های مردم و اجتماع بوده است. بازاریان، تجّار، تحصیل کردگان، مردم عادی، و صنوف مختلف مردم همیشه به این خانه امن رفت و آمد می کردند. مراجع عظام تقلید با این نگرش هم از جزئیات مشکلات مردم با خبر می شدند و هم پایگاه اجتماعی خود را برای اصناف و توده های مردم حفظ می کردند. بخاطر همین جایگاه اجتماعی بوده است که آنها محل رجوع مشکلات مختلف مردم در طی زمان های مختلف بوده اند و بخاطر حفظ همین جایگاه بوده است که مراجع عظام نسبت به مسائل مختلف مردم، ایفای نقش می کردند. بیت مرجعیّت همیشه در کنار مردم و حامی منافع اقشار مختلف مردم بوده است.

5- پشتیبان حکومت دینی

مراجع بزرگ تقلید، آن موقعی که شاهان بی کفایت زمامدار تکفّل امور مردم بودند، نسبت به امر سیاست بی تفاوت نبودند و حتی اگر لازم می شد، راهبری سیاسی انجام می دادند، نقش مهم مراجع در زمان مشروطیت، جنگ های بیگانگان علیه ملت مسلمان  بهترین مثال برای ایفای نقش سیاسی آن بزرگوران است.

با زمزمه گرفتن حکومت اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی در ایران هم، مراجع عظام قم و نجف بهترین حمایتها را از انقلاب مردم مسلمان ایران به عمل آوردند، نامه های بزرگانی چون مرحوم آیت الله العظمی خویی، و شهید صدر و مراجع عظام قم در تایید قیام خمینی کبیر، بهترین گواه است.

با فهم درست از شئون مرجعیت شیعه، می توان فهمید که دشمن از چه راهی به فکر تخریب مرجعیّت شیعه خواهد آمد.

در نوشتار بعد به صورت تفصیلی راجع به ابزار، سناریوها و استراتژی های دشمن در تخریب مرجعیت اشاره خواهیم کرد.

خبرنگار: قاسم شفیعی پور