سیاست‌های فرهنگی سیاست‌های ماندگار در بحث جمعیت

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام با اشاره به 4 شاخصه و شاکله نظام خانواده بر اساس زیست بوم و فرهنگ خاص هر منطقه اشاره کرد و گفت: اولین شاخصه نظام خانواده و اولین مرحله آن مرحله تشکیل خانواده است که در آن دختر و پسر در سن مناسب به فضای ازدواج وارد می‌شوند.

صالحی مرام با اشاره به متوسط سن ازدواج در دختران و پسران اضافه کرد: در استان همدان متوسط رنج سنی ازدواج برای آقایان بین 28 تا 29 سال و برای دختران بین 22ونیم تا 24 سال است که این رنج سنی برای پسران سن بالایی است و یک آسیب محسوب می‌شود.

وی دومین مرحله نظام خانواده را بحث تحکیم خانواده دانست و گفت: زوجینی که کنار هم قرار گرفتند به واسطه حمایت‌ها و راهکارهای فرهنگ ایرانی اسلامی ما به مرحله تحکیم می‌رسند که این مرحله باید توسط بزرگان انجام شود نه از طریق دادگاه و مراجع قانونی.

صالحی مرام تأکید کرد: در سال‌های اول زندگی فضای خانواده محکم نیست چراکه درجه فراوانی طلاق‌ها در این مدت بالاست اما اگر این تحکیم در 5 سال اول زندگی مشترک اتفاق بیفتد طبیعتا خروجی آن منجر به ورود به مرحله بعدی شاکله نظام خانواده می‌شود که مرحله بسط خانواده است.

وی این مرحله را مرحله فرزندآوری خانواده معرفی کرد و افزود: وقتی استحکام خانواده از طریق درک متقابل زوجین شکل گرفت در این مرحله آنها تصمیم به گسترش فضای خانواده می‌گیرند و وارد مرحله فرزندآوری و بسط خانواده می‌شوند.

نرخ فرزندآوری در مادران همدانی پایین‌تر از حد جایگزینی

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام با اشاره به اینکه نرخ فرزندآوری به ازای هر خانم به طور متوسط از سن 15 تا 40 سالگی برآورد می‌شود ادامه داد: نرخ جایگزینی برای حفظ جمعیت فعلی کشور 2ویک دهم می‌باشد یعنی هر مادر ایرانی باید 2ویک دهم فرزند به دنیا آورد تا همین جمعیت حفظ شود اما متأسفانه شاهد این هستیم که هر مادر در استان همدان 1وهفت دهم فرزند به دنیا می‌آورد که البته از هر 10هزار کودک نیز 7 کودک پیش از رسیدن به یک سالگی از بین می‌رود.

وی به مساله مهاجرت اشاره کرد و افزود: در استان همدان با چالش دیگری مواجه هستیم که آن مهاجرت افراد خصوصا قشر جوان از استان می‌باشد که این امر به فضای کاهش جمعیت همدان در کنار عدم تمایل به فرزندآوری، دامن زده است.

صالحی مرام مرحله چهارم شاکله نظام خانواده را بعد از مراحل تشکیل، تحکیم و بسط خانواده مرحله ثمره دهی دانست و اضافه کرد: خانواده نهادی است که ثمره پایه گذاری آن باید بهره بردن از زندگی مشترک در دوران سالمندی باشد.

وی اظهار کرد: برخی انسانها مانند افراد معروف در عرصه بازیگری که به سن پیری می‌رسند از ناحیه خانواده طرد می‌شوند و مجبورند زیست مجردی داشته باشند و در انتظار مرگ باشند که این به معنای آن است که خانواده به ثمر نرسیده است.

صالحی مرام تأکید کرد: ثمره دهی خانواده در سن کهنسالی این است که افراد خانواده در کنار یکدیگر باشند و رضایتمندی که خانواده باید داشته باشد در آن احساس شود.

درصد قابل توجهی از مجردان استان همدان افراد صاحب کار و درآمد هستند

وی در ادامه به تعداد افراد مجرد در جامعه اشاره کرد و گفت: درصد قابل توجهی از مجردان ما در استان همدان افرادی هستند که صاحب کار، صنعت و درآمد هستند و به قول معروف دستشان به دهانشان می‌رسد.

حجت الاسلام صالحی مرام افزود: این افراد تمکن مالی برای ازدواج را دارند و یا خانواده آنها می‌توانند به لحاظ مالی برای ازدواج از فرزندشان حمایت کنند اما متأسفانه این مساله در برخی خانواده‌های استان همدان دیده می‌شود که پدر و مادر هیچ حمایت مالی از فرزند خود نمی‌کنند درحالی که بضاعت مالی مناسبی دارند.

وی ادامه داد: این منطق ثروت اندوزی و پس انداز بیش از حد و عدم خطر پذیری و ترس از آینده اقتصادی در خانواده‌های همدانی نهادینه شده تا جایی که پول خود را سرمایه‌گذاری می‌کنند و آن را برای ازدواج فرزند خود هزینه نمی‌کنند.

صالحی به تحقیق انجام شده توسط مرکز مطالعات پژوهش‌های مجلس در موضوع جمعیت اشاره کرد و گفت: در این مطالعه 10 دلیل عدم فرزندآوری خانواده‌ها احصاء و در 4 دسته کلی طبقه بندی شده است.

دبیر مجمع فعالان عرصه جمعیت استان همدان اولین دلیل عدم اقبال مردم به فرزندآوری را نگرانی از مسائل اقتصادی و هزینه‌های تأمین معیشت فرزند عنوان کرد و افرود: این دلیل با 40 درصد بیشترین میزان فراوانی را دارد و سایر دلایل در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام نگرانی‌های تربیتی را دسته دوم دلایل عدم فرزندآوری خانواده‌ها دانست و اضافه کرد: والدین نگران این هستند که با وجود چالش‌های فرهنگی و تربیتی که با آنها مواجه هستیم آینده فرزندانمان چگونه خواهد بود و همین ترس از تربیت کودک مانع فرزندآوری آنها می‌شود.

وی با بیان اینکه دلایل اجتماعی سومین دسته از دلایل عدم اقبال مردم به فرزندآوری است ادامه داد: امروزه نوع نگاه و نگرش مردم به خانواده‌های پرجمعیت تغییر پیدا کرده و جامعه دیگر پذیرش تعداد فرزندان زیاد در یک خانواده را ندارد و درواقع می‌توان گفت خانواده‌های پرجمعیت از نظر اجتماعی دیگر بعنوان خانواده‌های مطلوب و مقبول جامعه تلقی نمی‌شوند.

صالحی مرام چهارمین دسته از دلایل عدم فرزندآوری خانواده‌ها را دلایل فردی مانند منفعت طلبی‌های شخصی، خودخواهی، بی حوصلگی و... معرفی کرد و گفت: برخی افراد آنقدر خودمحور هستند که چون فرزندآوری ظاهر آنها را دچار تغییر می‌کند حاضر نیستند بچه دار شوند تا بتوانند زیبایی ظاهری شان را حفظ نمایند.

غفلت از مسائل فرهنگی و اجتماعی با بزرگ نمایی مشکلات اقتصادی در امر فرزندآوری

وی در ادامه با بیان اینکه دلایل اجتماعی و فرهنگی عدم فرزندآوری خانواده‌ها درمجموع 60 درصد میزان فراوانی را به خود اختصاص داده اند اضافه کرد: اما متأسفانه ما خود را درگیر مسائل اقتصادی با فراوانی 40 درصدی کرده ایم و مباحث و مشکلات اقتصادی به قدری در باور عمومی ما بزرگ شده و قدرت نمایی می‌کند که از سایر مسائل مهم مانند مباحث فرهنگی و اجتماعی غافل شده ایم.

حجت الاسلام صالحی مرام با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاری روی بخش 60 درصدی قطعا ما را زودتر به نتیجه می‌رساند ادامه داد: درست است که مسائل مالی و اقتصادی مثل تأمین اقلام مورد نیاز کودک بر تصمیم به فرزندآوری تأثیر زیادی دارد اما باز هم درصد مسائل اقتصادی از درصد مجموع مسائل اجتماعی و فرهنگی کمتر است بنابراین باید سعی کنیم انرژی بیشتری برای رفع آنها بگذاریم.

وی به ابلاغ سیاست‌های کلی نظام توسط رهبری در 30 اردیبهشت که روز ملی جمعیت نام گذاری شد اشاره کرد و گفت: وقتی رهبری قانون کلی جمعیت و جوانی جمعیت را مطرح کردند از جمله مشوق‌های مورد تأکید ایشان تسهیل در امر ازدواج و آسان شدن فضای ازدواج بود که متأسفانه بعد از آن تا تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آبان سال 1399 حدود 12 سال طول کشید.

صالحی مرام بیان کرد: از جمله مشوق‌های اقتصادی در حوزه فرزندآوری می‌توان به اهدای زمین، حذف قرعه کشی‌های خودرویی، حمایت‌های تحصیلی، حمایت از پایان نامه‌ها با موضوع جمعیت و... اشاره کرد.

وی با اشاره به تغییر نگاه مردم به موضوع جمعیت بعد از مطرح شدن سیاست‌های کنترل جمعیت در سال 54 و اجرایی شدن آنها در اوایل دهه 70 اظهار کرد: نگاه مردم به موضوع جمعیت در کشور ما تبدیل به یک نگاه سیاسی شده چراکه دولت در آن زمان سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای جلوگیری از فرزندآوری خانواده‌ها و کنترل جمعیت را عملی کرد و امروز سیاست‌های دولت برای ترغیب مردم به فرزندآوری تغییر پیدا کرده و مردم به این دلیل که با تغییر دولت‌ها این سیاست‌ها نیز تغییر پیدا میکند موضوع جمعیت را موضوعی سیاسی می‌پندارند.

 سیاست‌های فرهنگی سیاست‌های ماندگار در بحث جمعیت

دبیر مجمع فعالان عرصه جمعیت استان همدان اضافه کرد: البته سیاست‌های تنبیهی و تشویقی دولت برای کنترل جمعیت کافی نبود اما آن سیاستی که جوابگو بود و هنوز هم ماندگار است سیاست‌های فرهنگی مانند شعارسازی ها، نماد سازی‌ها و ساخت انگاره‌های ذهنی برای مردم بود که تاکنون نیز ادامه داشته است که از جمله آنها می‌توان به شعارهای "ایست دو بچه کافی است" و یا "فرزند کمتر زندگی بهتر" اشاره کرد که همچنان در نسل‌های بعدی استمرار داشته اند.

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام تصریح کرد: در بحث تشویق جمعیت هم شاهد این هستیم که سیاست‌های تنبیهی و تشویقی بعد از مدتی ارزش خود را از دست می‌دهند و دیگر توانایی اعمال نفوذ ندارند بنابراین باید با کار فرهنگی و شعارسازی، نمادسازی و انگاره سازی‌های جدید بتوان تأثیری بر این قضیه گذاشت.

وی به جهت دهی‌های غلط فکری در بعضی سخنرانی‌ها در زمینه فرزندآوری اشاره کرد و افزود: باتوجه به این جهت دهی‌های غلط فکری برخی اینطور تلقی می‌کنند که موضوع جمعیت یک موضوع امنیتی است و اگر جمعیت ما کمتر شود جامعه از نظر امنیتی ناپایدار خواهد بود هرچند که این مطلب هم درست است اما تمام قضیه این نیست.

صالحی مرام با تأکید براینکه موضوع جمعیت به تنهایی نه موضوع اقتصادی است و نه موضوع امنیتی گفت: موضوع جمعیت یک موضوع فکری، فرهنگی و باور قلبی است که متأسفانه برخی نیز به غلط در تقابل فرقه‌ای روی مساله جمعیت کار می‌کنند.

 لزوم تبدیل موضوع جمعیت به یک باور اجتماعی

وی باورهای اجتماعی و عمومی را محرک مردم به سمت کنش‌های اجتماعیشان دانست نه باورهای مذهبی صرف و اضافه کرد: موضوع جمعیت هم باید بعد از خروج از دستورالعمل‌های سیاسی و امنیتی تبدیل به یک باور اجتماعی شود تا خود مردم وارد قضیه گردند و در آن تغییر ایجاد کنند.

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام به فعالیت مجمع فعالان عرصه جمعیت استان همدان در این حوزه اشاره کرد و افزود: یکی از کارهای ما در این مجمع تشکیل هسته‌های مادرانه به صورت مردمی و مستقل بوده که در آنها مادران در شرف فرزندآوری و یا مادران صاحب فرزند گرد هم جمع شده و تجربیات و نیازهای خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند و اگر نیاز به مشاوره داشته باشند نیز به آنها از طرف مجمع کمک خواهد شد.

وی با اشاره به این موضوع که اگر ظرفیت‌های مردمی تبدیل به باورهای اجتماعی شوند می‌توانند محرک تمام رویدادهای اجتماعی ما باشند ادامه داد: خصوصا در موضوع و مساله جمعیت تنها راه حل موجود تبدیل شدن آن به یک باور اجتماعی است که نیاز به گفتگو‌هایی از جنس مردم و عرضه این موضوع به خود مردم از زبان خودشان را دارد.

صالحی مرام اضافه کرد: برای نیفتادن در چاله جمعیتی تنها 6 سال زمان داریم و اگر خود مردم این موضوع را قبول کنند نخواهند گذاشت که جامعه ما در این چاله بیفتد.

 پیری و ناکارآمدی مشکل آینده جمعیتی ما

وی مشکل جمعیتی کشور را پیری و ناکارآمدی جمعیت خواند نه کثرت و تعداد جمعیت و اظهار کرد: کشور ما در حال تبدیل شدن به کشوری سالمند است که از نظر اقتصادی ناکارآمد و هزینه بر خواهد بود چراکه جامعه با جمعیت پیر به مراقبت، دارو، درمان و... نیاز خواهد داشت و جامعه پرهزینه خواهد شد.

دبیر مجمع فعالان عرصه جمعیت استان همدان حمایت‌های بیمه‌ای را یکی از مشکلات چاله جمعیتی عنوان کرد و گفت: در حال حاضر در کشور ما 5 نفر بیمه پرداخت می‌کنند تا یک نفر مستمری بگیرد اما در سال‌های آینده این رویه تغییر می‌یابد و یک نفر حق بیمه پرداخت می‌کند و یک نفر مسمتری میگیرد و با این وضعیت بیمه‌ها ورشکست می‌شوند.

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام اضافه کرد: با از دست دادن جامعه جوان و پایین آمدن کیفیت جمعیت، با جامعه‌ای غیر مولد و غیر مقاوم روبرو می‌شویم بنابراین هدف و شعار اصلی ما این است که "ایران جوان بمان".

وی به مساله پنجره جمعیتی اشاره کرد و گفت: وقتی 70 درصد جامعه در رنج سنی 15 تا 54 سال باشند جمعیت مولد و مفید قلمداد می‌شود و جامعه ما تنها 6 سال فرصت دارد که این پنجره جمعیتی را حفظ کند.

 آژیر خطر جمعیت زده شده

صالحی مرام با بیان اینکه هرم سنی کشور به سمت بالای 35 سال در حال حرکت است افزود: امروز قضیه جمعیت یک موضوع روزمره و عادی نیست بلکه موضوعی است که باید با فوریت در دستور اجرا قرار گیرد چراکه آژیر خطر جمعیت زده شده و اگر نتوانیم خروجی مناسبی بگیریم پنجره جمعیتی ما بسته خواهد شد.

وی در رابطه با آموزش به کودکان و نوجوانان در حوزه جمعیت عنوان کرد: کودکان و نوجوانان ما بیش از آنکه نیاز به آموزش مستقیم داشته باشند نیاز به القای غیرمستقیم یا همان پرورش دارند که متأسفانه طبق بیانات رهبری در دیدار با معلمان در سال 1399، ما در امر پرورش عقب هستیم و در پرورش نیاز به بازنگری داریم.

حجت‌الاسلام میلاد صالحی مرام پرورش را آموزش غیرمستقیم و القای باورها به کودکان و نوجوانان دانست و اضافه کرد: وقتی کودک و نوجوان ما در خانواده‌ای زندگی می‌کند که در آن والدین برای اینکه زیر بار تعهد نروند ترجیح می‌دهند تک فرزند باشند یا برای اینکه زیر بار مسؤولیت ازدواج فرزندشان نروند ترجیح می‌دهند سن ازدواج فرزندشان بالا برود، این بی تعهدی به ازدواج و فرزندآوری همینطور زنجیروار به نسل آینده منتقل می‌شود.

وی در پایان تصریح کرد: در هسته‌های مادرانه به دنبال این هستیم که از فرصت باقی مانده برای تغییر ذائقه فرزندآوری خانواده‌ها استفاده کنیم و جلوی القاء باورها و آموزه‌های غلط تربیتی به نسل‌های آینده را بگیریم.