سرگذشت تابلو مظفرالدینشاه اثر کمال‌الملک
چندی پیش شائبه خروج و سرقت تابلو مظفرالدینشاه اثر کمال‌الملک که متعلق به کاخ گلستان بود و حدود ۲۲ سال پیش در حراجی کریستیز لندن به فروش رفته بود، مطرح شد؛ به دنبال آن مدیر کل موزه‌ها از خروج این اثر بین سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱ خبر داد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ چندی پیش، دو کارمند سابق کاخ موزه گلستان از خروج پرتره رنگ و روغن مظفرالدینشاه، اثر شاخص کمال‌الملک که در تالار برلین کاخ گلستان تهران قرار داشت، از این کاخ خبر دادند که پس از انتشار تصویر آن در کاتالوگ حراج "کریستیز لندن" در 22 فروردین ماه 1379 مطابق با یازدهم آپریل سال 2000 در این حراج به مبلغ 44/650 پوند انگلیسی به فروش رفته است.
در اظهارات این دو کارمند سابق کاخ موزه گلستان که بار اول از فقدان این اثر پرده برداشتند، آمده است: «پرتره رنگ روغن مظفرالدینشاه در سال 1378 از این کاخ خارج شده است!» همچنین عکسی سیاه و سفید از تالار برلیان کاخ گلستان برای تأیید این ادعا منتشر شده که نشان می‌دهد همان تصویر فروخته شده در حراجی، بالای یکی از درهای تالار نصب شده بود.
به دنبال این خبر اما آفرین امامی؛ مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، به دلیل عدم هماهنگی شمایل و ظاهر تابلو سیاه و سفید منتشر شده با تابلو فروخته شده در حراجی کریستیز، احتمال تقلبی بودن آن را قویاً مطرح کرد اما از پیگیری مسئولان کاخ موزه در خصوص صحت‌سنجی تابلو موصوف با استناد به اسناد، مدارک و دفاتر ثبت اموال کاخ گلستان نیز خبر داد.
همچنین در اظهارنظری منتسب به احمد دزواره‌ای که از اواخر دهه 50 تا سال 1386 ریاست موزه‌های کاخ گلستان را به عهده داشت، اینگونه آمده است: بر اساس دفتر 1317 مکاتباتی با کریستیز داشتیم و آثاری که در این اسناد ثبت شده بود را برگرداندیم و نامه‌های آن هم موجود است. در واقع اگر اثری وجود داشت که در اسناد 1317 ثبت شده بود و در اوایل انقلاب از کشور خارج شده بود، با نامه‌نگاری‌های انجام شده، آنها را بازگرداندیم و چنین تابلویی از پرتره‌ی مظفرالدین شاه که گفته می‌شود در کاخ گلستان وجود داشت، در این استعلامات وجود نداشت.
مطابق با صحبت‌های وی، تمام پرونده‌های تابلوهای بازگردانده شده از جمله مرقع دوره صفوی در اسناد کاخ گلستان موجود است. حال اگر چنین اثری وجود داشته و نامی از آن در اسناد آورده نشده باشد، بحث جداگانه‌ای است. از سال 1350 که در کاخ گلستان بودم چنین تابلویی در عمارت برلیان نبوده است.
به دنبال آن مرتضی ادیب‌زاده؛ مدیرکل موزه‌ها و اموال تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در این باره اینگونه گفت: کارشناسان در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان درحال بررسی اسناد و مدارک و دفاتر ثبت اموال تا سال 1317 خورشیدی هستند. دفتری هم به سال 1310 مربوط می‌شود که اگرچه اموال ثبت شده در دفتر سال 1317 به آن وارد شده است اما درحال بررسی دفتر سال 1310 هم هستند و روی تمام اسناد کار می‌کنند.
وی همچنین ادامه داد: چنانچه در یکی از دفاتر اموال ثبتی، نامی از این تابلو، ثبت شده باشد و مشخص شود که این اثر از کاخ گلستان خارج شده است، براساس مستندات برای استرداد آن اقدام می‌کنیم و پرونده اینترپل را تشکیل خواهیم داد.
هرچند که پیگیری خبرنگار تسنیم در خصوص ابعاد مختلف این ماجرا و صحت و سقم سرقتی یا تقلبی بودن این اثر از مسئولان کاخ موزه گلستان بی‌پاسخ ماند، اما مدیرکل موزه‌ها و اموال تاریخی وزارت میراث فرهنگی با انتشار مطلبی در صفحه مجازی خود پرده از راز مگوی این معما برداشت و نوشت:
"به منظور شفاف‌سازی موضوع در خصوص پرتره «مظفرالدین شاه» و بررسی چگونگی خروج این اثر از کاخ گلستان و متعاقب آن، فروش در حراج کریستیز لندن در سال 2000، به اطلاع می‌رساند طی روزهای اخیر بررسی جامعی بر روی دفاتر اموالی کاخ گلستان متعلق به سال‌های 1312، 1317 و 1361 صورت گرفت و بر این اساس و در نتیجه این بررسی‌ها، ذکر چند نکته را ضروری می‌دانم.
نام تابلو و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد (همراه با قاب) در دفتر سال 1312 ثبت شده است اما جزو اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان.
به نظر می‌رسد پیش از سال 1312 تابلوهای شاهان قاجار در اوایل دوره پهلوی اول از تالار برلیان خارج شده و به بنای خوابگاه منتقل شده‌اند؛ در دفتر سال 1317 مجدداً این تابلو جزو اموال انتقالی از خوابگاه به کاخ گلستان ثبت شده است.
در دفاتر سال 1361 که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است، هیچ نشانی از نام تابلو مذکور نیست.
قطعاً تابلو متعلق به کاخ گلستان است و در فاصله سال‌های 1317 تا 1361، از مجموعه کاخ، خارج و بعدها از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل و به فروش رفته است.
کارشناسان حراج کریستیز می‌بایست قبل از برگزاری حراج، این تابلو را از ایران استعلام می‌کردند، در حال حاضر، آنچه حائز اهمیت است، خروج غیر قانونی اثر است. از این رو این اداره کل بر اساس وظیفه ذاتی خود و مطابق با قوانین بین‌المللی، اقدام لازم جهت بازگرداندن اثر مذکور را در دستور کار قرار داده است."
ارسال نظرات