آیا باور ۳۷۳ از رقیب روس خود سبقت می‌گیرد؟

امیر علیرضا صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش پس از ارتقای برد سامانه باور ۳۷۳ به بیش از ۳۰۰ کیلومتر گفت: ما طی ۱۶ ماه توانستیم برد ۱۵۰ کیلومتری سامانه باور ۳۷۳ را به بالای ۳۰۰ کیلومتر برسانیم. اما، متوقف نشدیم و نظر ما روی برد ۴۰۰ کیلومتر است که با کمک خداوند به آن هم خواهیم رسید.

وزارت دفاع با رونمایی از موشک صیاد ۴B در روز‌های اخیر و تحویل این موشک به نیروی پدافند هوایی ارتش موجب ارتقای برد سامانه باور ۳۷۳ به بیش از ۳۰۰ کیلومتر شد. با این موفقیت، جمهوری اسلامی ایران به دومین کشور جهان تبدیل شد که توانسته سامانه موشکی برد و ارتفاع بلند با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر طراحی و بسازد.

این سامانه با این ارتقاء توانست خود را نسبت به سامانه S۳۰۰ در مرتبه بالاتری قرار داده و به سامانه برتر S۴۰۰ نزدیک کند. اما، باور ۳۷۳ و S۴۰۰ تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

باور ۳۷۳ و S۴۰۰ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟

سامانه‌های باور ۳۷۳ و S۴۰۰ در بسیاری از جهت‌ها با یکدیگر شباهت دارند. در حوزه رادار‌های کشف، رهگیری و درگیری، هر دو این سامانه قادر هستند تا ۱۰۰ هدف را به طور همزمان رهگیری کنند. ارتفاع درگیری هر دو سامانه نیز حدود ۳۰ تا ۳۲ کیلومتر عنوان شده است. اما، در حوزه کشف باور ۳۷۳ می‌تواند اهداف را در فاصله ۴۵۰ کیلومتری کشف کند در حالی که S۴۰۰ قادر است اهداف را در فاصله ۶۰۰ کیلومتری کشف کند.

یک تفاوت دیگر در حوزه رادار‌های کشف این دو سامانه به چشم می‌خورد. S۴۰۰ می‌تواند اهداف بالستیک را در فاصله ۶۰ کیلومتری کشف کند اما، این برد برای باور ۳۷۳ اعلام نشده است.

در حوزه درگیری، باور ۳۷۳ در آخرین ارتقای خود می‌تواند با استفاده از موشک‌های صیاد ۴ و ۴B اهداف خود را در فاصله ۲۰۰ و ۳۰۴ کیلومتری منهدم کند. در حالی که S۴۰۰ می‌تواند با ۴ نوع موشک مختلف به نام‌های ۹M۹۶E۲، ۴۰N۶، ۴۸N۶E۲ و ۴۸N۶E۲ قادر به انهدام اهداف خود در فاصله‌های ۱۲۰، ۲۰۰، ۲۵۰ و ۳۸۰ است.

در حوزه درگیری نیز هر گردان باور ۳۷۳ قادر است به طور همزمان با ۶ هدف درگیر شود. در حالی که این قابلیت برای S۴۰۰ تعداد ۱۰ هدف عنوان شده است.

این سامانه‌ها در مقابله با اهداف ویژگی‌های مشخصی دارند. سامانه باور ۳۷۳ می‌تواند با انواع تهدیدات آیرودینامیک و بالستیک همچون پهپادها، هواپیما‌های نسل پنجم با سطح مقطع بسیار پایین، موشک‌های کروز، موشک‌های بالستیک و بالگرد‌ها مقابله کند. سامانه S۴۰۰ قادر است علاوه بر این اهداف با موشک‌های بالستیک میان برد، موشک‌های کروز تاماهاوک، موشک‌های هدایت شونده دقیق و هواپیما‌های پنهانکار نیز مقابله کند.

پرتاب‌سرد یا پرتاب‌گرم؛ کدام یک بهتر است؟

سامانه باور ۳۷۳ جزو سامانه‌های پرتاب‌گرم در جهان است و جمهوری اسلامی ایران با رونمایی از آن، نخستین سامانه عمودپرتاب از نوع پرتاب‌گرم را عملیاتی کرد. نحوه عملکرد سامانه‌های پرتاب‌گرم این گونه است که موشک مورد نظر در درون مخزن مورد نظر خود فعال شده و معمولا از طریق محل‌های خاصی که در اطراف آن در نظر گرفته شده حرارت خارج می‌شود و موشک حرکت عمودی خود را آغاز کرده و شروع به پرواز می‌کند.

اما در مقابل، سامانه S۴۰۰ از سیستم پرتاب‌سرد استفاده می‌کند. در این نوع پرتاب، پرتابگر‌های سرد، معمولاً از یک منبع تولید هوای پرفشار استفاده می‌شود که موشک مورد نظر را به سمت بالا و به بیرون از آن فرستاده و سپس موتور موشک فعال می‌شود.

هر دو این روش‌ها مزایا و معایبی دارند؛ امنیت بالا یکی از مزایای سامانه‌های پرتاب سرد است، چون در این روش موتور موشک پس از پرتاب از داخل کنیستر یا محفظه خود فعال شده و احتمال انفجار و واردشدن آسیب به این سامانه‌ها کاهش پیدا می‌کند. البته این روش در موشک‌های بالستیک معایبی همچون افزایش وزن، هزینه و پیچیدگی طراحی و اجرا دارد.

در مقابل، مزیت سامانه‌های پرتاب‌گرم این است که برای تولید گاز جهت پرتاب موشک نیازی به سامانه‌های اضافی وجود ندارد. ارزان‌قیمت‌بودن دیگر مزیت این نوع سامانه‌ها است. البته عیب بزرگ این سامانه‌ها این است که، چون موشک در داخل کنیستر یا محفظه خود فعال می‌شود احتمال انفجار این موشک در این محل و انهدام همه بخش‌های سامانه وجود دارد.

آیا ایران به فناوری پرتاب‌سرد دست پیداکرده است؟

صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران اخیراً با تولید سامانه پدافندی دزفول (نمونه بومی سامانه TOR M-۱) توانسته به فناوری پرتاب‌سرد دست یافته و به طور عملیاتی از این سامانه در رزمایش مشترک پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت ۱۴۰۰ رونمایی کرد. به همین دلیل، می‌توان متصور بود که با توجه به دستیابی ایران به هر دو فناوری پرتاب‌سرد و پرتاب‌گرم می‌توان منتظر رونمایی از نوع پرتاب‌سرد سامانه باور ۳۷۳ علاوه بر نوع پرتاب‌گرم آن باشیم.

در پایان می‌توان گفت با توجه به کاهش فاصله زمانی تبدیل ایده به محصول در صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران می‌توانیم شاهد این باشیم که متخصصان صنعت دفاعی هر نوع ارتقاء و تغییرات را در سامانه‌های بومی کشورمان ایجاد کنند. یعنی هم می‌توان شاهد ارتقای برد انهدام باور ۳۷۳ بود و هم تنوع در آن.