از لزوم پاسخگوی به مسائل جهان معاصر تا ضرورت شتاب حوزه در مسیر جهانی شدن

آیت الله اعرافی مدیر حوزه های علمیه در این همایش ضمن اشاره به فرازهایی از خطبه امیر المومنین علی علیه السلام در نهج البلاغه، اظهار داشت: خطبه قاصعه امیرالمومنین علی علیه السلام، راهبرد و پیشران حوزویان در عمل به رسالت دینی است؛ انسان متعالی و حوزوی در تراز اسلام ناب و انقلاب اسلامی کسی است که از اسارت ها و قید ها و زنجیرها رهایی یافته و از زنجیر باریک شیطانی آزاد شده باشد.

وی ضمن ارائه دورنمایی از ویژگی های عالم تراز اسلامی تصریح کرد: بر این که عالم دینی وقتی می تواند در مصاف حوادث و مشکلات موفق عمل نماید که ریشه های شخصیتش متصف به اخلاق تعالی اسلامی باشد.

مدیر حوزه‌های علمیه بر اهمیت توجه به این اجلاس بر کارکردهای حوزه های علمیه تصریح کرد و گفت: حوزه های علمیه متناسب با زمان، همیشه تغییرات و تحولاتی را تجربه نموده، بنیان گذارده و ملزم بوده در پرتو افکار نو طرح های جدید و تلاش برای پاسخگویی به نیازهای نو و جدید در درون خود تغییرات را به وجود بیاورد و این از سنت های دیرپای حوزه های علمیه است.

وی افزود: این تطور تاریخی حوزه های علمیه مبتی بر ریشه ها و بنیادها و اصالت ها بوده، توقف و رکود در زمانی خاصی نداشته، تجربه های جدید تطورات جدیدی را پایه ریزی نموده است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه در ادامه به تنوع نظرات مرسوم در مدیریت حوزه های علمیه اشاره کرد و ابراز داشت: نظریه درست نظریه ثابت و متغیر است که هم پافشاری بر اصول و معیارهای ثابت و ذاتی حوزه ها داشته، آمادگی برای تغییر و تحول در امور ثانوی و عرضی و متغیر به تغییرات عناصر زمان است.

حوزه های علمیه تقریرها و تحلیل های نو در پرتو قرآن ارائه دهند

وی با تأکید بر این که در تطوّر حوزه ها باید ثابت و متغیر داشته باشیم، اظهار داشت: برای عملیاتی سازی نظریه متعالی در صحنه عمل، سخنان بیشماری بیان می گردد؛ برای مدیریت و راهبری و ساماندهی تطوّرات نیازمند شناخت ذاتیات و عرضیات و اقتضائات عصر و زمان برای انتقال پیام دین و معارف اسلامی هستیم. باید زمانه و اقتضائات و نیازهای آن را بشناسیم و روح زمانه و جایگاه ما در این عرصه جهان معاصر واقف بوده، توجه داشته باشیم که چه چیزهایی را نباید از دست بدهیم.

آیت الله اعرافی نظریه رهایی از جمود در سنت و تن ندادن به هر تغییر بدون ضابطه را از نظریه صحیح مواجهه با تطورات حوزه های علمیه دانست و اذعان داشت: در قرونی که تمدن اسلامی با تمام اشکال آن سیطره جهانی داشته، بهره مند از مراکز و مدارس دینی بودیم که همزمان در تمام قلمروهای علوم بشری ورود داشته اند؛ با سقوط تمدن اسلامی، این تمدن تمام دستاوردهای آن دوره را از دست داد و امواج تمدن غربی، دوگانه حوزه و دانشگاه را رقم زد.

وی بر اهمیت توجه به ممیزات و ذاتیات حوزه علوم اسلامی اشاره و آن را حوزه علمی و دانشی تعریف نمود و یادآور شد: این حوزه علمیه مستقیما به رهاورد علوم نمی پردازند و صرفا نهادی علمی، آموزشی و دارای اهتمام به پایه علوم اسلامی است.

مدیر حوزه های علمیه با تأکید بر این که حوزه یعنی تولید کننده و روح دهنده و عمق بخش به قلمرو علوم اسلامی است، اظهار داشت: علوم اسلامی قبض و بسط دارد و ممکن است در گذر زمان نیازمند توسعه مرزهای علوم اسلامی باشیم و این از رسالت های مهم حوزه های علمیه است.

وی با بیان این که با تمام عظمتی که فقه و اصول دارد حوزه های که صرفا به فقه و اصول و کلام بپردازد، حوزه معاصر نیست، اظهار داشت: علوم اسلامی قابل توسعه و گسترش بوده، در عین تألیف واحد در تطبیق قابل گسترش است. این نگاه به حوزه در یکصدسال به ویژه در چند دهه اخیر در حوزه قم متجلی شده است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که در بسیاری از دوران در برابر توسعه علوم اسلامی مقاومت صورت می گرفت، اظهار داشت: در درون فقه و اصول ما نیازمند گسترش مرزهای دانشی هستیم، گسترش مرزهای فقه ما نه تنها در این ابواب پنجاه یا شصت گانه شرح لمعه و شرایع، گسترش یابد، بلکه باید به سمت پایه ریزی ابواب فقهی و اصولی جدید حرکت نماییم.

وی بر لزوم توجه به ابواب جدید فقهی تصریح کرد و با بیان این که علوم عقلی و حکمی و کلامی ما با تمام عظمتی که دارد، بدون تردید این تراث با همین شکل و بدون تقریر نو تحلیل جدید و توسعه مرزها نمی تواند به بی نهایت سوال و پرسش و مسئله دنیای امروز پاسخ دهد. اظهار داشت: با این که دانش کلامی ما از دیرباز تا امروز تولیدات ارزشمندی را خلق نموده است، ولی برای پاسخ به سوالات و نیازهای روز نیازمند توسعه بسط دانش های علوم اسلامی هستیم.

آیت الله اعرافی با بیان این که در شعاع عدل ابزاری و عدل غربی امروز، هزاران مسئله کلامی و فلسفی در قلمرهای مختلف تولید شده است،تصریح کرد: قرآن بخواهد پرتو خود را بر عقل و اندیشه دنیای معاصر بیفکند نیازمند این است که حوزه ها به قرآن کریم بازگردند و تقریرها و تحلیل های نو را به میان بیاورند. هم علوم تاریخی و سنتی هزار ساله حوزه دامنه و گسترش یافته و تقریر و تحلیل نویی را ارائه نموده، قلمروهای کاملا نو و جدیدی را به ویژه در قلمروهای علوم انسانی و اجتماعی پایه ریزی نماید.

وی ضمن تأکید بر اهمیت تقویت دانشی و پای های حوزوی طلاب، با بیان این که علوم اسلامی کار حوزه است، اظهار داشت: در دل علوم اسلامی عرصه های مختلف و مناهج استواری است که باید توسعه و گسترش یابد. قم متأخر به ویژه قم پس از انقلاب قلمروها و آفاق بسیار گسترده ای راگشوده است، اظهار داشت: این توسعه و بسط را باید مبتنی بر نقشه جامعه عملیاتی نمود.

امام جمعه قم با بیان این که علم و اصول و دانش های روشی حوزه های علمیه ضوابط و متغیراتی دارد که باید بدان توجه نماییم، اظهار داشت: رویکرد اخلاقی و معنوی و تربیتی از اساس و ذاتیات حوزه است؛ اگر در حوزه کلام و فلسفه خوانده ایم بدون این که روحیه تربیتی و دفاع از دین باشد، حوزه نیست؛ وقتی حوزه می شود که علوم اسلامی با مناهجج اصیل در گفتمان اخلاق و معنویت فردی و تعهد اجتماعی برای دفاع از دین خدا و پیاده سازی آن ورود نماید.

وی بیان کرد: مدیران حوزه های علمیه ضمن این که در موضع عمل خود کار دقیق انجام می دهند، باید از این نگاه کلان و جامعه برخودار باشند، مدیری که همان سال اول طلبگی را سامان می دهد، این عقل کلان راهبردی و شناخت جامع از حرکت حوزه را باید داشته باشد به شناخت ذاتیات و گسترش آفاق توجه کند.

آیت الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود به تطورات حوزه های علمیه بعداز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی اشاره کرد و ابراز داشت: علمای معاصر راه را برای درخشش انوار اسلامی باز کردند؛ روزگار پیش روز ما دشوارتر از گذشته بوده، مخاطبان ما همه دنیای معاصر و معرفت و معیشت انسان معاصر است که راهبری آن با گفتمان برخاسته از انقلاب اسلامی کار و رسالت و وظیفه ما را سخت نموده است.

مدیر حوزه های علمیه گفت: داشتن تدبیر برای دنیاهای جدی و ورود به کارزارهای معرفتی جدید نیازمند تربیت عالمان و اساتید بزرگ حوزوی است، اظهار داشت: حوزه های علمیه به برکت تلاش علمای بلاد و همت پیوسته جامعة المصطفی بسیار ارزشمند بوده باید منظومه ای قوی را در راستای خلق تبادل فکر و اندیشه برای راهبری اهداف حوزه شکل گیرد.

وی افزود: تأسیس شبکه هوشمند پاسخگو می تواند اهداف بزرگ رسالتی حوزه های علمیه در این عصر را مرتفع سازد، ممیزات رویکردی را باید متناسب با اقتضائات و تنوعات و تغییرات دنیای امروز دنبال نماییم؛ عالمان دین ما باید عالمان تراز کشورها باشند.

آیت الله اعرافی بیان کرد: هوش متعالی برای ورود در کارزارهای فکری و معرفتی نکته مهمی است که باید بدان توجه نماییم، حوزه‌ها و جریان اسلام ناب و معارف اهل بیت علیهم السلام با آسیب هایی از درون متوجه است.