شلیک به زندگی؛ مروری بر فجایع رسم تیراندازی در عروسی و عزا

بر اساس خبری که  روز چهارشنبه ۱۰ اسفند ماه در رسانه‌ها منتشر شد، «به دلیل اجرای رسم غلط تیراندازی در مراسم عروسی در شهرستان «قیروکارزین» استان فارس، دو نفر کشته و پنج نفر مصدوم شدند. بررسی‌ها نشان می دهد، فردی حدود ۳۸ساله در مراسم عروسی با اسلحه شکاری، به‌صورت سهوی اقدام به تیراندازی کرده و این اقدام منجر به فوت یک پسر و دختر ۹ساله و مصدوم شدن ۵ نفر از مهمانان شده است.» سال‌هاست چنین حوادث تلخی، به بخش روزمره اخبار تبدیل شده است و هشدار‌های مکرر هم باعث پیشگیری از آن نمی‌شود. در ادامه، مروری داریم بر چندوچون این رسم و فجایعی که تا امروز رقم زده است.

رسم تیراندازی در عزا و عروسی از کجا آمده است؟

استان‌های غربی و جنوبی کشور مثل لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، سیستان وبلوچستان، فارس، خوزستان و کرمان این سنت را از پیشینیان خود به ارث برده‌اند و در برخی شهر‌ها و روستا‌ها همچنان به آن پایبند هستند درحالی‌که بر اثر گذر زمان هم فلسفه و دلیل انجامش از بین رفته و هم پیامد‌های جبران ناپذیر فراوانی درپی داشته است. مراسم، سنت‌ها و آیین‌ها، قرارداد‌های زندگی اجتماعی‌اند که بنا به مقتضیات زمانی و مکانی شکل می‌گیرند، نه اصولی تخطی ناپذیر و لازم‌الاجرا که اختیار حذف و تغییرشان از دست ما خارج باشد. در این استان‌ها، برخی افراد سرسختانه با این رسم مقابله می‌کنند، اما هنوز هستند کسانی که با اصرارشان به تیراندازی در عزا و عروسی، جان خویشان و نزدیکان‌شان را نشانه می‌روند.

درباره ریشه تیراندازی در مراسم عزا و عروسی، بسته به هر منطقه، دلایل مختلفی مطرح می‌شود. عده‌ای معتقدند این رسم در گذشته با هدف اطلاع رسانی انجام می‌شده است. یکی از بزرگان قوم یا کسی که مهارت تیراندازی‌اش زبا‌نزد بوده، ازطریق شلیک گلوله به دیگران خبر می‌داده که جشنی یا عزایی برپا شده است. نظر دوم می‌گوید در بعضی از اقوام منشأ آن را باید در آیین «کُتل بندی» جست وجو کرد. وقتی شخصیتی مهم از دنیا می‌رفته، بازماندگان طی مراسمی «کتل»، برپا و تفنگ‌ها را به نشانه سوگواری بر اسب کتل آویزان می‌کرده‌اند. این رسم همچنان در برخی شهر‌ها در مراسم عزاداری اجرا می‌شود. دیدگاه سوم معتقد است تیراندازی در جشن‌ها راهی برای ابراز شادمانی مثلا به دلیل تولد نوزاد پسر یا ازدواج فرزند بوده و در دیگر مراسم، روشی برای ابراز ارادت به شمار می‌رفته که به افتخار فرد صاحب مراسم انجام می‌شده است. هرچه هست، می‌دانیم این رسم از زمان‌های دور تا الان دوام آورده، به رغم آن که افراد زیادی کشته یا مجروح شده‌اند و باعث دعوا‌های قبیله‌ای فراوانی شده است.

مردم دل خوشی از این رسم ندارند

به علاوه می‌دانیم بسیاری از ساکنان مناطق جنوبی و غربی کشور، دل خوشی از این رسم غلط ندارند. برای مثال، در خوزستان عده‌ای با راه‌اندازی کارزار «نخله و لا طلقه»، یعنی کاشت نخل به جای تیراندازی، خواستار پایان دادن به این رسم شده‌اند. همچنین بعضی ریش سفید‌های عشایر، قاعده تازه‌ای بنا کرده‌اند که طبق آن اگر کسی قصد برگزاری مراسم ترحیم در مسجد را داشته باشد، از صاحب عزا تعهد می‌گیرد که تیراندازی انجام نشود. این تلاش‌های پراکنده در کنار اقدامات قانونی مثل تعیین مجازات برای حمل و نگهداری سلاح و پیگرد قانونی متخلفان، آن طور که باید تاثیر بازدارنده نداشته است.

جشن‌هایی که به عزا تبدیل شدند

هرچند آماری وجود ندارد که براساس آن بتوانیم میزان دقیق فاجعه را نشان دهیم، اما حتی مرور سریع و اجمالی خبر‌ها هم نشان می‌دهد در استان‌های گفته‌شده، تقریبا هیچ سالی خالی از حوادث مرگبار ناشی از رسم تیراندازی نبوده است؛ بچه‌های کم‌سن‌وسالی که هیچ‌وقت از مراسم جشن و عزا برنمی‌گردند، عروس و داماد‌هایی که زندگی مشترک‌شان را شروع نکرده از دنیا می‌روند و خانواده‌های داغداری که با یک داغ تازه به خانه می‌روند، موضوع مشترک این اخبار هستند. آن‌چه می‌خوانید تنها بخش کوچکی از حوادثی است که در سال‌های اخیر رخ داده است.

+ در یک مراسم عروسی به دلیل افتادن اسلحه از دست یکی از حاضران در مراسم و شلیک گلوله، دو نفر از حاضران کشته و دو نفر از شرکت کنندگان در مراسم نیز مصدوم شدند. (، ۲۷/۸/۱۴۰۱)
+ فرمانده انتظامی شهرستان فیروزآباد در استان فارس با اشاره به ارتکاب عمل تیراندازی به نیت شادی در مراسم ازدواج در این شهرستان خاطرنشان کرد که براثر این اقدام، عروس مجروح شد و به کما رفت. ( ۲۳/ ۴/ ۱۴۰۱)
+ معضل تیراندازی در مراسم عروسی و عزا؛ گلوله سرگردان، نوجوان اهوازی را راهی بیمارستان کرد. (۳/۱/۱۴۰۰)
+ فرمانده انتظامی شهرستان ریگان [استان کرمان]از دستگیری فردی که در پی تیراندازی در یک جشن عروسی باعث قتل دو کودک ۵ و ۷ ساله شده بود، خبر داد. ( ۲۸/۱۱/۱۳۹۹)
+ در استان فارس بر اثر تیراندازی با اسلحه ساچمه‌ای در یک آیین عروسی ۳۹ نفر مصدوم شدند. ( ۲۶/۲/۱۳۹۷)
+ حادثه تیراندازی طی برگزاری مراسم عروسی در کرمانشاه منجر به کشته و زخمی شدن ۲۰ نفر شد. ( ۱۵/۹/۱۳۹۷)
+ تیراندازی هوایی در یک مراسم ختم در مسجد سلیمان موجب کشته شدن یک دختر ۱۰ ساله شد. (۸/۷/۱۳۹۳)

منبع: خراسان