معاون آموزش و تربیت جامعة الزهرا پاسخ داد؛
مکتب عاشورا چگونه در جامعه امیدآفرینی می‌کند؟
خانم یوسفی تأکید کرد که نقش‌آفرینی بانوان فرهیخته در نهضت عاشورا انکارناپذیر و دربردارنده برگ‌های زرینی از تاریخ است.
به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، واقعه عاشورا یکی از مهم‌ترین وقایعی است که تأثیر بسیار شگرفی در تاریخ داشته است. در این واقعه دردناک، سبط نبی مکرم اسلام؛ امام حسین علیه‌السلام به همراه یاران وفادارش در دشت کربلا به شهادت رسیدند.
در سفر امام حسین علیه‌السلام از حجاز به کربلا، علاوه بر مردان، زنان بسیاری نیز حضور داشتند که جزء اهل‌بیت امام حسین علیه‌السلام و یا از خانواده یاران آن حضرت بودند. زنان در واقعه کربلا وظایف متعدد و بسیار مهمی بر عهده داشتند، مهم‌ترین رسالت زنان به ویژه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و اهل‌بیت امام حسین علیه‌السلام، پیام رسانی قیام عاشورا و جهاد تبیین بود و همین امر باعث شد که قیام عاشورا برای همیشه زنده بماند.
از همین رو گفت و گویی با خانم افتخار یوسفی، معاون آموزش و تربیت جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها و استاد و پژوهشگر جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها درباره قیام عاشورا و نقش بانوان در این قیام صورت گرفته است:
نقش‌آفرینی بانوان فرهیخته در نهضت عاشورا انکارناپذیر و دربردارنده برگ‌های زرینی از تاریخ است
سؤال: به‌طورکلی نقش بانوان در نهضت عاشورا را به ویژه در مسائل صبر، ایثار و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در نهضت عاشورا، نقش‌های برجسته بانوان فرهیخته، چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، به‌صورت آشکار و پنهان انکارناپذیر و دربردارنده برگ‌های زرینی از تاریخ است. به‌یقین در مقاطع حساس و مهم تاریخی و وقایع ماندگار، این نقش‌ها بیش‌ازپیش ماندگار می‌شود، نقش‌آفرینی زنان در واقعه کربلا در چهار حوزه قابل‌طرح است:
الف) قبل از وقوع حادثه کربلا (زنان زمینه‌ساز)
ب) در واقعه کربلا (حضور مستقیم در میدان مبارزه)
ج) بعد از واقعه کربلا (در دوران اسارت)
د) پس از اتمام واقعه کربلا و اسارت عزیزان اباعبدالله الحسین علیه‌السلام
نقش بانوان ولایت مدار و بابصیرت در همراهی امام حسین علیه‌السلام
الف) نقش بانوان، قبل از وقوع حادثه کربلا
نقش‌آفرینی زنان قبل از خروج امام حسین علیه‌السلام از مدینه به‌سوی مکه مکرمه شروع می‌شود. بانوان بزرگواری که به علت ولایت‌مداری و عشق به امام‌زمان خویش، حضرت را همراهی کرده و لحظه‌ای، حضرت را تنها نگذاشتند، این ولایت‌مداری نشان از اوج بینش و بصیرت، التزام و صبر و ایثار این بانوان داشت که از آسایش و آرامش شخصی دست برداشتند و مشقت سفر و مسائل پیرامونی آن را پذیرا شدند.
بانوانی چون حضرت ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل علیه‌السلام و ۴ شهید کربلا و لیلا مادر حضرت علی‌اکبر و حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و مادران دیگر شهدای کربلا با تربیت صحیح فرزندان و پرورش نسل مهذب، شجاع و ولایت‌مدار، و با تشویق فرزندانشان به همراهی با امام حسین علیه‌السلام ایثار و فداکاری خود را نمایان و با صبر بر مصائب و مصیبت‌ها دشمنان را خلع سلاح می‌کنند.
همچنین بانوان رزمنده‌ای چون ام وهب و بانوان شهید و امدادگر در واقعه کربلا نمایانگر پررنگ بودن فعالیت‌های مستقیم و آشکار حضور زنان در عرصه ایثار و فداکاری است.
بانوان دیگری نیز با تشجیع همسرانشان آنها را تشویق به همراهی با امام حسین علیه‌السلام نمودند که نمونه‌ای دیگر از صبر و ایثار و فداکاری و همچنین امربه‌معروف ایشان است. از جمله ماریه بنت سعد، طوعه، دلهم و بانویی از قبیله بکر بن وائل.
حضرت زینب (س) به‌عنوان اسوه صبر و شکیبایی در تاریخ ماندگار شد
ب) بانوان عاشورایی در واقعه کربلا
مهم‌ترین بانوی تأثیرگذار حضرت زینب علیهاالسلام است که به‌عنوان اسوه صبر و شکیبایی در تاریخ ماندگار شد. ایشان به‌عنوان یک همراه، همدل و هم‌راز صمیمی در کنار امام حسین علیه‌السلام نقش‌آفرینی داشتند و پیوسته با عبارات مختلف حقانیت قیام را متذکر می‌شدند و هرگاه در بخشی از سپاه، تزلزل و یا تردید و تحیر ایجاد می‌شد، با پیام‌های وحدت‌آفرین خویش، وحدت را در محیط حاکم می‌کردند. مراقبت از کودکان، ایجاد روحیه مقاومت در برابر شهادت، مدیریت بانوان نگران و محافظت از جان امام سجاد علیه‌السلام و دیگر بیماران و جانبازان کربلا و ایجاد آرامش روانی در بین بازماندگان و... از جمله نقش‌های مهم ایشان است.
بانوان دیگری نیز بودند که در میدان جنگ شجاعانه با دشمن جنگیدند، همسر مسلم بن عوسجه، ام وهب، و مادر عبدالله بن عمر را می‌توان نام برد. همچنین دو بانوی شهید کربلا نیز ام وهب و هانیه همسر عبدالله بن عمیرکلبی دو نمونه از نهایت شجاعت و ایثار و فداکاری هستند.
نقش آفرینی حضرت زینب(س) در پیام رسانی و افشاگری جنایات دشمن
ج) بانوان عاشورایی در دوران اسارت
سرپرستی و مدیریت کاروان اسرا و خطبه‌های آگاهی‌بخش و ویران‌کننده سردمداران ظلم و جنایت توسط حضرت زینب سلام‌الله‌علیها از نقش‌آفرینی دوچندان ایشان است. مضمون خطبه‌هایی که یادآور خطبه‌ها و سخنان حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است و افشاگری از جنایت دشمنان دارد.
افزون بر پیام‌رسانی، افشاگری، پرستاری‌های ایشان از کودکان و بیماران علی‌رغم همه مصیبت‌هایی که بر خود حضرت وارد شده و نیازمند مراقبت و تیمارداری بودند، در فضای اسارت نشان از اوج ایثار و فداکاری حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و صبر بر مصائب و مصیبت‌ها است. همچنین وقتی که به تماشاگران کوفه خطاب می‌کنند که شرم نمی‌کنید که اسارت خاندان پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام را نظاره می‌کنید به‌نوعی ایشان را نهی‌ازمنکر می‌کنند.
فاطمه بنت الحسین علیهاالسلام، نیز دختر نوجوان و شاعری است که عرفان و قهرمانی کربلاییان را در قالب شعرهای زیبا و سوزان برای مردم زمان خود و عصرهای آینده تعریف می‌کرد، از جمله بانوان نقش‌آفرین در کربلا و پس از آن بود.
حضرت زینب (س) طلایه‌دار رسالت مهم و پیام‌رسانی بعد از واقعه عاشورا بودند
د) بانوان عاشورایی، پس از واقعه عاشورا و اسارت:
حضرت زینب علیهاالسلام طلایه‌دار رسالت مهم و پیام رسانی بعد از واقعه عاشورا بودند. به نقل تاریخ در مدت ۳ یا ۵ سال که پس از عاشورا در قید حیات بودند و فاطمه بنت الحسین و ام البنین و تک تک بانوانی که در کربلا حضور داشتند چه قبل از واقعه و چه حین و چه بعداز واقعه بسیار چشمگیر است تا جایی که بدون حضور ایشان، کربلا در کربلا می‌ماند و هرگز به آیندگان نمی‌رسید. صبوری ایشان باعث می‌شد که بتوانند از قوه عاقله بهره‌مند باشند و بتوانند علی رغم مصیبت‌ها سخنرانی‌هایی را ارائه نمایند. حتی لحظه ای دست از بیدارگری مردم و افشاگری ظلم و ستم دستگاه اموی برنداشتند. نقش بصیرت افزایی سیاسی، فرهنگی و امر به معروف و نهی از منکر در این دوره مشهود است. ایشان با روش‌های مختلفی چون نوحه سرایی، سخنرانی، شعر و تحریک عواطف و احساسات و امر به معروف و نهی از منکر پرداخت.
سؤال: مکتب عاشورا چگونه در جامعه امیدآفرینی می‌کند؟
برای پاسخ به این سؤال باید دید پیام‌های نهضت عاشورا به‌طورکلی چه چیزهایی بوده‌اند؟ باتوجه‌به آن پیام‌ها و اهداف، تبیین امیدآفرینی سهل و آسان خواهد بود. چرا که در علوم سیاسی و اجتماعی، قیام‌ها معمولاً خاصیت امیدآفرینی دارند و فلسفه شکل‌گیری قیام‌ها در همه حکومت‌ها، نارضایتی توده مردم از وضعیت موجود حکومت و حاکمان و امید به اصلاح ساختار حکومتی و آینده‌ای مطلوب است و در قیام عاشورا نیز این قاعده وجود دارد.
امام حسین علیه‌السلام خطاب به مروان فرمودند «وَ عَلَی الاِْسْلامِ الْسَّلامُ اِذ قَدْ بُلِیَتِ الاُْمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ». (موسوعة کلمات الامام الحسین علیه السلام ۲۸۵، ح۲۵۲.) همچنین امید به معنای انتظار چیزهای خوب، چشمداشت و توقع برای رخدادی مطلوب است که در ورای قیام‌ها همیشه امید است که موجب حرکت قیام می‌گردد؛ لذا حضرت فرمودند: «إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی؛ من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم».
اهداف قیام امام حسین(ع) به دنبال آینده ای روشن و زندگی بهتر است
از بارزترین پیام‌های نهضت عاشورا، «تشخیص حق و باطل»، «هدایت و حمایت از مردم مظلوم»، «ایستادگی در برابر ظلم ظالمان و بیان نظر (آزادی)» و «احیای امر به معروف و نهی از منکر» است که همگی این مؤلفه‌ها به دنبال آینده ای روشن و زندگی بهتر هستند که نتیجه آن ایجاد امید در دل مردمان است.
رهبران الهی تلاش می‌کنند که جامعه انسانی به دست وارثان الهی هدایت شود. حقی که از مردم از روی ظلم سلب شد و می‌تواند امید را مضمحل کند. از این جهت که راهبری مردم توسط امام عادل حق جامعه است، لذا این حرکت امام برای احقاق حق اجتماعی است که امیدآفرینی در دل مردم ایجاد می‌کند. از این جهت که سبب تغییری بنیادین خواهد شد.
امام حسین علیه السلام در نامه ای به ابن حنفیه چنین فرمودند: «مثلی لایبایع مثله» بدین معنا که هر که دارای تفکر الهی است، جایز نیست و نباید با حکومت باطل بیعت نماید. این جمله حضرت فرازمانی و فرامکانی است. بر اساس این کلام حضرت در همه مکانها و زمان‌ها می‌توان تولید نهضت کرد. نباید فقط مصرف نهضت شد، بلکه بایستی اقدام به تولید نهضت کرد و با این کلام حضرت این یک اذن کلی است به کل تاریخ و مردم که در هر زمانی می‌توانند علیه حکومت‌های جائر قیام نمایند به خلاف تفکر مجبره که سکوت در مقابل جائر است. نتیجه این پیام، ایجاد امید در دل مردم است. که با عزم ملّی و همگانی ایجاد می‌شود. همچنین احیای امر به معروف و نهی از منکر از پیام‌های نهضت عاشورا بود.
امر به معروف و نهی از منکر (با همه لوازم و شرایط آن) به مثابه عامل پیشگیرانه و درمانی، جلوگیری کننده از امراض اجتماعی است که بی شک برون داد آن چیزی جز بهداشت، سلامت و امنیت اجتماعی نخواهد بود و جامعه توأم با بهداشت و سلامت، امید به زندگی را بالا خواهد برد. چنانچه در حوزه جسمانی و فیزیولوژی نیز همین رویه وجود دارد.
ارسال نظرات