«آینده‌نگری» مورد تاکید دین و سبب امیدآفرینی است

حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی با تشکر از تدوین‌کنندگان «کتاب آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی» گفت: ما در داوری انقلاب اسلامی یا ایران معاصر با سه رویکرد مواجه هستیم: رویکرد اول رویکرد جزئی‌نگری هست. توجه به جزییات و داوری براساس آن می‌تواند نتیجه مثبت یا منفی داشته باشد. در این سه رویکرد کاری به نتیجه ندارم، چون ممکن است داوری‌ها متفاوت باشد. بعضی در رابطه با انقلاب، نظام، ایران معاصرودررابطه با اوضاع کلان کشور جزئی‌نگر هستند. این نگاه جزئی‌نگری در ساحت افراد جامعه، مسئولین و کارگزاران نمود دارد. بعضی‌ها موفقیت‌های موردی را نگاه می‌کنند و موردی داوری می‌کنند، بعضی‌ها مصادیق ناکامی را می‌بینند و کل کشور و نظام را براساس آن، مورد داوری قرار می‌دهند.

وی بیان کرد: در بستر کارگزاری و حکمرانی ‌نظام هم این مسئله هست؛ یعنی بعضی‌ها چه در اداره خودشان چه در مسائل خودشان جزیی‌نگر هستند. وقت مدیریت و همت خودشان را صرف حل موارد جزیی و موردی می‌کنند و به این فکر می‌کنند که چطور از این مشکلات عبور کنند حتی به فکر تطبیق این مسئله برای حل مشکلات نیستند روزمرگی را دنبال می‌کنند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: رویکرد دوم کلان‌نگر و روندگرا است. کلان نگاه می کنند، مبنای داوری و قضاوت را در یک افق بالاتری دنبال می‌کنند. کلیّت نظام و کشوررا مبنای داوری و قضاوت قرار می‌دهند. البته چارچوب مرجع و معیار و شاخص این داوری کلان خیلی مهم است؛ بعضی‌ها مولفه‌های سخت‌افزاری را مبنای قضاوت خود قرار می‌دهند به مقولات امنیت، قدرت نظامی و هژمونی منطقه‌ای توجه می‌کنند، دال مرکزی خود را براساس مولفه‌های سخت قدرت قرار می‌دهند. ازاین منظر می‌گویند ما خیلی پیشرفت کردیم و باید در مولفه‌های امنیت، قدرت نظامی و قدرت بازدارندگی نسبت به دشمن و در هژمونی منطقه‌ای جلو برویم.

حجت‌الاسلام والمسلمین واعظی تصریح کرد: عکس آن ممکن است عده‌ای چارچوب و مرجع دیگری را انتخاب کنند، مثلاً مسئله اقتصاد یا رفاه فردی را مدنظر و مبنای قضاوت قرار دهند. بررسی وضعیت اقتصادی کشور ما را با کشورهای دیگر مقایسه کنند یا جایگاه سیاسی ایران در نظام بین‌الملل و روابط با غرب را مورد ارزیابی قرار دهند و به داوری منفی برسند؛ بعد بگویند ما ضعف و عقب‌ماندگی داریم.

وی بیان کرد: رویکرد سوم، رویکرد «گفتمان‌محور» است. دراین رویکرد، گفتمان انقلاب اسلامی شاخص، مبنا و چارچوب داوری می شود نسبت به کشور، نظام، انقلاب اسلامی و ایران معاصر؛ یعنی اینکه این گفتمان چقدر مورد اهتمام است، چه جایگاهی دارد و چه اتفاقی راجع به انقلاب اسلامی رخ داده است. فرق این رویکرد با رویکرد دوم این است که با اذعان به اینکه مولفه‌های اقتدارملی و مولفه‌های سخت قدرت خیلی مهم است، اما امور نرم‌افزارانه هم اهمیت بالایی دارد که این امور دردل گفتمان انقلاب اسلامی قرار دارد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: بنده معتقد هستم بزرگترین دستاورد انقلاب ملت ایران، «قدرت معنایی» آن است. این قدرت معنایی همان «گفتمان انقلاب اسلامی» است؛ یعنی آن امور و ارزش‌هایی که به خاطر آن انقلاب شد، خواست پیشقراولان انقلاب و خواست معلمان انقلاب بود که در صدر آن امام خمینی(ره) بود و خواست شاگردان صدیق امام راحل بود. این گفتمان مولفه‌هایی دارد؛ اصلی‌ترین آنها توحید و خداباوری است واهتمام به شریعت و ارزش‌های اسلامی، استقلال، آزادی، کرامت انسانی، عدالت و اموری از این دست را شامل می‌شود؛ همان چیزهایی که افق آینده انقلاب، براساس آن ترسیم شده است.

وی افزود: اهتمام به گفتمان انقلاب اسلامی این است که می‌تواند نگاه تمدن‌ساز را شکل دهد. اگر ما پارادیم اول یعنی نگاه جزیی‌نگری را داشته باشیم، اصلا نمی‌توانیم دم از تمدن بزنیم. اگر پارادایم دوم را داشته باشیم فقط و فقط به مولفه‌های اقتدارملی؛ آن هم مولفه‌های سخت اقتدار ملی نگاه کنیم، این یک نگاه بسیار محدودی به حکمرانی و کشورداری است. اما اگرهمت ونگاه به گفتمان انقلاب اسلامی را مورد توجه قرار دادیم، آن وقت می‌توانیم از الگوی انقلاب اسلامی پیشرفت و تمدن اسلامی سخن بگوییم.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: تمدن در جایی شکل می‌گیرد که زمینه‌های فرهنگی آن باشد،جایی که پویش مردمی واستفاده حداکثری از ظرفیت‌های مردمی باشد. پیشران‌های تمدن و بار اصلی تمدن به دوش جامعه، مردم، فرهیختگان ونخبگان است. این آرمان منقح روشن را گفتمان انقلاب اسلامی تأمین می‌کند. آن افق آینده‌ای که ما می‌توانیم در یک پویش تمدنی به دنبال آن باشیم، عناصر معنایی گفتمان انقلاب اسلامی هستند.اگر رهبری بر الگوی اسلامی پیشرفت تاکید می‌کنند، چون این الگو معنویت‌گرا و عدالت‌محور است. عدالت در تامین افق پیشرفت نقش اساسی دارد.

وی افزود: تمدن با مولفه‌های سخت قدرت ایجاد نمی‌شود. در تمدن قدرت نرم و نرم‌افزارانه آن خیلی کارکرد دارد. در این مطالعات اسلامی، به گفتمان انقلاب اسلامی نقش محوری داده شود و احیا شود. به عدالت، کرامت انسانی و مردم سالاری اهمیت داده شود. به اسم اسلامیت و جمهوریت، مردم سالاری ذبح نشود. به اسم مولفه‌های سخت، قدرت مردم در عرصه فرهنگ، اقتصاد و سیاست به کنار زده نشوند. امروز یک بلیّه که در جمهوری اسلامی داریم در بیانیه رهبری هم بود، وضعیت اقتصادی است و این به خاطر کج‌راهه‌ای هست که از ابتدای انقلاب بنا گذاشته شد و آن کاهش نقش مردم در اقتصاد و رفتن به سمت اقتصاد دولتی است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی افزود: یکی از خطاهای ما این است که ما بین حکمرانی و حاکمیت خلط کردیم. حکمرانی اقتصادی، فرهنگی و سیاسی یک وجه آن حاکمیتی هست، یعنی نقش آفرینی دستگاه‌ها دولتی و حاکمیتی، وجه دیگر آن بخش غیر رسمی یعنی به خود مردم باز می‌گردد یعنی به گروه‌های اجتماعی و گروه‌های مردمی باز می‌گردد. اگر وجه مردمی حکمرانی مغفول بماند کار به سامان نمی‌رسد. در ادبیات امام راحل و پیش قراولان انقلاب تاکید بر مردم بود و این خیلی مهم است این اساس و پایه گفتمان انقلاب اسلامی است.

وی در خصوص کتاب آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی افزود: آینده‌نگری در دین ما تاکید شده است و نوظهور نیست؛ آینده‌نگری باعث امیدآفرینی می‌شود، اما آینده‌پژوهی بدیع و نوظهور است. باید آینده‌پژوهی درست فهم شود،آینده‌پژوهی یک کار علمی است که ابعاد مختلفی دارد سه بعد اصلی دارد: یکی روندپژوهی است یعنی شما با مطالعات دقیق و وضعیت‌شناسانه می‌بینید که وضعیت چگونه است مثلا وضعیت دانشگاه‌ها این است، وضعیت مهاجرت نخبگان این است، وضعیت برخورد بودجه‌ای با نظام آموزشی کشور این است، وضع معلمان و آموزش و پرورش چگونه است و براساس روندشناسی می شود برای آینده حدس‌هایی زد و احتمال منفی یا مثبت را بیان کرد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی در ادامه بیان کرد: آینده‌پژوهی به ما قدرت جامعه‌پردازی می‌دهد، قدرت تصرف در روندها می‌دهد تا بتوانیم روندها را اصلاح کنیم و آینده‌های محتمل خوب را دنبال کنیم. اینگونه دانش مسبوق به سابقه نبوده است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در پایان بعنوان پیشنهادی به مولف و تهیه کنندگان کتاب آینده پژوهی انقلاب اسلامی گفت: آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی باید انضمامی و مصداقی باشد. اگراین ملاحظات و ایده‌هایی که راجع به آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی مطرح کردید، در یک حوزه مصداقی کار شود، خیلی راهگشا هست. یعنی می‌گویید ما مطالب دانشی و هنجاری آن را تولید کردیم؛ این هم یک نمونه و مصداقی از آن. اگر اینطور شود برای دیگران درعرصه‌های مختلف خیلی راه وافق باز می‌شود و به این وسیله تلاش علمی شما نشر و گسترش عینی پیدا می‌کند.

در پایان باحضور حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا، مولف «کتاب آینده پژوهی انقلاب اسلامی»، از این کتاب رونمایی شد .