مونتاژکاران علیه سامانه یکپارچه فروش خودرو

سامانه یکپارچه خودرو از اواخر سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرد. این سامانه به دنبال آن بود به فسادهایی که خودروسازان و دولت گذشته داشته است، پایان دهد و در نهایت روند عرضه خودرو را شفاف کند.

بدین جهت و با نظر مثبت وزیر وقت صمت(سیدرضا فاطمی‌امین) و شورای رقابت، قرار شد عرضه تمام خودروها تنها از طریق سامانه یکپارچه خودرو باشد تا دیگر هیچ خودروساز و مونتاژکاری نتواند بازار خودرو را که برای برخی‌ها محل سودهای میلیاردی شده بود به هم بریزد.

خلاف تصور مونتاژکاران

تصور خودروسازان و مونتاژکاران این بود که سامانه یکپارچه بعد از یک مرحله اجرا، جواب نخواهد داد و دولت مجدد عرضه خودرو را به خودروسازان و در نهایت در قالب قرعه‌کشی عرضه خواهد کرد.

اما با اولین مرحله از اجرای عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه، آب روی آتش ریخته شد و به یکباره موج تقاضا برای خرید خودرو فروکش کرد. خیلی از کسانی که در دولت گذشته همواره منتظر قرعه‌کشی بودند تا شاید شانس به سراغ آنها بیاید، بدون دردسر و تنها با بلوکه کردن ۱۰۰ میلیون تومان، توانستند به خودرو ثبت نام شده خود دست پیدا کنند.

وقتی متقاضیان خرید خودرو، دیدند که از طریق سامانه یکپارچه خودرو می‌توانند صاحب خودرو شوند، منتظر دومین مرحله ثبت نام سامانه یاد شده، شدند.

اردیبهشت ماه نیز دومین مرحله فروش برگزار شد و در نهایت قیمت خودرو با شیب تندی کاهش یافت. این امر برخلاف پیش‌بینی خودروسازان و مونتاژکاران بود.

از آنجا که روز به روز قیمت خودرو در بازار به کارخانه نزدیک می‌شد و می‌شود، خودروسازان و مونتاژکاران به دنبال آن هستند که سامانه یکپارچه حذف و جایگزین آن، فروش‌های مستقیم خودروسازان شود.

تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که فروش مستقیم خودروها مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده است. خودروسازان با عرضه محدود و قطره‌چکانی و سیگنال‌هایی که به بازار می‌دهند به جهت کمبود مواد اولیه، افزایش قیمت مواد اولیه و... عملاً قیمت خودرو در بازار را دستکاری می‌کنند.

استفاده ابزاری از زیان انباشته

نمونه این اتفاق‌ها را می‌توان طی چند روز اخیر در مصاحبه مدیران خودروسازی دید. به عنوان مثال چندی پیش محمدعلی تیموری، مدیرعامل سایپا گفت، به‌زودی زیان انباشته خودروسازان به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

این گفته بدان معناست که اگر قیمت خودرو افزایش پیدا نکند، زیان انباشته بیشتر خواهد شد و تولید خودرو با چالش‌های جدیدی روبه‌رو می‌شود.

خودروسازان و مونتاژکاران در کنار چنین سیگنال‌هایی بارها درخواست افزایش قیمت محصولات خود را از شورای رقابت پیگیری کردند و در نهایت هم مخالفت خود با قیمت‌گذاری این شورا را در محافل مختلف ابراز می‌کنند.

جلوگیری از افزایش قیمت

عملکرد وزارت صمت نشانگر آن است که تحت تأثیر خودروسازان و مونتاژکاران نیست و شورای رقابت هم با آنکه دوبار با مونتاژکاران همراهی کرد، به نظر می‌رسد که در این برهه زمانی دست رفاقت به خودروسازان و مونتاژکاران ندهد و قیمت‌ها برای بار دوم و سوم در سال‌جاری گران نشود.

سامانه یکپارچه خودرو در قیاس با سایر روش‌های فروش خودرو چون بورس کالا و قرعه‌کشی مزیت‌های پرشماری دارد و تنها یک الی دو مشکل دارد، که البته آنها هم ارتباط مستقیمی با سامانه ندارد. یکی مربوط به عدم مشخص بودن قیمت دقیق و قطعی در موعد تحویل بیش از ۳ ماه به متقاضیان است.

خودروسازان به جهت پایین بودن بهره وری و عدم برنامه‌ریزی‌های دقیق، قیمت‌ها را تغییر می‌دهند و حتی اگر مجوز افزایش قیمت نداشته باشند با اضافه کردن یک یا چند آپشن، قیمت خودروها را گران می‌کنند.

نکته دیگر وکالتی کردن حساب و انسداد وجه ۱۰۰ میلیون تومانی در حساب متقاضی برای کمتر از یک ماه است، البته خیلی از متقاضیان اعتقاد دارند که نمی‌توان چنین امری را در مشکلات سامانه دید؛ چرا که بواسطه این اتفاق، خریداران واقعی و غیرواقعی تفکیک می‌شوند و فرایند ثبت‌نام واقعی می‌شود.

در خصوص سامانه یکپارچه خودرو که عملاً موضوع اولویت‌بندی و نوبت‌دهی را شفاف می‌کند، باید گفت که مزایای زیادی در قیاس با سایر روش‌های فروش دارد. خودروساز و مونتاژکار موظف است در فروش با موعد تحویل سه ماه، خودروها را مطابق قیمت مصوبه شورای رقابت به متقاضیان تحویل دهد.

مشخص بودن موعد تحویل به متقاضیان، تخصیص خودرو به تمامی ثبت‌نام کنندگان، شناور بودن موعد تحویل با توجه به انصراف‌ها، اولویت تحویل خودرو برای طرح جوانی و خودرو فرسوده، امکان تغییر سفارش متقاضی در صورت موعد تحویل طولانی برای تحویل نزدیک‌تر و امکان برنامه‌ریزی تولید خودروساز بر اساس نیاز بازار، از دیگر مزیت‌های فروش خودرو در سامانه یکپارچه است.

لذا همین موارد نشان می‌دهد که ادامه حیات این سامانه برای رفاه حال مردم و برنامه‌ریزی خودروسازان ضرورت دارد.

موارد عنوان شده، پایان مزیت‌های سامانه یکپارچه خودرو نیست. این سامانه توانسته در مقایسه با بورس کالا و روش قرعه‌کشی، سهولت بیشتری برای متقاضیان فراهم کند.

بازه مناسب سفارش‌گذاری، وجود چندین سفارش همزمان بر اساس نوع خودرو و یکپارچگی سامانه جهت عرضه انوع خودرو توسط چندین خودروساز از دیگر مزیت‌هاست.

تحقق شفافیت در روند فروش

این سامانه شفافیت بسیار خوبی هم در فروش خودرو ایجاد کرده است.

از جمله این شفافیت‌ها می‌توان به ارائه آمار متقاضیان و سفارش‌ها، مشخص بودن دقیق علل عدم احراز شرایط، امکان رفع مشکلات احتمالی در احراز شرایط و یکپارچگی و قابلیت ردیابی فرایند درخواست از زمان ثبت سفارش خودرو تا زمان تحویل به متقاضی اشاره کرد.

در راستای شناسایی متقاضی واقعی نیز دو موضوع در سامانه در دستور کار است که اولین آن شناسایی متقاضی واقعی با توجه به رفتار متقاضیان در انتخاب اولویت‌ها و دوم، شناسایی متقاضی واقعی با وکالتی کردن حساب و انسداد وجه در حساب متقاضی کمتر از یک ماه است.

در این میان یکی از بهترین اتفاق‌ها این است که پول یادشده در مدت کوتاه بلوکه شده و بعد از آن متقاضی بدون پرداخت وجه می‌تواند منتظر پیام خودروساز باشد.

بد نیست درباره سایر فروش‌های خودرو که در گذشته صورت می‌گرفت، صحبت کنیم. دولت گذشته برای آنکه بازار خودرو را ساماندهی کند، فروش به روش قرعه‌کشی را باب کرد.

در این روش، متقاضیان بارها ثبت‌نام می‌کردند و همه چیز به شانس و البته برخی از فسادها بستگی داشت.

از معایب این روش می‌توان به عدم مشخص بودن دقیق قیمت در پیش‌فروش، عدم تخصیص خودرو برای بازندگان، عدم وجود چندین سفارش همزمان بر اساس نوع خودرو، عدم ارائه آمار متقاضیان و سفارش‌ها، مشخص نبودن علل عدم احراز شرایط و حذف برخی از برندگان به دلیل عدم احراز شرایط و مهم‌ترین آن عدم امکان تشخیص متقاضی واقعی اشاره کرد.

این طرح که دولت گذشته بشدت از آن حمایت می‌کرد و تعداد زیادی از متقاضیان از آن گله‌مند بودند، در کل سه مزیت داشت؛ اولین آن مشخص بودن موعد تحویل برندگان؛ دوم، عدم پرداخت وجه و سوم سهولت در سفارش بود.

مزایا و معایب قابل تأمل

یکی دیگر از روش‌های فروش که خودروسازان و مونتاژکاران بشدت به دنبال آن بودند که به حیات خود ادامه دهند، فروش خودرو از طریق بورس کالا بود، خودروسازان و مونتاژی‌ها از این طریق قیمت‌گذاری شورای رقابت را دور می‌زدند؛ طرحی که باعث شد قیمت خودرو در بازار گران شود و همچنین گروه بهمن با تکیه بر آن قیمت خودرو را در بازار حداقل۱۰۰ میلیون تومان گران کرد.

این طرح در مجموع و خوشبینانه تنها دو مزیت داشت؛ یک، مشخص بودن موعد تحویل و دیگری شناسایی متقاضی واقعی با پرداخت درصد قابل توجه از قیمت پایه، اما در خصوص معایب فروش خودرو از طریق بورس کالا باید عنوان کرد که این امر چالش‌هایی چون عدم مشخص بودن قیمت دقیق، قیمت مزایده‌ای، عدم استناد به قیمت شورای رقابت، عدم تخصیص خودرو برای بازندگان، عدم وجود اولویت تحویل خودرو برای طرح جوانی و خودرو فرسوده، پیچیدگی در سفارش، بازه زمانی بسیار کوتاه سفارش‌گذاری، عدم ارائه آمار متقاضیان و سفارش‌ها و مشخص نبودن علل عدم احراز شرایط و همچنین پیش پرداخت با درصد قابل توجه از قیمت پایه خودرو ایجاد کرده بود.