نابینایان بی‌صدا فریاد می‌زنند!

حدود ۸۵۰ هزار نفر دارای آسیب بینایی در ایران زندگی می‌کنند که به طور متوسط ۴میلیون خانواده ایرانی با چالش‌های پیش روی نابینایان روبرو هستند، در این بین سازمان بهزیستی توانسته حدود ۲۴۰ هزار نابینا را تحت پوشش خدمات خود قرار دهد و از مزایای این سازمان برخوردار شوند.

 عمده چالش‌هایی که نابینایان با آن روبرو هستند را می‌توان بی توجهی سازمان‌ها به اشتغال نابینایان، برخوردار نبودن از بیمه‌های عمر، حادثه و بازنشستگی‌های دیر هنگام، گرانی تجهیزات، مستمری کم نهادهای حمایتی،و .... دانست، امروز به بهانه روز عصای سفید، روز روشن دلان با منصور شادکام قائم مقام انجمن نابینایان ایران صحبت کردیم تا به همین بهانه به چالش‌ها،ظرفیت‌ها و نگرش‌های جامعه درباره نابینایان بپردازیم.

دولت مکلف به تأمین نیازهای برابر برای نابینایان

فارس: در نگاه نخست مهمترین پدیده‌ها و چالش‌هایی که جامعه نابینایان ایران با آن روبرو هستند چیست، لطفا در این باره توضیح بفرمایید.

به هر حال انجمن نابینایان و اعضای تحت پوشش آن که افراد نابینا هستند عضو جامعه ایران و نیازهایی به مانند سایر افراد دارند، نیازهای آن ها خیلی متفاوت نیست و نیاز به بودجه بسیار زیادی هم برای برطرف ساختن چالش‌های پیش روی خود ندارند اما نیازمند مدیریت و برنامه ریزی هدفمندی هستند که برای آن‌ها در نظر گرفته شود. براساس این برنامه ها بتوانیم مشکلات این نابینایان را حل کنیم.

ایران عضو مجمع سازمان ملل متحد است و در این مجمع مصوبه ای به تصویب رسیده که دولت ها را مکلف کرده تا شرایطی فراهم کنند که معلولان هم به مانند سایر افراد جامعه از فرصت برابر بهره مند شوند. از نظر کشور ما، پیامبر و قرآن و اهل بیت (ع) ما بر رسیدگی به امور معلولان و اقشار خاص تأکید کرده اند و ما ایرانی‌ها از نظر اخلاقی، شرعی وانسانی نسبت به هم نوع خود مسئول هستیم و این موارد ایجاب می کند تا برای این طیف نابینایان تلاش کنیم تا مسائل و مشکلات این طیف را برطرف کنیم.

به نظر بنده دولت و شهرداری‌ها باید پای کار بیایند و مردم و تمام آحاد جامعه پای کار باشند و فرهنگ سازی شود وباید مطئمن بود که این رخداد مهم روی خواهد داد چرا که در این غیر این صورت باید منتظر باشیم تا هر روز مشکلات و چالش‌های پیش روی نابینایان اضافه شود.

ساخت ۱۵ کتابخانه دیجیتال گویا در استان‌های کم برخوردار

فارس: شما اشاره ای به حضور مردم در کنار دولت برای حل چالش های پیش روی نابینایان کردید، این مهم چگونه باید دنبال شود؟

 دولت، شهرداری ها، مردم و ... به تنهایی نمی توانند مشکلات و چالش های پیش روی جامعه نابینایی کشور را حل کنند، برهمین اساس باید کارها تقسیم شود، اگر واقعا اعتقاد به مسئولیت های اجتماعی و فرهنگ آن در کشور جاری شود می توان شاهد حل مسائل پیش روی نابینایان در جامعه باشیم، مسئولیت اجتماعی به این معنا است که شرکت ها و مردم در راستای وظایف خود به اقشار و طیف روشن دلان کمک  و بخشی از درآمد سالانه خود را صرف کارهای عام المنفعه می‌کنند.

در سال های اخیر از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ با یک شرکت خارجی تفاهم نامه ای داشتیم و ۱۰ سال در راستای مسئولیت اجتماعی پروژه، ۱۵ کتابخانه دیجیتال گویا در استان های کم برخوردار برای انجمن نابینایان ایران تأسیس کردیم. از صفر تا صد این کتابخانه ها چه مناسب سازی و تعمیرات محل و مکان، تجهیز سیستم سرمایشی و گرمایشی، تجهیزات روز دنیا و هزینه ایاب و ذهاب برای اعضا و حقوق، همه اینها را شرکت پرداخت می کرد و دوستان نابینای ما از کتابخانه استفاده می‌کنند.

می‌توان مجموعه اقداماتی را ترتیب داد تا شرکت ها در راستای حقوق شهروندی در کنار دولت قرار گیرند. این شرکت ها باید پروژه دائمی داشته باشند، این پروژه‌ها شناخته شده و مشخص باید باشند، باید به آن شرکت ها به عنوان مسئولیت های اجتماعی واگذار کرد تا طرح داشته باشند که بتواند برای نابینایان مفید واقع باشد.

زندگی ۱۵۰ هزار نابینای مطلق در ایران

فارس: آمار دقیق روشندلان جامعه به صورت رسمی و غیر رسمی در ایران چقدر است؟

براساس فرمول سازمان بهداشت جهانی، ۱۰ درصد جمعیت هر کشور گروه های آسیب پذیر هستند و اگر جمعیت کشور را حدوداً ۸۵میلیون نفر در نظر بگیریم بین ۸ تا ۸ و نیم میلیون را می توان جمعیت گروه‌های آسیب پذیر جامعه تخمین زد، از این میان نیز ۱۰  درصد گروه های دارای آسیب بینایی هستند به این معنا که در کشور ما جمعیتی قریب به ۸۰۰ هزار تا۸۵۰ هزار نفر دارای آسیب بینایی هستند و از این تعداد بیش از ۱۵۰ هزار نفر نابینای مطلق هستند.

اگر ما با خانواده های آن حساب کنیم حدود ۴میلیون نفر در کشور درگیر مسأله نابینایان هستند و این نیازمند یک برنامه ریزی مدون و دقیق است.باید کرامت انسانی این بزرگواران حفظ  و تلاش کنیم تا نابینایان به مانند سایر آحاد جامعه از امکانات کشور به درستی استفاده کنند.

 مستمری‌ها کفایت زندگی را نمی‌دهد

فارس: آمار پرونده های فعال در سازمان بهزیستی چقدر دارند؟

بیش از ۲۴۰ هزار نفر از نابینایان در سازمان بهزیستی پرونده دارند. سازمان بهزیستی متولی اصلی نابینایان و معلولان در کشور است، این سازمان براساس قانون حمایت از معلولان وظایفی دارد که باید با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌ها پیگیر رفع مشکلات آنها باشد از جمله آن پرداخت مستمری به نابینایانی که حقوق ندارند و از درآمد کافی برخوردار نیستند است.

پشت نوبتی برای دریافت مستمری

فارس: چه خدماتی باید سازمان بهزیستی به نابینایان ارائه دهد و آیا چنین امکاناتی برای این طیف محقق شده است؟

ما انتقاد داریم نظارتی بر مستمری ها وجود ندارد چرا که امروز یک عده از نابینایان که فاقد شغل هستند و پشت نوبت مستمری هستند و برخی که حقوق می گیرند و دارای بیمه هستند، مستمری می گیرند. مددکاران باید به درستی به مسأله عدم پرداخت حقوق به افرادی که دارای شغل هستند ورود کند.

شهریه دانشگاه ها نیز مسأله مهمی است که باید به افرادی که در دانشگاه ها قبول می شوند پرداخت شود، اما در چندسال اخیر این شهریه‌ها دیر و زود پرداخت می شود و این موجب نارضایتی دانشجویان می‌شود.

افرادی که فاقد شغل هستند باید براساس قانون به آن ها حقوق پرداخت شود اما این موضوع نیز تاکنون محقق نشده چرا که اعتبارات لازم به این منظور وجود ندارد. مستمری های امروز معلولان به ویژه نابینایان که برای هر نفر حدود ۷۲۰ هزار تومان واریز می شود واقعا کفاف زندگی آن ها را نمی دهد.

مسأله دسترس پذیری و مناسب سازی نیز یکی از چالش‌های پیش روی بینایان است، شهرداری ها باید همکاری کنند تا این رخداد به وقوع بپیوندند اما درعمل می‌بینیم که چنین نیست.

شهرها آماده حضور نابینایان نیستند

فارس: چقدر شهرهای ما از نظر ساختاری و تجهیزات آماده حضور نابینایان و افراد دارای معلولیت هستند؟

متأسفانه بحث مناسب سازی به کندی صورت می گیرد اما از آنجایی که نظارت درستی وجود ندارد بحث بودجه را مطرح می کنند  که واقعا این گونه نیست، برخی از مکان ها را داریم که با یک بودجه خاصی رمپی را ایجاد کرده اند که دارای شیب ۷۵درصد است، این شیب بسیار بالایی است و عملا فاقد استاندارد است و به واقع باید بگویم باری به هر جهت است.

متأسفانه مسأله فرهنگ سازی در باب مناسب سازی صورت نگرفته و عملا نباید همه این وظایف را به  عهده دولت ها دانست، بلکه باید آحاد مردم در عرصه مسئولیت های اجتماعی مشارکت کنند. یک مغازه دار نباید مقابل مغازه خود از ابزارهایی که مانع حرکت نابینایان می شوند استفاده کند و یا یک بانک باید دستگاه های ای تی ام را مناسب سازی کند.موتورسوارها نباید از پیاده رو عبور کنند و یا موتورها و خودروهای خود را در پیاده روها پارک کنند، این ها نیاز به فرهنگ سازی دارد.

 برخی از شهرها مناسب سازی شده اند اما می بینیم در پیاده روها از لوله هایی برای عدم عبور موتور سیکلت ها استفاده می کنند که این مانع بزرگی برای نابینایان است. یا حتی برخی از درختان را شهرداری‌ها هرس نمی کنند و می بینیم نابینایان برای تردد با مشکلات جدی روبرو هستند.

در مترو می بینیم برای مناسب سازی از ابزارهای نامرغوب یا مشاوره های اشتباهی بهره مند شده اند که باید در این باره از افراد معتمدنابینایان استفاده کنند تا مناسب سازی هر چه بهتر و استاندارد صورت بگیرد.

نابینایان در صدر فوتی‌های حوادث

فارس: آماری از فوتی های نابینایان در اثر عدم مناسب سازی در سال ۱۴۰۲ دارید؟

بیشترین آسیبی که از ناحیه عدم مناسب سازی به افراد دارای معلولیت وارد می شود به جامعه نابینایی بر می‌گردد، این گروه‌ها از تمام اقشار بیشتر دچار سانحه تصادف و یا مشکلات این چنینی می شوند و آمار دقیقی از این موضوع نداریم.

«نه» دستگاه‌های دولتی به اشتغال نابینایان

فارس: اشتغال نابینایان چگونه است آیا به درستی این روند طی می شود؟

تمام دولت ها نخستین موضوعی که درباره افراد دارای معلولیت مطرح می کنند رفع مشکلات اشتغال زایی است، متأسفانه امروز باید بگوییم که آن اشتغال جزیی که براساس قانون برای معلولان 3درصد است، رعایت نمی شود. وزارت آموزش و پرورش در آزمون استخدامی همین امسال بسیاری از نابینایان را که قبول شدند را رد کرد و ما شاهد تغییر در نحوه گزینش هستیم که پس از پیگیری‌ها برخی از این روند اصلاح شد.

  باید ازآموزش و پروش پرسید اگر با حضور نابینایان در این سیستم آموزشی مشکل دارید چرا در همان دفترچه آزمون نمی نویسید که نابینایان را در استخدامی ها نمی پذیریم. این رفتارهای این چنینی موجب انزوای روحی نابینا و خانواده آن‌ها می شود و هنوز دولت، جامعه وسازمان ها به این باور نرسیده اند که نابینایان ما توانمند هستند.

تولید بیشتر تجهیزات نابینایان در کشور

فارس: تحریم ها آیا مانع رسیدن تجهیزات متناسب با نابینایان شده است؟

در حوزه تجهیزات ما شرکت های داخلی در کشور داریم که تجهیزات متناسب با نیازهای نابینایان را تولید می کنند، مانند دستگاه برجسته نگار هوشمند همراه که در یکی از شرکت های دانش بنیان کشور تولید می شود اما برخی از مواد اولیه این دستگاه باید از کشورهای خارجی تهیه و وارد کشور شود. این ماده اولیه به خاطر افزایش دلار با افزایش چشمگیری روبرو بوده است به طور فرض اگر در سال ۱۳۹۸ قیمت این دستگاه ۳۰ میلیون بود امروز این دستگاه به ۹۰ میلیون رسیده است و یک فرد نابینا توان خرید آن را ندارد و اگر همین ابزار از خارج وارد می‌شد شاید قیمت آن به بالاتر از ۲۰۰ میلیون می رسید و حتی از پشتیبان فارسی نیز برخوردار نیست.

در واردات اجناس دیگری مانند عصا و ابزارهای دیگر تقریباً با مشکل مواجه نیستیم. تنها در تهیه و واردات کاغذ بریل با مشکل روبرو هستیم و امروز هزینه های تهیه این کاغذها چندین برابر شده است و این کتاب ویژه نابینایان را با مشکلات جدی روبرو کرده است که از آن جمله می توان به گرانی این کتاب ها اشاره کرد.

مدارس استثنایی ما از نظر خرید کتاب بریل با مشکل جدی روبرو هستند و به کتاب های صوتی روی آورده‌اند و این کتاب‌ها نمی تواند صد درصد جایگزین کتاب های بریل شود، ما توصیه می‌کنیم کتب دارای خط بریل و صوتی در کنار همدیگر می تواند کارگشای مشکلات نابینایان شود.

اگر کسانی که نابینا شده اند از کتاب های صوتی استفاده کنند در خواندن کتب به خط بریل با مشکلات جدی روبرو خواهند بود، ما امروز دانشجویانی داریم که به این موضوع توجه نکرده اند و در نگارش املاهای فارسی به خط بریل غلط های بسیاری دارند .

روی ناخوش بیمه‌ها به نابینایان

فارس: بیمه ها چقدر پای کار حمایت درمانی از نابینایان آمده اند؟

 برخی از بیمه ها مانند عمر و زندگی و بیمه حوادث با احتیاط افراد نابینا را بیمه می کنند و این احتمال را می دهند که افراد دارای ریسک بالایی هستند، آنها این دیدگاه را دارند اما نابینایان در بیمه سلامت تقریبا مشکلی ندارند.

ما آمار دقیقی از نابینایان بیمه شده تأمین اجتماعی نداریم اما برخی ها را داریم که سازمان بهزیستی هزینه های بیمه تأمین اجتماعی آن‌ها را پرداخت می‌کند تا در آینده نزدیک بازنشسته شوند.بازنشستگی افراد نابینا به طور عادی ۳۰ سال است اما شرایط جسمی آنها اجازه این را نمی دهد که که ۳۰ سال به طور کامل خدمت کنند.

نبود مرکز نگهداری شبانه روزی نابینایان 

فارس: مرکز توانبخشی ما چگونه است آیا مرکز ویژه نابینایان داریم که از این افراد در شرایط اضطرار نگهداری کند؟

یکی از مشکلات اساسی نابینایان همین مراکز است، متأسفانه نابینایان مراکز شبانه روزی برای نگهداری ندارند و اگر نابینایی که تنها باشد هیچ مرکزی برای نگهداری از آن وجود ندارد و همان مراکزی که برای معلولان جسمی حرکتی در کشور وجود دارد به سختی نابینایان را قبول می‌کنند.

رئیس جمهور در آذرماه سال گذشته گفتند که مراکز توانبخشی باید احیا شوند اما پس از این سخنان، برخی مراکز توانبخشی به بخش خصوصی واگذار شد. این مراکز زمانی که به بخش های خصوصی واگذار می شود از کیفیت خدمات آن کاسته می شود و موجب نارضایتی می شود؛ این در حالی است که در تمام کشورها این بخش های حمایتی برعهده دولت ها است.در کشور ما مراکزی که از نابینایان به طور روزانه حمایت می کنند ۵۰ درصد خدمات و فعالیت آنها کمتر شده است.