رئیس مرکز هنر و رسانه‌ی دفتر تبلیغات اسلامی قم:
با برند سازی، جشنواره "کتاب سلام" را ادامه می‌دهیم
رفیعی با اشاره به اینکه جشنواره‌ی کتاب سلام منشاء خیر و برکت در جامعه ادبی کشور بود، گفت: البته به دلایل مختلف سال‌ها تعطیل شد ولی اکنون شرایطی مهیا شده که می‌توان جشنواره را احیا کرد.
اشاره: ادبیات کودک و نوجوان همواره تأثیر بسزایی در فکر و ذهن این گروه سنی دارد و تشخیص و شناسایی آثار مطلوب مکتوب برای گروه سنی کودک و نوجوان بر عهده متخصصین این امر است، از این‌رو جهت معرفی آثار مناسب، نیاز به اقداماتی است، یکی از این اقدامات، برگزاری جشنواره های کتاب است و برگزاری این جشنواره ی «کتاب سال سلام» باعث جریان‌سازی در عرصه ی ادبیات کودک و نوجوان می‌شود.
والدین می‌توانند با انتخاب کتاب مناسب، فرزندان خود را به مطالعه تشویق کنند و نیز می‌تواند قم را به عنوان قطب دوم ادبیات کودک و نوجوان معرفی نماید، با توجه به نیاز ادبیات کودک و نوجوان در فرهنگ و ادبیات ایران و لزوم زمینه های مناسب رشد و اعتلای آن از یک سو و تأثیر برگزاری جشنواره‌ای با گستره‌ی ملی و بین‌المللی در این عرصه از سوی دیگر، جشنواره‌ی کتاب سال سلام برگزار می‌شود.
به همین مناسبت خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با روح‌الله رفیعی، رئیس مرکز هنر و رسانه‌ی دفتر تبلیغات اسلامی قم انجام داده است که در ادامه می خوانید:
رسا ـ ما سیزده جشنواره در دهه هفتاد و دهه هشتاد برگزار کردیم و بعد جشنواره متوقف شد؛ به دلایل مدیریتی و دلایل ساختاری و دلایل بودجه‌ای می‌خواستم بدانم چه لزومی دیدید که دوباره بعد از چهارده سال خواستید این جشنواره احیا شود؟
شاید برای بعضی از مدیران در دوره‌های مختلف رسم بر این باشد که کارها و عناوین جدیدی را برای خودشان راه بیندازند که سال‌ها صاحب عنوان باشند؛ اما با سابقه‌ای که دفتر تبلیغات داشته و کارهای ارزشمندی که در طی این سال‌ها انجام گرفته، ما به این تصمیم رسیدیم به جای این که یک عنوان جدید خلق کنیم، برگردیم جشنواره‌ها و برنامه‌هایی را که از قبل معتبر بوده و زحمات زیادی برای آن‌ها کشیده شده، احیا کنیم.
جشنواره‌ی کتاب سلام هم یکی از آن اتفاقات مبارکی بود که در زمان خودش منشاء خیر و برکت در جامعه ادبی کشور بود، البته به دلایل مختلف، سال‌ها بود که تعطیل شده بود، الآن که شرایطش مهیا شده، می‌توان این جشنواره را احیا کرد.
رسا ـ در دهه هفتاد تیراژ کتابها بسیار بالاتر از تیراژهای امروز بود، اما امسال در بررسی کتابها شاهد بودیم که تیراژها به پانصد، هفتصد یا نهایتا هزار تا رسیده است، مسیر کتاب کودک و نوجوان را که در طی این سال‌ها با این تغییراتی که صورت گرفته چگونه می‌بینید؟
کلاً ادبیات کودک و نوجوان افت کرده است، دلیلش هم این است که نگاه سطحی در بین بعضی از ناشرین به حوزه‌ی ادبیات کشور داریم؛ در صورتی که این حوزه‌ی ادبیات، پایه است، خیلی مهم و تخصصی است، در دهه‌ی هفتاد و یا شصت ما آثار خیلی خوبی را شاهد بودیم، تیراژهای خیلی بالایی داشتیم.
دلیل اصلی آن، نوع نگاهی است که برخی از ناشران مخصوصا ناشران دولتی که در عنوان، خودشان را خلاصه کرده‌اند، دارند، اما اگر این سیاست تبدیل بشود به تیراژ و به تعداد کتاب‌هایی که فروش رفته، کلاً متفاوت می‌شود، آن موقع ناشرین می‌روند به دنبال نویسنده‌ها و عناوین و موضوعاتی که کیفیت خوبی داشته باشند.
بازار کتاب، بازار فوق‌العاده خوبی است، به شرطی که کتاب مناسب در اختیار نوجوان قرار بدهیم، ما شاهد هستیم بعضی از آثار، تیراژ چند ده هزاری داشته‌اند، چرا؟ چون بر اساس ذائقه‌ی کودک و نوجوان شکل گرفته اند، در عین حال چهارچوب‌های خودشان را حفظ کرده‌اند، اگر مطلب را درست ارائه کنیم، آن وقت در رقابت با فضای مجازی که هیجان خاص خودش را دارد، می توانیم پیروز شویم.
آن وقت بازار کتاب برمی‌گردد به دوران اوج خودش، همین الآن که در نهضت ترجمه‌ای که بعضی از ناشرین شروع کرده‌اند، کتابها فروش بالایی دارند، البته خیلی از آن‌ها با فرهنگ یا قوانین یا مذهب ما همخوانی ندارند؛ اما پرفروش هستند، چرا؟ چون بر اساس ذائقه‌ی امروز کودک و نوجوان ما فعال شده‌اند، پس می‌شود با یک نگاه تخصصی، نگاه درست، ادبیات کودک و نوجوان را برگشت داد به همان قله‌ای قبلا داشته است.
رسا ـ مسیر کتاب‌خوانی را چگونه می‌بیند؟ آیا کتاب‌خوان‌های ما با دهه‌ی شصت و هفتاد فرقی نکرده‌اند؟ آیا تعداد کتاب‌خوان‌های ما کم نشده‌اند؟
من نظر این را ندارم، اتفاقاً کتاب‌خوانی ما خیلی زیاد شده است، چون سطح سواد این مردم بالا رفته است و ضرورت مراجعه به کتاب خیلی بیشتر شده است، این که حالا کتاب‌هایی که در بازار هستند، آیا موفق هستند یا نیستند، موضوع دیگری است، فضای مجازی در بازار کتاب تاثیر زیادی داشته و اثرش این بود که رقابت را سنگین کرده است، بعضی از کتابها با تیراژ پانصد تا و بعضی را با تیراژ صد تا من سراغ دارم.
رسا ـ متأسفانه شنیده‌ایم که بعضی از کتابها به صورت زیراکسی وارد بازار می شوند، نظر شما چیست؟
بله، این فقط به این دلیل است که آن نویسنده می‌خواسته یک رزومه در حوزه‌ی کودک و نوجوان داشته باشد. این کتاب، اثری در جریان حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان نداشته است. در صورتی که اگر از آن مزیت رقابتی مبتنی بر اثر مکتوب و کتاب قصه استفاده کنیم و از دامی که فضای مجازی برای ما پهن کرده، رد شویم باید آثار تخصصی خوب و جذاب تولید شود. الآن هم شاهد هستیم که کتاب خوب، پرفروش است.
افراد وقتی پول می‌دهند و کتابی را تهیه می‌کنند؛ معلوم است که کتاب برایشان جذاب است. رسانه کارکردش چیست؟ توجه است، اولین محصولی که رسانه‌ی مکتوب ایجاد می‌کند؛ توجه مخاطبان است که حاضرند بابتش هزینه کنند، وقتی هزینه می‌کنند که مطمئن باشند تأثیر دارد، این چرخه را اگر خوب نگاه کنیم می‌بینیم که چه محصولات خوبی می‌شود تولید کرد و چه قدر می‌توان بازار را پرفروش نمود و باز می بنیم که جامعه چه‌قدر اهل مطالعه است.
الان هر چه فضای مجازی توسعه پیدا کرده، هیچ وقت نتوانسته جلوی چاپ کتاب را بگیرد. کتاب هم‌چنان کتاب است، اما گاهی جای بعضی چیزها عوض می شود، مثلا کتابی چاپ می‌شود که پر از داستانک است، داستانک‌ها جایشان در نسخه‌ی مکتوب نیست و باید در فضای مجازی منتشر شوند. کتاب امروز رمان است. کتاب امروز داستان‌های طولانی است.
داستان‌های بلند جایشان در فضای مجازی نیست، همین جنس ورق زدن، خودش کمک می‌کند به فهم کتاب و استقبالش هم زیاد است، در نمایشگاه کتاب خانواده‌ها در به در به دنبال کتاب خوب می‌گردند، امروز سبد مردم برای تأمین کالای فرهنگی‌شان نسبت به قبل بزرگ‌تر شده است. کتاب خوب مشتری خودش را دارد.
رسا ـ یکی از رویکردهای جشنواره‌ی کتاب سلام، دین است، تقریباً می‌شود گفت مهمترین رویکرد کتاب سلام، رویکرد دینی است و طبعتاً باید این‌جوری باشد، چون دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم پشت این قضیه است و هدف دفتر تبلیغات گسترش گرایش‌های دینی است، آیا شما در نگرش دینی نویسندگان با نگرش دینی دهه‌ی شصت تفاوتی می‌بینید؟
نه؛ دین یک امر فطری است. شما می‌گویید دهه‌ی شصت، اما من می‌گویم صدر اسلام و قبل‌تر؛ ما وقتی موضوع دین را مطرح می‌کنیم؛ یعنی همان موضوعاتی است که تمام پیامبران و امامان و بزرگان برای رسیدن جامعه به آن تلاش می‌کردند، چهارچوب آن راه یعنی سبک زندگی؛ یعنی انسان را بتواند به تعالی بکشد. موضوع دین تغییر نکرده؛ اقتباس‌هایی که ما داریم، تغییر کرده است. نوع روایت‌هایمان تغییر کرده است. اما مضمون دینی همیشه ثابت بوده است.
رسا ـ یکی از مسائلی که امروزه کتاب کودک و نوجوان را مورد تخت تأثیر خودش قرار داده است، نهضت ترجمه‌ای است که خیلی شدت گرفته است، بعضی این نهضت ترجمه را خوب می‌دانند، بعضی این نهضت ترجمه را مشکلی برای جامعه کتاب‌خوان سطح کشور می‌دانند، شما نظرتان در مورد این نهضت ترجمه در عرصه‌ی کتاب کودک و نوجوان چیست؟
ترجمه بد نیست، اگر با نگاه تبادلات فرهنگی نگاه کنیم، خیلی هم خوب است به شرطی که بومی بشود. اگر ما هر دانشی را مستقیم بیاوریم؛ دانشی که بر اساس یک زیست بوم خاص تعریف شده، در جای دیگری تعریف کنیم، قطعاً مفسده خواهد داشت؛ اما وقتی آن اندیشه بومی شود، اثر مثبتی دارد.
کلیت ترجمه‌ای را که در کشور شاهد هستیم نه تنها بهتر نشده، بلکه نسبت به متن اصلی آن کتابها مبتذل‌تر هم شده است، ما وقتی به متن اصلی کتاب مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم الفاظ رکیک در آن کتاب نیست؛ اما ناشر برای این که کتابش را پرفروش کند با به ابتذال کشاندن آن، فروشش را بالا برده. این خطرناک است و باید نهادهایی که در این حوزه هستند، توجه بیشتری بکنند.
رسا ـ اداره کل هنر ورسانه که شما مدیر آن هستید، این جشنواره را برگزار می‌کند و خیلی از جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند و از جهت مالی مشکلی ندارند، حکومتی هستند مثل همین اداره کل هنر ورسانه، آیا شما این را حکومتی شدن جشنواره‌ی سلام نمی‌دانید؟
ببینید تعریف حکومتی شدن یعنی چی؟ یک وقت می‌گوییم دستوری شدن، یعنی منِ رئیس و مسؤول بر اساس سلیقه‌ی شخصی دوست دارم یک کار اتفاق بیفتد. اما جایی مثل دفتر تبلیغات که یک نهاد است، مبتنی بر نیاز مردم و حضور مردم در جامعه است. اساس شکل‌گیری دفتر تبلیغات و اداره کل هنر و رسانه بر حضور هنرمندانی است که از دل نویسندگان جامعه بیرون آمده‌اند.
الآن ما در این جشنواره شاهد این هستیم که کار توسط همین دوستان انجام می‌شود، شیوه‌‌ی داوری و شاخصه‌ها به دستور مدیران نبوده و همه‌اش توسط تیم اجرایی جشنواره صورت گرفته است. آنچه که ما می‌خواهیم، جریان‌سازی موضوع است. این جشنواره شاید حکومتی باشد اما در عین حال دستوری نیست، وظیفه‌ی حاکمیت این است که جریان‌سازی کند. یکی از روش‌های جریان‌سازی برگزاری جشنواره‌هاست که می‌تواند سمت و سو بدهد و آثار خوب را هم به اهالی آن رشته و هم مردم معرفی کند.
رسا ـ آیا برای شعرا و نویسندگان و مترجمین برگزیده برای بعد از جشنواره برنامه‌ای دارید؟
پیشنهادی که از طرف دبیر جشنواره، آقای باباجانی داده شد، ایجاد دبیرخانه‌ی دائمی جشنواره‌ی سلام است که نشست‌های مختلف، وورک‌شاپ‌های گوناگون و گعده‌های متعدد دارد و بعداً می‌توان درباره‌ی انتشار این نشست‌ها تصمیم گرفت، ما باید بتوانیم تبلیغات، برندسازی و کلاس‌های آموزشی را که نیازمند نویسندگان و اهل قلم در این حوزه هستند، ادامه بدهیم، این دبیرخانه همان حلقه‌ی مفقوده‌ی جشنواره‌ها با برگزیده‌ها و اهالی آن جشنواره است که در طی سال می‌توانند در قالب نشست‌ها و گعده‌ها به بهانه‌های مختلف دور هم باشند و نیازهای این طیف را مرتفع کنند.
ارسال نظرات