تأثیر حوزه علمیه قم بر دانشگاه تهران در گسترش رشته‌های ‌دینی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مسلم محمدی در نشست «تأثیر حوزه علمیه قم بر دانشگاه تهران در گسترش رشته‌های ‌دینی» از سلسله نشست‌های یکصدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم که به همت دبیرخانه یکصدمین سال باز تاسیس حوزه و با همکاری معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه برگزار شد، عنوان کرد: در این نشست ارتباط دو سامانه دانشگاه (آکادمیک) و مراکز علمی دینی یعنی حوزه های علمیه را مورد بررسی قرار می‌دهیم که برای بررسی این نیاز به یک نگاه ملی و دینی است.

وی با بیان اینکه به عنوان یک ایرانی مسلمان درهر دو دارای افتخارات هستیم، افزود: از قرن سوم و چهار مدرسه علمیه قم را داشتیم و دانشمندانی مانند شیخ صدوق رئیس این مدرسه بوده است و افرادی مثل کلینی از این مدرسه فارغ التحصیل شدند و مهم ترین کتب اربعه از طرف همین دانشمندان مدرسه حوزه علمیه قم تولید شده است.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران با اشاره به پیشینه علم و مراکز علمی و دینی در ایران اظهار کرد: حوزه علمیه اول و دوم داریم و این تصور مبنی بر اینکه حوزه علمیه قم صد ساله است اشتباه است، زیرا عمری هزار ساله دارد و در دوران معاصر آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری (موسس)، آیت الله بروجردی و علامه طباطبایی احیاگر مباحث علمی جدید مانند تفسیر و کلام بودند.

وی ادامه داد: برخی بیان می‌کنند رضاخان بنیانگذار دانشگاه در ایران بوده است، اما واقعیت امر این گونه نیست، زیرا اولین بار در زمان صفویه مباحث علمی روز وارد ایران شده است البته به صورت خیلی علمی و دقیق نبوده است و بعد به صورت رسمی تر نخستین بار در زمان قاجار بود که دارالفنون در تهران توسط میرزاد تقی خان امیرکبیر با رشته های متعدد داروسازی، طب، جراحی، توپخانه، پیاده نظام، سواره نظام، معدن و... تاسیس شد.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در سال ۱۳۰۷ دکتر محمود حسابی طرحی را به دکتر علی اصغر حکمت می‌دهد و در سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران تاسیس می‌شود، بیان کرد: قبل از تاسیس دانشگاه تهران، چندین دانشکده مانند دانشکده پزشکی، دانشکده فلاحت در کرج و دانشکده حقوق وابسته به وزارت عدلیه بوده است و دانشگاه تهران این دانشکده‌ها را تجمیع کرده است.

وی اضافه کرد: اگر به طور دقیق بخواهیم بررسی کنیم تاسیس دانشگاه محدود به دوران پهلوی نمی‌شود، مثلا دانشگاه خوارزمی در سال ۱۲۹۷ یعنی ۱۵ سال وجود داشته است اگرچه تحت عنوان دانشگاه نبوده است یا مثلا مدرسه عالی طب سال ها پیش از روی کار آمدن رضاشاه با دو رشته نسوان (زنان) و چشم پزشکی بوده است.

حجت الاسلام محمدی در رابطه با ارتباط حوزه علمیه و دانشگاه گفت: تأثیر علمیه قم بر دانشگاه قبل از جمهوری اسلامی ایران بوده است و حوزه علمیه بر گسترش مباحث دینی، فرهنگ دینی و علوم دینی بر دانشگاه تاثیر داشته است و دانشگاه های متعددی تاثیر گرفته بودند.

وی افزود: در سال ۱۳۱۳ در مدرسه عالی سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری) دانشکده معقول و منقول با سه رشته ادبیات عرب، علوم معقول و منقول افتتاح شد که فراز و فرودهایی داشت و بعد از پنج سال فعالیت متعطیل می‌شود و در سال ۱۳۲۱ در فرهنگستان دوباره آغاز به کار می کند و در سال ۱۳۴۴ به دانشکده الهیات معارف اسلامی تغییر نام می دهد و در سال ۱۳۵۷ به ساختمان فعلی یعنی خیابان شهید مطهری تقاطع خیابان شهید مفتح در تهران انتقال پیدا می کند.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی دانشگاه فارابی دانشگاه تهران در رابطه با ابعاد تاثیرگذاری این دانشکده و حوزه علمیه بر یکدیگر بیان کرد: این دانشکده هم از لحاظ افراد نامدار و بزرگی که از حوزه علمیه قم در این دانشکده استاد بودند و کرسی تدریس داشتند و هم از نظر افرادی که هم طلبه بودند و هم در این دانشکده درس خواندند تاثیر داشته است.

وی اظهار کرد: معروف ترین و مهم ترین آن‌ها شهید مطهری است که برای تحقق اهداف دینی، مذهبی و فرهنگی با پشتوانه علمی بسیار قوی و با دید بسیار عالی نسبت به آینده انسان و زمان شناسی وارد دانشگاه تهران می‌شود و اقدامات فراوانی می‌کنند.

حجت الاسلام محمدی با بیان اینکه آیت الله شهید محمد مفتح نیز از دیگر اساتیدی بود که سالروز شهادتشان روز وحدت حوزه و دانشگاه است، اضافه کرد: دکتر محمد کاظم عصار، سیدجلال الدین مجتبوی، ابوالقاسم گرجی، علیرضا فیض، محمد باقر نیز از دیگر خروجی‌های حوزه علمیه قم هستند که در دانشگاه تهران کرسی استادی داشند.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی دانشگاه فارابی دانشگاه تهران افزود: آیت الله شهید بهشتی، شهید باهنر و شهید نواب صفوی نیز از کسانی بودند که از این دانشگاه فارغ التحصیل شدند.

وی با تاکید بر اینکه بعد از انقلاب اسلامی یک تحول کمی و کیفی در دانشگاه الهیات رخ داد، گفت: قبل از انقلاب رشته های بسیار محدودی وجود داشت اما بعد از انقلاب در دانشکده الهیات و دانشگاه تهران، رشته های بسیار متنوعی ایجاد شد و افراد توانمندی از حوزه علمیه قم برای تدریس در درس های عمومی و تخصصی معارف اسلامی به دانشگاه تهران می‌روند.

وی عنوان کرد: دانشکده معارف و اندیشه اسلامی نیز بعد از انقلاب اسلامی تشکیل شد که مخصوص تربیت استاد برای دروس پنجگانه معارف اسلامی یعنی رشته‌های تاریخ، متون، انقلاب اسلامی، مبانی نظری و اخلاق در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است.

حجت الاسلام محمدی تصریح کرد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی برای رشته‌های تخصصی مانند فلسفه، منطق، کلام، عرفان و... است اما دانشکده معارف و اندیشه اسلامی فقط برای همین پنج رشته با رویکرد مدرس است.

وی بیان کرد: دانشکده الهیات و معارف اسلام با رویکرد وحدت شیعه و اهل سنت رشته‌ای به نام آموزش فقه شافعی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری ویژه دانشجویان اهل سنت دارد.

حجت الاسلام محمدی با بیان اینکه دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران نمود و بروز بیشتری حتی نسبت دانشگاه تهران در ارتباط با حوزه علمیه قم دارند، گفت: در سال ۱۳۴۹ مرکز دانشگاهی با عنوان مدرسه عالی امور قضایی و اداری در قم تاسیس می‌شود. این دانشگاه به همت دکتر محمد حسین ضیایی بیگدلی که دانش آموخته حوزه علمیه قم بوده است تاسیس می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران ادامه داد: این دانشگاه نماد موفق از ارتباط حوزه علیمه با دانشگاه است که در دانشکده الهیات آن رشته های متنوعی مثل تفسیر، شیعه شناسی، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب، علوم قرآن، ادبیات عرب و... وجود دارد که اساتید آن فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم هستند.

حجت الاسلام محمدی با بیان اینکه یکی دیگر از ارتباطات حوزه علمیه و دانشگاه تهران ارتباط علامه طباطبایی و پروفسو هانری کُربَن است، اضافه کرد: علامه طباطبایی یکی از سرآمدان و بزرگان حوزه علمیه قم است و هانری کُربَن در سال ۱۳۳۷ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران تدریس می‌کرده است با علامه طباطبایی دیدار می‌کند و این دیدارها ادامه پیدا می‌کند که نتیجه دیدارها دو کتاب شیعه و رسالت تشیع در دنیای امروز می‌شود.

وی اظهار کرد: پسر علامه طباطبایی نقل می کند که پدرم معتقد بود که پرفسور شیعه شده است ولی بنا بر ملاحظاتی اعلام نمی‌کند و پروفسور سید حسین نص هم نقل می کند روابط خیلی خوبی با هانری کُربَن داشتم و مرتب با هم جمکران می رفتیم و هانری کُربَن همیشه می گفت ما شیعیان.

عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران تاکید کرد: یکی از تاثیرات ارتباط حوزه با دانشگاه تهران به صورت مشخص و معین ارتباط علامه طباطبایی با هانری کُربَن است که هانری کُربَن خدمات بزرگی به شیعه کرد. تصور غربی ها قبل از هانری کُربَن از جهان اسلام فقط جهان اهل سنت بود ولی با ایشان تشیع هم معرفی شد.