چگونه اقتصاد ایران در ۳ سال گذشته تثبیت شد؟

ثبت ارقام بالای نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی به عنوان عوامل و بازیگرهای اصلی ایجاد تورم و به تبع آن اوج گیری تورم تولید کننده و مصرف کننده باعث شد که کنترل این متغیرها و کاهش  تورم موضوعی اجتناب ناپذیر در برنامه ریزی و سیاستگذاری اقتصادی و پولی دولت سیزدهم باشد.

در این راستا برنامه ریزی برای بازگرداندن نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی به روند بلندمدت در اولین گام در دستور کار سیاستگذار پولی قرار گرفت. با مجموعه ای از سیاست های متعارف و غیر متعارف (بدون بهره گیری از نرخ سود) نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدینگی طی روندی نزولی از 40.6 درصد در پایان سال 1399 و 42.8 درصد در پایان مهرماه سال 1400 به 31.1 درصد در پایان سال 1401 کاهش یافت و با تداوم این روند نزولی رشد نقدینگی به 24.3 درصد در پایان اسفند‌ماه سال 1402 رسید که این امر بیانگر توفیق بانک مرکزی در کنترل رشد ترازنامه بانکها و دستیابی به اهداف کنترل مقداری کل‌های پولی و مدیریت رشد نقدینگی در محدوده هدف تعیین شده می­باشد و این به معنای بازگشت متغیر های اقتصاد کلان کشور به شرایط باثبات قبل از تحریم های سال 1396 و 1397 است .

‌بررسی روند کاهش نرخ رشد نقدینگی نیز نشان می دهد که نرخ رشد نقدینگی از 42.8 درصد به 39 درصد، 31.1 درصد، 24.3 درصد در پایان سال گذشته و بالاخره 25.6 درصد در اردیبهشت ماه 1403رسید.

‌بررسی نرخ رشد پایه پولی نیز نشان می دهد که که نرخ رشد درسال گذشته به 42.3 درصد رسید که این نرخ رشد ناشی از افزایش سپرده قانونی بانک ها و نه اضافه برداشت بانک ها بوده است.

بر اساس این گزارش پایه پولی در پایان اسفند‌ماه سال 1402 با رشدی معادل 28.1 درصد نسبت به پایان سال 1401 (معادل با 2427.1 هزار میلیارد ریال افزایش) به 11077.0 هزار میلیارد ریال رسید.  در دوره مشابه سال 1401، رشد پایه پولی به میزان 42.3 درصد تحقق یافته بود که نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل، 14.2 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.

نرخ رشد نقدینگی به میزان 18.5 درصد نسبت به زمان شروع دولت سیزدهم کمتر است. امارها نشان می دهد که متوسط رشد بلند مدت نقدینگی در بازده زمانی 20 ساله (1382-1402) 28.5 درصد است لذا رشد محقق شده 4.2 درصد کمتر از متوسط بلند مدت 20 ساله است. همچنین ‌نرخ رشد نقدینگی محقق شده در سال 1402 معادل 3.9 درصد کمتر از متوسط بلندمدت 24 ساله (1378-1402) و معادل 1.4 درصد کمتر از متوسط بلند مدت 62 ساله (1340-1402) می باشد.

کاهش انتظارات تورمی و بازگشت ارامش به بازارها

تحولات رشد پول به عنوان نمادی از انتظارات تورمی در علم اقتصاد شناخته می شود. رشد پول در بین کل های پولی دارای بالاترین همبستگی با تورم در کوتاه مدت است و امارها نشان می دهد که این شاخص از 42.8 درصد در سال 1400 به 65.2 درصد در سال 1402 رسید و با اقدامات انجام شده این شاخص در سال 1402 به 17.5 درصد کاهش یافت که این رقم حتی کمتر از نرخ 19.4 درصدی پیش از اعمال تحریم ها است و این بیانگر کاهش انتظارات تورمی و آرامش حاکم بر بازارها است.

کاهش 16 درصدی نرخ تورم سالانه و 19.9 درصدی تورم نقطه به نقطه

کنترل تورم یکی از برنامه های اصلی دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد بوده است. در سال 1402 سیاست‌ها و اقدامات متعددی توسط مجموعه اقتصادی دولت و بانک مرکزی در جهت بهبود متغیرهای کلان اقتصادی انجام گرفت که برآیند آنها به ویژه در کنترل نرخ تورم در ماه‌های پایانی سال 1402 و ماه‌های آغازین سال 1403 قابل مشاهده است.

براساس امار مرکز آمار تورم سالانه در ابتدای دولت سیزدهم 46.3 بود و نرخ تورم نقطه به نقطه نیز 43.9 بود که نرخ تورم سالانه در خرداد ماه امسال به 36 درصد رسیده است و نرخ تورم نقطه به نقطه نیز به 31.9 درصد رسیده است که بیانگر کاهش شدید در تورم است این در حالی است که دولت سیزدهم در سال 1402 طرح مردمی سازی یارانه ها را نیز اجرا کرد.

‌براساس امار بانک مرکزی نیز طی مدت فعالیت دولت سیزدهم میزان تورم سالانه 16 درصد و تورم نقطه به نقطه 19.9 درصد کاهش یافته است و  در ماه گذشته تورم نقطه به نقطه به 34 رسید که برنامه بانک مرکزی کاهش این نرخ به کانال 20 درصد است.

شاخص پیش نگر تورم در مسیر نزول؛  کاهش 52 درصدی تورم تولید کننده در دولت سیزدهم

بررسی وضعیت تحولات شاخص بهای تولید کننده به عنوان یک شاخص پیش نگر نشان می دهد که این شاخص در ابتدای دولت سالانه 82.6 درصد بود که با 52 درصد کاهش به 30.3 درصد کاهش یافته است تورم نقطه به نقطه شاخص بهای تولید کننده نیز از 70.9 درصد به 23.3 درصد کاهش یافته است که نزدیک 50 درصد کاهش نشان می دهد و این کاهش در کنار حفظ رشد حادث شده است هرچند این عدد پیش از اغاز به کار دولت سیزدهم به 103 درصد هم رسیده بود.