شبح صدام بر فردای عراق؛ تشکیل واحد قرمز CIA

در آستانه حمله ایالات متحده به عراق در سال ۲۰۰۳، نهادهای اطلاعاتی آمریکا به بررسی سناریوهای مختلف پس از سقوط احتمالی رژیم صدام حسین پرداختند. یکی از این سناریوها، احتمال فرار صدام و پیامدهای آن بود. گزارشی که توسط«واحد قرمز» سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در فوریه ۲۰۰۳ تهیه شده، به بررسی این موضوع می‌پردازد که اگر صدام حسین به جای کشته شدن یا دستگیری، موفق به فرار شود، چه پیامدهایی در انتظار عراق، منطقه و نیروهای ائتلاف خواهد بود. این گزارش با رویکردی تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف این سناریو از جمله احتمال پناهندگی صدام در کشورهای همسایه، استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی توسط او یا گروه‌های تروریستی مرتبط، و همچنین تأثیر عدم دستگیری او بر افکار عمومی و مشروعیت دولت جدید عراق می‌پردازد. این سند که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده، نگاهی اجمالی به تفکرات و نگرانی‌های نهادهای اطلاعاتی آمریکا در آن زمان ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که آن‌ها تا چه حد به پیامدهای احتمالی فرار صدام اندیشیده بودند.

متن سند:

موضوع: اگر صدام ناپدید شود چه اتفاقی می‌افتد؟

موافقت شده برای انتشار 30/7/2019

 رئیس سازمان اطلاعات مرکزی، واحد قرمز، گزارش واحد قرمز شماره ۱۰۲، ۷ فوریه ۲۰۰3

برخلاف تصور «مرگ در پناهگاه» صدام می‌تواند با ناپدید شدن به سبک بن لادن و رفتن به مخفیگاه‌های از پیش تعیین شده و رهبری یک جنگ تروریستی با سلاح‌های کشتار جمعی در سایه‌، پیروزی ایالات متحده را خراب کند. اهداف صدام در چنین جنگی شامل بقای شخصی، انتقام، افزایش هزینه اشغال ایالات متحده و با غیرقابل اداره کردن عراق بدون او، بازگشت نهایی به قدرت خواهد بود. صدام و متحدان تروریستش که به سلاح‌های بیولوژیکی و شیمیایی مسلح هستند و تلفات عراقی را نادیده می‌گیرند، می‌توانند روستاها را ویران کنند و نیروهای ائتلاف را با قدرت مرگبار بسیار بیشتر از جنگ‌طلبان سرکش افغان یا طالبان مورد آزار قرار دهند. از واحد قرمز خواسته شد تا پیامدهای ناپدید شدن صدام را بررسی کند.

آیا صدام می‌تواند نقش اسامه را تکرار کند؟

بسیاری از ناظران پیش‌بینی می‌کنند که صدامی که از بغداد بیرون رانده شده و برای نجات جان خود فرار می‌کند، مانند موسولینی به پایان زندگی خود می‌رسد. یعنی توسط هموطنانش دستگیر می‌شود و از یک تیر چراغ برق آویزان می‌شود یا بدتر. با این حال، غریزه صدام برای حفظ خود، دهه‌ها حضور در قدرت و تجربه اولیه به عنوان یک انقلابی زیرزمینی نشان می‌دهد که او مسیرهای فرار و پناهگاه‌های امنی را در داخل عراق - و احتمالاً در کشورهای همسایه - جایی که می‌تواند مخفی شود، پیش‌بینی کرده است. نیروهای ائتلاف ممکن است از مجموعه‌ای از عواملی که می‌تواند به صدام در فرار کمک کند، غافلگیر شوند:

1-    نقص در درک مفاهمی مانند وفاداری و پویایی که در ائتلاف قبیله‌ای موجود است ممکن است منجر به اشتباهاتی شود که رهبران قبایل را فریب داده و باعث شود آن‌ها چشم‌پوشی کنند یا مخفیانه از صدام یا نزدیکانش حمایت کنند. کسانی که از حکومت صدام سود می‌بردند و می‌ترسند که تحت اشغال ایالات متحده رنج ببرند، به ویژه مستعد شرارت خواهند بود.

2-    رشوه، خصومت ذاتی نسبت به اشغالگران آمریکایی، سیاست و اقتصاد محلی و روابط خانوادگی و قبیله‌ای همگی می‌توانند افراد منتخب را به ارائه کمک یا پناهگاه امن به بقایای رژیم سوق دهند. ترس بیشتر از صدام فراری با سلاح‌های کشتار جمعی نسبت به اشغالگران آمریکایی نیز ممکن است در محاسبات نقش داشته باشد.

3-    اگرچه زمین عراق به اندازه کوه‌ها و غارهای مرز افغانستان/پاکستان برای پنهان شدن طولانی مدت مناسب نیست، اما نقاطی از چشم‌انداز مطلوب و مناطق ناشناس در مرکز سنی‌نشین کشور وجود دارد که صدام می‌تواند در آنجا آزاد بماند. از آنجا که نیروهای ائتلاف نمی‌توانند تمام وجب به وجب عراق را پوشش دهند، موفقیت در دستگیری او به همکاری فعال مردم محلی بستگی دارد.

4-    با امید به مشغول کردن ایالات متحده و جلوگیری از اقدام علیه آن‌ها، عناصری در ایران و سوریه ممکن است مخفیانه به صدام فراری پناهندگی مخفیانه ارائه دهند و به پیروانش اجازه دهند از مرز عبور کنند تا به نیروهای اشغالگر آسیب غیرقابل انتساب وارد کنند. اگرچه رهبری سیاسی در دمشق و تهران ممکن است از حضور قاطع ایالات متحده در مرز خود بترسند، پرسنل اطلاعاتی و امنیتی که قبلاً از تروریسم حمایت می‌کردند - به ویژه در ایران - ممکن است از فرصت ضربه زدن به نیروهای آمریکایی که به راحتی در نزدیکی خانه هستند، مغتنم شوند.

5-    صدام به استفاده از بدل‌ها معروف است و به جراحان پلاستیک دسترسی دارد. او می‌تواند ظاهر خود را تغییر دهد و برای مدت قابل توجهی ناپدید شود و شاید قصد داشته باشد بعداً دوباره ظاهر شود.

صدام فراری: سندرو لومینوسو با سلاح‌های کشتار جمعی

در حالی که صدامی که فرماندهی نیروهای نظامی خود را ندارد، صدامی است که جنگ را باخته است، صدامی که از دستگیری فرار می‌کند، همچنان می‌تواند مشکلات جدی برای ایالات متحده و متحدانش ایجاد کند. صدام با تکیه بر پناهگاه‌های از پیش تعیین شده و شبکه‌های پشتیبانی، مخفیگاه‌های سلاح و ارتباطات امن، می‌تواند تلاش غافلگیرکننده‌ای را برای برهم زدن جشن پیروزی ائتلاف آغاز کن:.

1-    با استفاده از درس‌هایی از شکست بقایای القاعده و طالبان و جنگ‌طلبان مختلف افغان در ایجاد شکاف‌های قابل توجه در کنترل ائتلاف بر صحنه نبرد افغانستان، صدام ممکن است سلاح‌های کشتار جمعی کافی را پنهان کند تا حملات بزن و در رو از سوی اراذل و اوباش سرگردانش را بسیار دردناک‌تر از حملات متعارف بداهه که در افغانستان در جریان است، کند.

2-    صدام ممکن است تاکتیک‌هایی را که سندرو لومینوسو در پرو استفاده می‌کرد، به کار گیرد و به طرز وحشیانه‌ای به غیرنظامیان در روستاهای دورافتاده حمله کند تا ناتوانی نیروهای آمریکایی در حضور در همه جا در همه زمان‌ها برای محافظت از بی‌گناهان را به نمایش بگذارد. از آنجا که صدام شهروندان عراقی را کاملا تحقیر کرده و بسیاری از آن‌ها از دیکتاتور متنفرند، هیچ محدودیتی برای بی‌رحمی او وجود نخواهد داشت - که نه برای بازگرداندن فوری صدام به قدرت، بلکه برای شرمسار کردن ایالات متحده و افزایش هزینه‌های اشغال محاسبه می‌شود.

3-    آزمایشگاه‌های متحرک جنگ بیولوژیک و مخفیگاه‌های کوچک سلاح‌های شیمیایی که بازرسان تسلیحاتی را گیج می‌کنند، می‌تواند کار صدام را برای اعمال نیروی مرگبار حتی در حال فرار آسان‌تر کند. نزدیکان او می‌توانند «افشانه سیاه زخم» یا سایر آلاینده‌های سلاح‌های کشتار جمعی را پخش کنند تا از دسترسی نیروهای ائتلاف و متحدان عراقی آ‌ن‌ها به مکان‌های خاص مانند ساختمان‌های دولتی، فرودگاه‌ها و تأسیسات نفتی جلوگیری کنند.

4-    اگر برخی از موشک‌های اسکاد کشف نشده باقی بمانند - شاید در انبارها، سوله‌ها یا مناطق جنگلی پنهان شده باشند - صدام ممکن است بتواند حتی پس از دستیابی ائتلاف به یک پیروزی نظامی کلی، ترتیب پرتاب آن‌ها را بدهد.

تبانی تروریستی برای ایجاد هرج و مرج با سلاح‌های کشتار جمعی

اگر صدام قصد داشت بغداد را ترک کند و یک جنگ تروریستی زیرزمینی را رهبری کند، انگیزه‌های قوی برای تأمین مواد سلاح‌های کشتار جمعی برای گروه‌های تروریستی مختلف برای انجام حملات در خارج از عراق - و اطلاع رسانی این موضوع برای جذب حمایت افراطی برای هدف خود - خواهد داشت. صدام امیدوار است که موجی از تروریسم در خارج از کشور، ایالات متحده را مجبور به تغییر مسیر نیروها کند:

1-    تشویق انصار الاسلام و القاعده برای رها کردن جنگجویان مسلح به سلاح‌های کشتار جمعی خود در شمال شرقی عراق می‌تواند منجر به درگیری با و بین جناح‌های کرد شود که منجر به مداخله ترکیه می‌شود و ایالات متحده مجبور به ایفای نقش صلح‌طلب می‌شود. مجاهدین خلق ضد ایرانی نیز ممکن است از سخاوت سلاح‌های کشتار جمعی صدام برای تحریک واکنش‌های بی‌ثبات کننده ایران سود ببرند.

2-    علاوه بر انگیزه‌های انتقام و کینه نسبت به کسانی که به ایالات متحده کمک کردند، صدام ممکن است تلاش برای یک قدم جلوتر ماندن از نیروهای آمریکایی و انجام حملات با سلاح‌های کشتار جمعی را به عنوان راهی برای تبدیل شدن به چهره‌ای رمانتیک‌تر به عنوان یک "یاغی برای اسلام" ببیند و بنابراین از افراط گرایان خشونت‌طلبی که نمی‌توانست به عنوان یک ظالم سکولار آنها را فرماندهی کند، حمایت کند.

3-    صدام مانند جهادگران نیروهای اسلامگرا که از قدرت برکنار شدند، فراری و یک بازنده در برابر دشمنی قدرتمند خواهد بود. اهداف او ممکن است بیشتر شبیه به اهدافی باشد که توسط افراط گرایان اسلامی تبلیغ می‌شود. بیرون راندن کفار از سرزمین‌های مسلمانان. اگر صدام از حمله برق‌آسای ایالات متحده فرار کند و خود را به یک قهرمان مردمی انقلابی تبدیل کند، می‌تواند جریان ثابتی از نیروهای جهادی را برای یک جنگ طولانی جذب کند.

بدون جسد صدام، یک جنگ تبلیغاتی علیه ایالات متحده

تا زمانی که تصور شود صدام آزاد است، جستجو برای دیکتاتور ناپدید شده، خطر تحت الشعاع قرار دادن دستاوردهای ائتلاف در عراق را دارد، همانطور که فرار بن لادن به منتقدان اجازه می‌دهد تا موفقیت عملیات افغانستان را زیر سوال ببرند. ما انتظار داریم که مخالفان خارجی، عدم دستگیری صدام و بن لادن را به عنوان رقابتی بین رئیس جمهور ایالات متحده و دو دشمن او شخصی‌سازی کنند، و امتیازات به طرز نامناسبی ۰-۲ ثبت شود.

1-    تردیدها در مورد توانایی ایالات متحده برای تمام کردن کار ممکن است با اتهاماتی همراه باشد که به جنگ خلیج فارس برمی‌گردد که تقصیر چه کسی بود که صدام این بار فرار کرد. تروریست‌ها تشویق می‌شوند و درک می‌کنند که ایالات متحده ممکن است در سرنگونی رژیم‌ها خوب باشد، اما در دستگیری افراد عملکرد ناکارآمدی دارد.

2-    مخاطبان ایرانی و عرب که مستعد تئوری‌های توطئه هستند، حتی ممکن است به یک «معامله مخفی» ایالات متحده برای تسهیل ناپدید شدن صدام مشکوک شوند. مفسران جدی‌تر در مورد تأثیر ناخوشایند صدام گمشده بر تلاش‌ها برای بازسازی عراق تعجب خواهند کرد. آنها در مورد اینکه صدام چه شیطنتی ممکن است انجام دهد، سؤال می‌کنند که وفاداری مردان رده دوم نظامی و دولتی واقعاً به چه کسی است و شانس صدام برای ظهور دوباره مانند ققنوس از خاکستر را ارزیابی می‌کنند.

3-    صدام قبلاً در تبعید بوده است و فرار موفقیت‌آمیز او باعث افزایش ترس از این می‌شود که عراق آخرین بار او را ندیده باشد. عراقی‌هایی که دو دهه از ظلم وحشیانه او ترسیده‌اند، ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا مطمئن شوند که او دوباره ظاهر نخواهد شد و تلاش‌های ائتلاف برای اعمال کنترل سیاسی را تضعیف می‌کند.

4-    تا زمانی که مدرکی دال بر مرگ صدام وجود نداشته باشد، افراد می‌توانند از عدم اطمینان در مورد سرنوشت او برای ایجاد سؤال در مورد مشروعیت رژیم جانشین منصوب شده توسط ایالات متحده استفاده کنند و شاید از حساب‌های بانکی و سایر منابع پنهان شده در خارج از کشور برای تأمین مالی فعالیت‌های مخالفان استفاده کنند.