۴۶ سال تهدید و تهاجم نظامی آمریکا علیه ایران

از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ایالات متحده آمریکا به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و امنیتی، بارها ایران را تهدید به اقدام نظامی کرده است. این تهدیدات در مقاطع گوناگون و در دوران رؤسای جمهور مختلف آمریکا شدت و ضعف داشته است. روابط ایران و ایالات متحده در طول چهار دهه اخیر پیچیده و متغیر بوده است. این روابط از یک هم‌پیمانی در دهه‌های پیش از انقلاب اسلامی به یک دشمنی عمده تبدیل شده است که ریشه در چالش‌های سیاسی، اقتصادی و استراتژیک دارد. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و تغییر حکومت از  رژیم سلطنتی طرفدار غرب به جمهوری اسلامی، آمریکا همواره تهدیداتی علیه ایران مطرح کرده است. تهدیدات نظامی و سیاسی آمریکا علیه ایران در دوران جمهوری اسلامی قابل توجه هستند و در طول زمان با توجه به منافع استراتژیک و اهداف منطقه‌ای ایالات متحده و سیاست‌های ایران تغییر کرده است. در این مقاله، با استفاده از تئوری‌های سیاست خارجی به‌ویژه مکتب رئالیسم، این تهدیدات تحلیل می‌شود.

تئوری رئالیسم و تهدیدات آمریکا علیه ایران

مکتب رئالیسم در روابط بین‌الملل، اساساً بر رقابت قدرت‌ها و منافع ملی تأکید دارد. در این دیدگاه، کشورها به دنبال تأمین امنیت و بقای خود هستند و برای رسیدن به این اهداف، رقابت و حتی جنگ را به‌ عنوان ابزارهای مشروع در نظر می‌گیرند. در مورد تهدیدات نظامی آمریکا علیه ایران، مکتب رئالیسم به‌ویژه در چهارچوب منافع ملی ایالات متحده قابل توضیح است.

در نخستین گام، ایالات متحده با توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی ایران در منطقه خاورمیانه، تهدیداتی علیه ایران مطرح کرده است. در این راستا، ایران به‌ عنوان یک بازیگر مستقل در منطقه که تهدیدات امنیتی را برای منافع آمریکا ایجاد می‌کند، شناخته می‌شود. حمایت ایران از گروه‌های مقاومتی مانند حزب‌الله لبنان، حماس و حتی نقش‌آفرینی در عراق و سوریه (پیش از سقوط بشار اسد)، منافع استراتژیک آمریکا را به چالش کشیده است. این امر موجب شده که ایالات متحده به دنبال مهار ایران باشد و تهدیدات نظامی علیه آن را مطرح کند.

چرا آمریکا نتوانسته است به ایران حمله کند؟

با وجود تهدیدات نظامی متعدد، ایالات متحده هیچ‌گاه نتوانسته است به ایران حمله نظامی کند. این امر از منظر مکتب رئالیسم قابل تحلیل است. مکتب رئالیسم بر این باور است که قدرت نظامی یک کشور باید با قدرت واقعی و قدرت مقابله با تهدیدات متوازن باشد. در این زمینه، ایران قدرت‌های نظامی و استراتژیک خود را تقویت کرده است و در بسیاری از زمینه‌ها، به‌ویژه در حوزه موشکی، توانمندی‌هایی دارد که آمریکا را از حمله نظامی بازمی‌دارد.

قدرت بازدارندگی ایران ازجمله در زمینه موشکی، نقش برجسته‌ای در جلوگیری از حمله نظامی آمریکا داشته است. توانمندی‌های نظامی ایران در برابر تهدیدات خارجی، نشان‌دهنده قدرت بازدارندگی این کشور است. علاوه بر این، ایران به‌ طور موثر از سیاست‌های دفاعی به‌ عنوان ابزاری برای تأمین امنیت خود بهره می‌برد.

 در ادامه، مروری بر مهم‌ترین این تهدیدات خواهیم داشت:

۱. دوران جیمی کارتر (۱۹۷۷-۱۹۸۱): بحران گروگان‌گیری و عملیات طبس

پس از تصرف سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ و به گروگان گرفتن ۵۲ دیپلمات آمریکایی، دولت جیمی کارتر ابتدا تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرد و سپس در سال ۱۹۸۰ عملیات نظامی موسوم به «پنجه عقاب» (طبس) را برای نجات گروگان‌ها ترتیب داد. این عملیات در صحرای طبس با شکست مواجه شد و روابط ایران و آمریکا را بیش از پیش تیره کرد.

۲. دوران رونالد ریگان (۱۹۸۱-۱۹۸۹): جنگ نفتکش‌ها و حمله به ناوگان ایران

در دوران ریگان، ایالات متحده در جریان جنگ ایران و عراق مستقیماً در خلیج‌فارس علیه ایران اقدام کرد. مهم‌ترین تهدیدات نظامی این دوره شامل:

• عملیات Operation Praying Mantis (۱۹۸۸): پس از انفجار یک مین دریایی که به ناو آمریکایی «ساموئل بی. رابرتز» آسیب رساند، آمریکا در بزرگ‌ترین درگیری دریایی خود پس از جنگ جهانی دوم، نیروی دریایی ایران را هدف قرار داد و چندین ناو و سکوهای نفتی ایران را منهدم کرد.
• سرنگونی پرواز ۶۵۵ ایران‌ایر (۱۹۸۸): ناو آمریکایی «وینسنس» یک هواپیمای مسافربری ایرانی را هدف قرار داد که منجر به کشته شدن ۲۹۰ غیرنظامی شد.

۳. دوران جورج بوش پدر (۱۹۸۹-۱۹۹۳): تهدید به حمله پس از جنگ خلیج‌فارس

پس از جنگ خلیج‌فارس (۱۹۹۱) و حمله آمریکا به عراق، ایران بارها از سوی واشنگتن به اقدام نظامی تهدید شد، به‌ویژه به دلیل حمایت تهران از گروه‌های مقاومت اسلامی در لبنان و فلسطین؛ اما این تهدیدات به اقدام عملی منجر نشد.

۴. دوران بیل کلینتون (۱۹۹۳-۲۰۰۱): استراتژی مهار دوگانه

در دوره کلینتون، سیاست «مهار دوگانه» علیه ایران و عراق اجرا شد. اگرچه تهدیدات نظامی مستقیم کاهش یافت، اما واشنگتن با اعمال تحریم‌های گسترده و گسترش حضور نظامی در منطقه، ایران را تحت فشار قرار داد. کلینتون در چندین نوبت ایران را به اقدام نظامی تهدید کرد، ازجمله پس از انفجار برج‌های «الخبر» در عربستان سعودی (۱۹۹۶) که ایران به‌ طور غیرمستقیم به دست داشتن در آن متهم شد.

۵. دوران جورج بوش پسر (۲۰۰۱-۲۰۰۹): محور شرارت و تهدید به حمله نظامی

پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، جورج بوش ایران را به همراه عراق و کره شمالی در «محور شرارت» قرار داد. مهم‌ترین تهدیدات نظامی این دوره شامل:

• سال ۲۰۰۳: پس از حمله آمریکا به عراق، واشنگتن تهدید کرد که هدف بعدی ایران خواهد بود.
• برنامه هسته‌ای ایران: در سال‌های ۲۰۰۵-۲۰۰۸، آمریکا بارها تهدید کرد که در صورت ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تأسیسات هسته‌ای این کشور را مورد حمله نظامی قرار خواهد داد.

۶. دوران باراک اوباما (۲۰۰۹-۲۰۱۷): گزینه نظامی روی میز

در دوره اوباما، تهدیدات نظامی آمریکا علیه ایران عمدتاً در زمینه برنامه هسته‌ای متمرکز بود:

• ۲۰۱۰-۲۰۱۲: آمریکا و اسرائیل تهدید کردند که در صورت عدم توقف غنی‌سازی اورانیوم، تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران خواهند کرد.
• ۲۰۱۵: با امضای توافق هسته‌ای (برجام)، تهدیدات نظامی کاهش یافت، اما اوباما همچنان تأکید داشت که «همه گزینه‌ها، ازجمله اقدام نظامی، روی میز است.»

۷. دوران دونالد ترامپ (۲۰۱۷-۲۰۲۱): فشار حداکثری و ترور سردار سلیمانی

ترامپ سیاست فشار حداکثری علیه ایران را دنبال کرد و یکی از جدی‌ترین تهدیدات نظامی را علیه ایران مطرح کرد:

• ۲۰۱۸: پس از خروج آمریکا از برجام، ترامپ بارها تهدید به اقدام نظامی علیه ایران کرد.
• ۲۰۱۹: پس از حمله به تأسیسات نفتی آرامکو در عربستان (که آمریکا ایران را مقصر دانست)، ترامپ اعلام کرد که «آمریکا آماده اقدام نظامی علیه ایران است.»
• ۲۰۲۰: ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، توسط آمریکا در فرودگاه بغداد، خطر جنگ را به اوج رساند. ایران در پاسخ، پایگاه عین‌الاسد آمریکا در عراق را با موشک هدف قرار داد.

۸. دوران جو بایدن (۲۰۲۱-۲۰۲۵): دیپلماسی و تهدیدات متقابل

دولت بایدن تلاش کرد از طریق مذاکرات هسته‌ای، تنش‌ها را کاهش دهد، اما تهدیدات نظامی همچنان ادامه داشته است:

• ۲۰۲۲-۲۰۲۳: پس از افزایش حملات پهپادی به مواضع آمریکا در سوریه و عراق، بایدن تهدید کرد که در صورت ادامه این حملات، ایران را هدف قرار خواهد داد.
• ۲۰۲۴: پس از حمله موشکی گسترده ایران به اسرائیل، آمریکا مستقیماً تهدید کرد که در صورت حملات بیشتر، ایران را به‌ طور نظامی هدف قرار خواهد داد.

۹. دوران دوم دونالد ترامپ (۲۰۲۵ تا کنون): استمرار سیاست فشار حداکثری

 فوریه ۲۰۲۵: دونالد ترامپ چند روز پس از استقرار در کاخ سفید با امضای یک دستور اجرایی ضمن اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران و تقاضای خلع سلاح اعلام کرد که در صورت عدم تمکین ایران از این زیاده‌خواهی‌ها احتمال بمباران وجود دارد.

نتیجه‌گیری

در نهایت، تهدیدات نظامی آمریکا علیه ایران نه‌تنها در راستای اهداف استراتژیک ایالات متحده قرار دارد بلکه به‌ عنوان ابزاری برای فشار آوردن به ایران در راستای تغییر رفتارهای منطقه‌ای و هسته‌ای این کشور مطرح می‌شود. با این حال، مطابق با مکتب رئالیسم، ایران با استفاده از قدرت نظامی و قدرت بازدارندگی خود موفق شده است  تهدیدات نظامی آمریکا را مهار کند و از حمله مستقیم جلوگیری کند.