«جومونگ یا ابو زینب»؛ گوهری برای حفظ تاریخ

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «جومونگ یا ابو زینب»، نوشته طاهره کوه‌کن، از جمله آثار منتشر شده انتشارات سوره مهر در سال جدید است که به روایت خاطرات رحمت الله رییسی از حضور در سوریه و شش ماه اسارت در دست مسلحین سوری می‌پردازد. سیدعلی زیدی، فعال حوزه کتاب، در یادداشتی، به معرفی این اثر پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

اوایل شلوغی‌های قدیم سوریه، فرودگاه دمشق در لابه‌لای همان فعالیت نیم سوزش، باند فرودش را برای هواپیمایی آماده کرده بود که سرنشینانش نه از برای سیاحت و فراغت بلکه برای هم‌آغوشی با مرگ و رویارویی با وحوش انسان‌نما راهی این کشور شده بودند. پاسدارها دسته‌دسته سوار اتوبوس شدند. نوبت به گروه آخر رسید. اتوبوس با تأخیر و کج‌خلقی و رفتارهای مشکوک راننده به راه افتاد. تنها بلد مسیر مترجم بود که همراه گروه سوار بر اتوبوس، مسافران تازه از راه رسیده را راهنمایی می‌کرد.

نظر سرنشینان اتوبوس به چپ و راست جاده جلب شد و با مشاهدۀ برهوت مطلق کمی تردید در دلشان لانه کرد اما با استعلام از مترجم خیالشان راحت شد. اما ناگهان در پستی بلندی‌های جاده اتوبوس از حرکت ایستاد و راننده با همان روی ترشش برای تعمیرات پیاده و دست به آچار شد. مسافران هم کم‌وبیش برای بررسی وضعیت سرک می‌کشیدند تا اینکه از انتهای جاده چند ماشین با سرعت نزدیک شدند و در آنی مسافران خودشان را در محاصره دیدند و آن شد که نباید و یک اتوبوس پاسدار در بند ارتش آزاد سوریه اسیر شد.

«جومونگ یا ابو زینب» مجموعه خاطرات رحمت‌الله رئیسی است که حول همین چند ماه اسارت در زندان‌های ارتش آزاد سوریه تألیف شده. زحمت چاپ کتاب را سوره مهر کشیده، تحقیقش را عبدالرسول محمدی انجام داده و زحمت قلم‌زنی‌اش هم با طاهره کوه‌کن بوده است.

کتاب به لحاظ ماهیتی خیلی پایش را فراتر از قلمرو خاطره نگاری نمی‌گذارد البته که حضور قلم خلاقۀ نویسنده در نگارش و ادبیات و تدوین محسوس است اما از منظر فُرم، چندان کتاب را دچار تغییر نمی‌کند. خط روایت مقید به‌توالی زمان است. 99 قطعه خاطره از کودکی تا بزرگ‌سالی رحمت‌الله رئیسی که باوجود حفظ توالی زمان، خیلی لازم و ملزوم هم نیستند و صرفاً تقدم و تأخر زمانی آن‌ها را با این ترتیب کنار هم قرار داده.

سوژۀ کتاب و مسئلۀ اسارت مستشاران نظامی در سوریه، بسیار جذاب و تقریباً نو است و قلم روان نویسنده نیز توانسته کتاب را برای مخاطب خوش‌خوان‌تر کند. اما به جهت مضمون و مسائل ادبی به چند گیر و گرفت مبتلا است که شاید در برخی موارد اثر منفی‌ای در همراه کردن مخاطب با اثر داشته باشد.

روی جلد کتاب زیر عنوان، به‌وضوح این نکته به مخاطب یادآوری شده که  شما قرار است در این کتاب خاطرات جناب  رئیسی را بخوانی که دست بر قضا شش ماه در سوریه اسیر بوده. تقریباً در نیمۀ ابتدایی کتاب تا صفحۀ صد، صد و خرده‌ای، مخاطب صرفاً با خاطرات شخصی سوژه در دوران کودکی و نوجوانی و جنگ و... طرف است. البته این نکته کاملاً صحیح است که ذکر این خاطرات باعث شکل‌گیری شخصیت سوژه در ذهن مخاطب می‌شود اما این حجم و تفصیل ممکن است مخاطبی را که به خاطر بخش اسارت، کتاب را تهیه‌کرده کمی خسته کند.

در نیمۀ دوم، حجم اسامی و اشخاص مورد اشارۀ روایت بسیار بالا می‌رود و فقدان شخصیت‌پردازی به دلیل ماهیت فرمی کتاب، از این تعدد اشخاص، گردابی برای گیج شدن مخاطب می‌سازد. البته در میان افراد ارتش آزاد و زندانبانان کمی این ضعف کم‌تر دیده می‌شود.

در کل «جومونگ یا ابو زینب» با سوژۀ جذاب و تعلیق مسئلۀ آزادی اسرا و کیفیت آزادی‌شان می‌تواند مخاطبش را تا آخرین بخش کنار خودش نگه دارد و ورای این چک و چونه‌های فنی با توجه به وضعیت خاصی که در حال حاضر با آن درگیریم، چنین آثاری که قطعاتی از تاریخ جنگ در سوریه و دفاع از حرم را در دل خودشان دارند، گوهری هستند گران از برای حفظ تاریخ.