انتظار مردم از روحانیت؛ از راهبری و امامت جامعه تا بیان مشکلات با زبان گویا

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست «بررسی تلقی روحانیت از انتظارات مردم از نهاد روحانیت» از سلسله نشست های علمی هویت طلبگی عصر امروز در خبرگزاری رسا برگزار شد.

این نشست نخستین برنامه از سلسله نشست های تخصصی هویت طلبگی است که با مشارکت مراکز و مجموعه هایی همچون خبرگزاری رسا، شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، مرکز مطالعات سنجش دینداری و پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت برگزار می شود.

بررسی شکاف بین انتظار مردم و نگاه روحانیت

حجت الاسلام سیدصابر رضایی دبیر علمی این نشست با اشاره به اجرای پروژه ای تحقیقاتی در خصوص انتظارات مردم از روحانیت و همچنین پروژه دیگری در عرض آن با عنوان تلقی روحانیت از انتظارات مردم گفت: نتیجه این دو تحقیق سبب خواهد شد شکاف بین نگاه روحانیت و نگاه مردم مشخص شود.

وی در توضیح انگیزه ها و اهداف این تحقیق ادامه داد: ما تصورمی کنیم نسبت به اموری وظیفه داریم که لازم نیست و مباحثی را پیگیری می کنیم که مردم نسبت به آن ها هیچ کنش و حساسیتی ندارند و این نشان می دهد بین خواست مردم و نگرش روحانیون که به فعالیت می رسد یک شکاف وجود دارد و این شکاف برای ما مسئله شده است.

هویت طلبگی در نظام موضوعات خبرگزاری رسا

حجت الاسلام محمد مهدی محققی مدیرعامل خبرگزاری رسا پس از خیر مقدم به حاضران، از اهتمام خبرگزاری رسا به نظام مسائل و موضوعات دارای اولویت برای گفتمان سازی و غنابخشی اخبار این خبرگزاری خبر داد و افزود: هویت طلبگی یکی از موضوعات مهمی است که در خبرگزاری رسا به آن نگاه ویژه ای شده است.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه ادراک و برداشت روحانیت درباره انتظارات مردم از این نهاد، یک فرایند شناختی است، اظهار داشت: این فرایند شناختی تحت تاثیر عوامل دورنی مانند آموخته ها و عوامل محیطی مانند رسانه ها شکل می گیرد.

پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی با اشاره به این که امروزه چالش هایی مانند پیدایش پادفرهنگ، فرهنگ شکن و قطبی زدگی، هویت طلبگی را تهدید می کند، ادامه داد: در عرصه مصاف رسانه های حوزوی، رسانه های دشمن در تلاش هستند تصویری غیر واقعی از انتظارات مردم در نزد روحانیت ترسیم کنند تا روحانیت نیز همان انگاره های برساخته غیرواقعی را تفسیر کنند و بر اساس آن‌ کنش‌های مناسب با خواست دشمن را داشته باشند.

وی افزود: افزایش مهارت های ارتباطی، ارتباطات میان فرهنگی، ارتقای سواد رسانه حوزویان و برگزاری چنین نشست های علمی برای دفع تهدیدهای نوین هویت طلبگی راهگشا است.

باید انتظارات مردم را با نگاهی پدیدارشناسانه پیدا کنیم

حجت الاسلام سیدمحمدحسین هاشمیان، رئیس این جلسه در توضیح عنوان این نشست گفت: باید انتظارات مردم را با نگاهی پدیدارشناسانه پیدا کرده و با رجوع به خود مردم نگاه آن ها را کشف کنیم و پس از آن این دو نگاه را مقایسه کنیم. برخی انتظارات برساخت رسانه ای است اما تناسبی بین این انتظار و اختیار نیست.

وی با بیان اینکه لازم نیست با توجه به همه انتظارات مردم برای روحانیت نسخه پیچید بلکه باید انتظار را مدیریت کرد، افزود: ممکن است رسانه و یا یک جریان مریض این انتظارات را تشدید کند. روحانیون باید انتظارات را مدیریت کنند و حتی جایی که نقصی وجود دارد از مردم بخواهیم که از روحانیت مطالبه کنند اما انتظارات نامعقول را نیز نباید به رسمیت بشناسیم.

حجت الاسلام هاشمیان تأکید کرد: تلقی روحانیت از انتظارات مردم نیز بحث مهمی بوده که محل بحث جلسه امروز است و فواید پژوهشی خواهد داشت.

نگاه به دین در انتظار مردم از روحانیت تأثیر مستقیم دارد

حجت الاسلام علیرضا پیروزمند عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی در این نشست برای پاسخ به تلقی روحانیت از انتظارات مردم، پرسش «کدام مردم» را مطرح کرد و افزود: وقتی گفته می شود انتظارات مردم از روحانیت چیست، در پاسخ گاهی تجربه شخصی را بیان می کنند و گاه نیز به عنوان یک فرد برآورد خود را ارائه می دهند.

وی با بیان اینکه بدون مشخص کردن «کدام مردم» پاسخ دقیقی نخواهیم داشت، مرزهایی مانند فاصله طبقاتی، سطح سواد و... را در تقسیم بندی مردم ناکارآمد دانست و نگاه مردم به دین را ملاک تقسیم بندی خود قرار داد.

عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم و فرهنگ اسلامی مجرای ایجاد انتظار در مردم را به دو قسم تجربه زیسته و پیش فرض دانشی تقسیم کرد و افزود: تلقی افراد در خصوص دین نیز در انتظار از نماینده دین تأثیر گذار است و اگرمن عوام تلقی این را داشته باشم که دین برای خمس و عبادات آمده است از نماینده دین چنین قصد و انتظاری دارم.

وی تلقی از دین حداقلی و دین حداکثری را ملاک تقسیم مردم در پاسخ به پرسش «کدام مردم؟» عنوان کرد و با دو گروه دانستن مردم گفت: در نگاه گروه اول حضور روحانیت در مسائل سیاسی و اجتماعی تلقی به دنیاطلبی می شود و چنین توقعی از روحانیت ندارند. گروه دوم پیش فرض دیگری داشته و دین، دین داری و روحانیت را وسیع تر از روابط فردی دانسته و حوزه تمدنی و اجتماعی را نیز ذیل آن می دانند ازاین‌رو توقع و انتظارشان فرق می کند و وقتی فساد اقتصادی و ناهنجاری اجتماعی ببینند سؤال می کنند که روحانیت درکجای کار است و چرا مقابله نمی کند.

انحرافات در دین توسط عالمان فاسد رقم خورده است

در نوبت بعد حجت الاسلام حسن غفاری‌فر عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار داشت: اصل انتظار از روحانیت معقول بوده و همچنین در روایات ما آمده است. 

وی در ادامه دلیل انتظار مردم از روحانیت را صمیمیت دانست و با اشاره به نقش روحانیت در برهه های حساسی همچون دفاع مقدس، افزود: بین روحانیت و مردم روابط از بالا به پایین نیست بلکه آن ها در میان مردم به عنوان یک انسان بزرگ پذیرفته شده اند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه مسئله انحراف در میان روحانیت همواره در سراسر تاریخ وجود داشته و انحرافات در دین توسط عالمان فاسد رقم خورده است، گفت: انسان های منحرف و فاسد همواره وجود داشته اند و مردم نیز این را به خوبی تشخیص می دهند.

وی با اشاره به میزان ارادت مردم نسبت به روحانیت، اظهار داشت: در انتخابات های گذشته این مورد را به وضوح دیده ایم که اکثریت مردم میان دو شخص که یکی از آنها روحانی باشد، شخصیت روحانی را انتخاب می کنند؛ مردم انسان های غیر شایسته را تشخیص داده و همچنان حمایت خود را از روحانیت نشان می دهند.

حجت الاسلام غفاری فر با قرائت آیه «إِنَّمَا یخْشَی اللّه مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ»، ابراز کرد: بسیاری از شئون و منزلت های روحانیت در قرآن کریم و روایات مورد اشاره واقع شده و مردم نیز این ویژگی ها را توقع دارند؛ مانند خشوع و تواضع که از ویژگی های عالم بیان شده و در جذب مردم نیز تأثیر فراوان دارد.

وی با بیان اینکه آخوندهای منحرف در سرتاسر تاریخ بوده و انحرافات در دین توسط عالمان فاسد رقم خورده است، به توصیفات قرآن کریم و روایات از علما اشاره کرد و افزود: بخشی از انتظاری که در مردم ایجاد می شود ناشی از شئون و منزلتی است که روایات علما بیان کرده مانند آیه شریفه «إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ»، مردم نیز توقع تواضع و خشوع دارند.

هدایت، حمایت و عنایت؛ انتظارات مردم از روحانیت 

محمدباقر خراسانی مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی انتظار مردم را در سه کلمه هدایت، حمایت و عنایت تقسیم کرد و انتظار مردم از روحانیت را بیان دقیق و واقعی از اسلام دانست.

خراسانی با ذکر خاطراتی از ورود برخی از روحانیون به عرصه های خارج از تخصص انتقاد کرد و این را از انتظارات مردمی دانست و افزود: فراگیر شدن ورود های غیرتخصصی سبب می شود که سخنان ما چندان مورد پذیرش قرار نگیرد.

وی با بیان اینکه مردم توقع دارند در احزاب و جریان ها ورود پیدا نکنیم، اظهار داشت: نه اینکه سیاسی نباشیم بلکه حضور درستی داشته باشیم؛ مردم توقع حمایت دارند و باید نشست حرف آن ها را شنید و این یکی از حداقلی ترین توقعات است و می خواهند که روحانیت پدرانه رفتار کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به توقع مردم در خصوص نقش حمایتگری روحانیت، تجربه خود از حضور در یک نماز جمعه در شهرستان را بیان کرد و افزود: یک کلمه از سوی امام جمعه در خصوص مشکلات منطقه و شهر ارائه نشد. مردم می خواهند روحانیت زبان گویا در بیان مشکلات باشد و سیاسی و جناحی فکر نمی کنند و دیندار هستند. توقع مردم این است که نگاه حمایتی مقطعی نباشد.

خراسانی در پایان با اشاره به حضور تبلیغی خود در دهه 70 و 60 اشاره کرد و ادامه داد: به دفتر تبلیغات مراجعه می کردیم و می خواستیم که منطقه محروم را معرفی کنند و مناطقی وجود داشت که آب آشامیدنی هم حتی نداشت و طلاب با عشق می رفتند. طلبه ای بود که در کل سفر تبلیغی اش آب نخورد چون هیچ آب تمیزی وجود نداشت، اما برخی از روحانیون امروز به آخر تبلیغ خود فکر می کنند.

راهبری و امامت جامعه، انتظار مردم از روحانیت

حجت الاسلام مسعود عبداللهی مسئول مرکز تبلیغ اینترنتی حوزه علمیه در این نشست با اشاره به جلسه خود با برخی ائمه جمعه، گفت: از امامان جمعه خواسته ام که سخنان خود را پیش از بیان بازخوانی کنند و خود را جای مردم بگذارند.

حجت الاسلام عبداللهی به برخی عنادها با روحانیت اشاره کرد و گفت: عده ای قلیل هستند که این لباس را قبول ندارند و همراه نمی شوند و حتی اعتقاد دارند که هیچ انتظاری نباید از روحانیون داشت و این نظام باید برود و من با همان ها هم گفت‌وگو کردم و عکس العمل مثبت از آن ها گرفتم. احساسی که در برخی افراد نسبت به روحانیت شکل گرفته علمی نیست.

وی با اشاره به برنامه محفل و حسینیه معلی بیان کرد: این دو برنامه از روی مخاطب شناسی خاصی شکل گرفت که خوب شروع کردند، اما همان رویه ابتدایی در حال تغییر است و از اهداف خود در حال دور شدن هستند.

مسئول مرکز تبلیغ اینترنتی حوزه در پایان تأکید کرد که مردم از روحانیت انتظار راهبری و امامت جامعه را دارند.

حفظ باورهای مردم وظیفه اصلی روحانیت است

حجت الاسلام سیدحسن اکبری رئیس مرکز بسیج اساتید، مدیران و نخبگان حوزه علمیه قم آخرین فردی بود که در این نشست سخن گفت.

وی اظهار داشت: یک عالم قبل از هر چیز باید از جنس مردم باشد و خود را جدای از آن ها نداند.

وی در ادامه با ذکر خاطره ای از مواجهه خود با دو عالم در یک منطقه تبلیغی، گفت: یکی از این دو عالم بسیار مورد استقبال مردم قرار داشت و در دفتر وی مردم صف کشیده بودند تا ملاقات کنند و وقتی او در مواجهه با یکی از مردم قرار گرفت، گفت: «دو هفته پیش که در منزل شما حضور داشتم گاو مشکی شما مریض شده بود، خوب شد؟» اینچنین با مردم ارتباط می گرفت اما عالم دیگر این منطقه رفتار سردی داشت و چندان مورد استقبال نبود.

رئیس مرکز بسیج اساتید، مدیران و نخبگان حوزه علمیه قم تصریح کرد: مرحوم شهید صدوقی در سال 61 در منطقه عملیاتی غرب در سخنرانی خود در جمع طلاب گفت که یک عالم برای قبول مسئولیت باید سیادت، سواد لازم، سلامت و سلیقه داشته باشد. اگر بی سلیقگی باشد سه عنصر دیگر بی فایده می شود.

وی با بیان اینکه سلیقه و رعایت هنر و آداب در مؤثر واقع شدن اقدامات تبلیغی بسیار مؤثر است و با اشاره به ملاقات نمایندگان ولی فقیه در نیروهای مسلح با رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: رهبری در آن دیدار تأکید فرمودند که روحانیون نیروهای مسلح مسئول حفظ آراء و عقائد فرزندانی هستند که جان خود را برای انقلاب در کف گرفتند و باید از عقائد این ها مرزبانی کنند.

حجت الاسلام اکبری علما را حافظان حدود خداوند دانست و با ذکر خاطره ای از آیت الله انصاری شیرازی اظهار داشت: این عالم پیش از دیدار با دانشجویان وقتی مشاهده کرد که کفش های آنها در آفتاب قرار دارد، چند گونی پیدا کرد و بر روی کفش های آن ها قرار داد و یکی از دانشجویان دید و به بقیه گفت و مدت ها بعد این دانشجویان دوست داشتند بار دیگر دیداری داشته و سخنان ایشان را بشنوند.

رئیس مرکز بسیج اساتید، مدیران و نخبگان حوزه علمیه قم در پایان با اشاره به اینکه روحانیت وظیفه هدایت دینی مردم را بر عهده دارد، تأکید کرد: اگر از باورهای مردم حفاظت نشود، در باورهای سیاسی هم همراهی مردم را نخواهیم دید، از این رو ائمه جمعه باید دردهای مردم را بازگو کنند.