لوکاس؛ کپی‌برداری آمریکا از شاهکار سردار حاجی‌زاده

پهپاد لوکاس ساخت آمریکا بار دیگر نام پهپاد شاهد‌ـ‌136 ایرانی و میراث سردار شهید امیرعلی حاجی‌زاده را بر سر زبان‌ها انداخت، پهپادی که ابرقدرت‌های شرق و غرب به‌دنبال آن بوده و هستند، از روسیه‌ای که اعلام شده بود قبل از جنگ اوکراین تعدادی از آن را خریده بود و بعدها نمونه‌هایی از آن را با نام گل شمعدانی تولید کرد تا آمریکایی که مجبور به مهندسی معکوس شاهد‌ـ‌136 ایرانی شد و نمونه آمریکایی آن را به‌نام لوکاس ساخت،

اینها نشان‌دهنده تغییر موازانه و معادلات در جهان است و ایرانی که زمانی با مهندسی معکوس پهپادهای آمریکایی و اسرائیلی را بازتولید می‌کرد، الآن به جایی رسیده‌ است که حتی بزرگترین مدعیان قدرت نظامی جهان به‌دنبال مهندسی معکوس و یا خریداری پهپاد ایرانی هستند.

برای اینکه بیشتر با این موضوع آشنا شوید باید گفت که پهپاد لوکاس LUCAS که مخفف Low-cost Unmanned Combat Aerial System (سامانه تهاجمی رزمی بدون سرنشین کم‌هزینه) است، به‌تازگی توسط ایالات متحده رونمایی شده و به‌دلیل شباهت‌های قابل توجه آن با پهپاد ایرانی شاهد‌ـ‌136 مورد توجه تحلیلگران نظامی قرار گرفته است.

دونالد ترامپ در اظهاراتی به‌صراحت از هزینه بالای پهپادهای آمریکایی انتقاد کرده و خواستار تولید پهپادهایی مشابه شاهد‌ـ‌136 با هزینه‌ای در حدود 35 تا 40 هزار دلار شده بود، که نشان‌دهنده تأثیر مستقیم موفقیت شاهد‌ـ‌136 بر توسعه لوکاس است.

رونمایی از پهپاد لوکاس با حضور وزیر دفاع آمریکا

رونمایی از لوکاس نشان‌‌دهنده تغییر رویکرد پنتاگون از تمرکز بر تسلیحات گران‌قیمت مانند جنگنده‌های F-35 به‌سمت سلاح‌های کم‌هزینه و مؤثر است، که شاید بتوان این تغییر رویه را ناشی از اثرگذاری دکترین نظامی ایران در به‌کارگیری پهپادهای انتحاری دانست.

یکی از مأموریت‌های محوله به پهپادها به‌عنوان پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور، از گذشته تا امروز مأموریت انتحاری بوده است. در این مأموریت پهپاد برای اجرای عملیات رزمی به‌صورت انتحاری طراحی شده است و با ابعاد کوچک ــ ضمن پرتاب ساده از نقاط مختلف ــ بدون شناسایی‌شدن توسط دشمن به آن نزدیک می‌شود و با سرعت بالای خود، امکان واکنش برای دشمن را بسیار دشوار می‌سازد.

ابعاد کوچک و سطح مقطع راداری ناچیز این پرنده‌ها و همچنین امکان احتمالی خاموش کردن موتور در نزدیکی هدف این مزیت را به‌وجود می‌آورد که تا لحظات پایانی اصابت، دشمن از وجود آن مطلع نشود.

از سوی دیگر، پس از چندین حمله از این نوع پهپادها دشمن همواره باید در اضطراب وجود این هواپیما در فضای اطراف خود باشد و اساساً بخشی از توان دشمن معطوف به تلاش برای آگاهی از پرواز این پرنده با مشاهده هر شیء در حال پرواز در نزدیکی خود می‌شود.

نیروهای مسلح کشورمان نیز با درک همین ویژگی‌ها و بر اساس دکترین رزم نامتقارن که یکی از ویژگی‌های آن استفاده از تسلیحات ساده، ارزان‌قیمت و اثرگذار است به‌سمت استفاده گسترده از پهپادهای انتحاری رفتند و در این مسیر به یکی از نیروهای مسلح صاحب سبک در این حوزه بدل شدند.

شاهد136 در یکی از شهرهای پهپادی سپاه

بر همین اساس مدل‌های مختلف و متنوعی از پهپادهای انتحاری توسط نیروهای مسلح و وزارت دفاع طراحی و تولید شدند که یکی از مهمترین و مشهورترین آنها پهپاد شاهد136 است.

شاهد136 پهپادی با بدنه دلتا یا مثلثی است که توسط صنایع شاهد نیروی هوافضای سپاه طراحی و تولید شده است. این پهپاد حدود 3 متر عرض، 2.5 متر طول و سر جنگی با وزن 50کیلوگرمی است.

این پهپاد به موتور پیستونی ام‌دی550 مجهز است که سرعت آن را به بالای 180 کیلومتر بر ساعت می‌رساند. صدای جالب این موتور هم موجب شده است به نمونه‌های روسی آن لقب موتور گازی عزرائیل بدهند، علاوه بر این برد 2000کیلومتری این پهپاد، موجب شده است شاهد136 به سلاحی راهبردی برای حمله به اهداف دوربرد تبدیل شود.

شاهد136 برای نخستین مرتبه در رزمایش پیامبر اعظم17 رونمایی شد

این پهپاد از هدایت ترکیبی GPS و INS بهره می‌برد و نمونه‌های جدیدتر آن به گیرنده‌های GNSS ضداخلال مجهز شده‌اند تا مقابل جنگ الکترونیک نیز مقاوم باشند.

پهپاد شاهد136 مجهز به گیرنده GNSS اخلال

طراحی و تولید آسان و ارزان‌قیمت شاهد136 و همچنین به‌کارگیری ساده، بهره‌مندی از سکوهای متعدد پرتاب موجب می‌شود بتوان در مدت زمانی کوتاه تعداد قابل‌توجهی از آن را تولید و با تاکتیک‌های مختلف به‌کارگیری کرد که این مهم موجب افزایش قابل توجه توان رزم پهپادی نیروهای به‌کارگیرنده خواهد شد.

پرتابگر 5فروندی شاهد136 که توسط شهید سیار عمار موسوی طراحی شده است

به‌کارگیری پهپاد شاهد136 در عملیات‌های وعده صادق و عملیات‌های ربیع نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علیه مواضع گروهک‌های تروریستی در اقلیم کردستان عراق و همچنین استفاده از نمونه‌های مشابه آن در سایر کشورها کارآیی و تأثیرگذاری آن را در میدان رزم اثبات کرده است،

همین موضوع موجب شهرت و الگوبرداری برخی کشورها مانند روسیه، بلاروس، چین و یمن از این پهپاد شده است. اثرگذاری شاهد136 و نمونه‌های مشابه آن تا حدی بوده است که توانسته است موازنه قدرت در برخی جنگ‌ها مانند جنگ روسیه و اوکراین و یمن با عربستان را تغییر دهد.

نمونه چینی شاهد136

نمونه روسی شاهد136

نمونه بلاروسی شاهد136

عملکرد پهپادهای شاهد136 برای نفوذ به عمق سرزمین‌های اشغالی در جریان جنگ 12روزه نیز قابل توجه بوده است. سطح مقطع راداری پایین این پهپاد کنار استفاده از موتور پیستونی که موجب حرکت در ارتفاع پایین و با سرعت کم می‌شود، شناسایی و ردگیری آن را توسط سامانه‌های پدافندی بسیار مشکل می‌کند، به همین دلیل اسرائیل برای رهگیری شاهدهای ایرانی مجبور به استفاده از بالگردهای آپاچی شد که در برخی موارد هم موفق به رهگیری و انهدام این پهپادها شد.

شاهد136 ایرانی که در جنگ 12روزه به آسمان فلسطین اشغالی نفوذ کرده از دید بالگرد اسرائیلی

اما نکته مهم آن  است که بالگردهای اسرائیلی پهپادهای شاهد را پس از نفوذ به آسمان سرزمین‌های اشغالی شناسایی کردند که همین امر نشان‌دهنده توانایی این پهپاد برای درگیری و مشغول ساختن سامانه‌های راداری و پدافندی دشمن و نفوذ موفق به آسمان سرزمین‌های اشغالی است.

علاوه بر این استفاده گسترده از پهپاد شاهد136 و سایر پهپادهای انتحاری توسط گروه‌های مقاومت موجب شد در فروردین ماه سال 1401 ژنرال فرانک مک‌کنزی فرمانده سابق تروریست‌های سنتکام در گزارشی به کنگره آمریکا گفته بود: «استفاده گسترده ایران از پهپادهای کوچک و متوسط برای عملیات‌های شناسایی و هجومی بدین معناست که برای اولین بار از زمان جنگ شبه‌جزیره کره [اوایل دهه 1950 میلادی] ما بدون برتری کامل هوایی، عملیات انجام می‌دهیم.»

بیشتر بخوانید

• تهدیدات پهپادی کابوس آمریکایی‌ها در منطقه/ چه‌کسی برتری هوایی را در دست دارد؟

چند ماه بعد از این اظهار مک‌کنزی، یک مقام آمریکایی به واشنگتن پست گفته بود که تهدید در حال تکامل پهپادها، بزرگترین نگرانی عملیاتی ارتش آمریکا در عراق است.

حالا پس از چهار سال از آن اظهارنظرها، آمریکایی‌ها دست به کپی‌برداری از یک پهپاد موفق ایران زده‌اند، امری که به‌نظر می‌رسد برای پاسخ دادن به خلأ آمریکایی‌ها در حوزه پهپادهای انتحاری صورت گرفته است.

تصاویر رونمایی از پهپاد لوکاس و مشخصات منتشرشده از آن نشان می‌دهد در حوزه سازه و مشخصات فنی مشابه شاهد136 است ولی دارای سرجنگی‌های متفاوت است، علاوه بر این به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها از هدایت ماهواره‌ای در حوزه هدایت و دقت در اصابت این پهپاد بهره ببرند.

بیشتر بخوانید

• پرنده‌های مرگبار ارتش و سپاه؛ از پرسه‌زن‌ها تا 2000کیلومتری‌ها|گزارش تسنیم از پهپادهای انتحاری ایران

کپی‌برداری آمریکایی‌ها از یک سلاح ایرانی موضوعی است که برای نخستین مرتبه رخ داده است و همین امر نشان‌دهنده توانایی فنی مهندسان و دانشمندان هوافضا و متخصصان نظامی کشورمان است، کشوری که در ابتدای پیروزی انقلابش در 46 سال پیش حتی برای تهیه ساده‌ترین ابزار دفاعی هم با مشکلات عدیده‌ای مواجه بود و صنایع نظامی آن از همان ابتدا با تحریم‌های گسترده مواجه بودند، حالا با اتکا به توان متخصصان نظامی و دانشمندانش به جایگاهی رسیده است که می‌تواند سلاحی تولید کند که برای قدرتهای نظامی الهام‌بخش باشد،

این موضوع نشان‌دهنده رشد و بلوغ دانش ساخت و به‌کارگیری پهپادهای انتحاری در نیروهای مسلح و صنایع دفاعی ایران است که نویدبخش دست پیداکردن به تجهیزات و تاکتیک‌های پیشرفته‌تر در سال‌های آتی است.