بازخوانی رویداد عظیم اربعین؛ از «وحدت راهبردی» تا «تمدن نوین اسلامی»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در فارس، در جهان معاصر که با رشد فزاینده فناوری، جهانی‌سازی و تأثیرگذاری رسانه‌ها مواجه است، امت اسلامی با چالش‌های پیچیده‌ای مانند تفرقه‌های مذهبی و قومی، ضعف سرمایه اجتماعی، گسترش افراط‌گرایی و بحران هویت روبه‌روست. در چنین شرایطی، یافتن نمادهایی برای احیای هویت و همبستگی اسلامی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌آید.

یکی از این نمادها، اربعین حسینی است؛ پدیده‌ای بی‌نظیر که امروزه نه تنها مناسکی شیعی، بلکه رخدادی اجتماعی، فرامذهبی و بین‌المللی به شمار می‌آید. اربعین، بستری است برای نمایش وحدت مسلمانان، بازسازی هویت ایمانی و شکل‌دهی به تمدن نوین اسلامی در ابعاد فردی، اجتماعی و جهانی. میلیون‌ها نفر از اقوام، ادیان و ملیت‌های گوناگون، بدون دعوت رسمی و صرفاً بر پایه عشق و ایمان، همه در زیر پرچم محبت سیدالشهداع و آرمانهای عاشورایی در این پیاده‌روی شرکت می‌کنند و جلوه‌ای خاص از همدلی و اقتدار فرهنگی جهان اسلام را به نمایش می‌گذارند. این همایش بزرگ، یک مانور جهانی وحدت است که باید در گفتمان دینی، سیاسی و رسانه‌ای به‌درستی تحلیل و معرفی شود. این یادداشت تلاش دارد با تمرکز بر ظرفیت‌های وحدت‌ساز راهپیمایی اربعین، نقش آن را در تقویت اتحاد امت اسلامی بررسی نماید.

 ۱_ ریشه‌ قرآنی وحدت در امت اسلامی؛

قرآن کریم، بر ضرورت حفظ وحدت بین مسلمانان تأکید فراوان دارد:

«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (آل عمران: ۱۰۳)

 «و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.»

پیاده‌روی اربعین، مصداق عینی چنگ زدن جمعی به حبل‌الله است؛ ریسمانی که در تفسیر شیعی و بسیاری از منابع اهل سنت، اهل‌بیت(ع) مصداق بارز آن شمرده شده‌اند. در این راهپیمایی، شیعه و سنی، عرب و عجم، ایرانی و پاکستانی، ترک و افغانی، آسیایی و اروپایی همه بر محور محبت به امام حسین ع، گرد هم می‌آیند و نشان می‌دهند که عشق به امام حسین، یک هویت فرادینی و فرامذهبی است که می‌تواند اختلافات را کمرنگ و اشتراکات را پررنگ کند.

۲_ پیاده‌روی اربعین، نماد امت‌سازی عاشورایی؛

حادثه کربلا، تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه یک مکتب، برای ساخت امت است؛ امتی که در برابر ظلم سکوت نمی‌کند، عزت خود را به ذلت نمی‌فروشد و در راه حق، از جان و تمام دارایی‌اش می‌گذرد. اربعین، در امتداد همین مکتب، فرصتی برای امت‌سازی مجدد است. میلیون‌ها نفر، در راهی سخت و گاه طاقت‌فرسا، بدون چشم‌داشت مالی و دنیوی، تنها با انگیزه قلبی و عشق معنوی، پیاده‌روی می‌کنند. این حرکت، «اخلاص جمعی» و «همدلی عملی» را تقویت کرده و ریشه‌های «امت واحده» را عمیق‌تر می‌سازد.

۳_ اربعین، فرصتی برای شکست پروژه‌های تفرقه‌افکنانه دشمنان؛

در سال‌های اخیر، دشمنان اسلام از جمله آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی جریان‌های وابسته به آنان، تلاش‌های گسترده‌ای برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان و به‌ویژه میان ملت ایران و کشورهای منطقه انجام داده‌اند. این پروژه‌ها، گاه به‌صورت جنگ‌های نیابتی، گاه از طریق عملیات روانی و رسانه‌ای، و گاه با حمایت از جریان‌های تکفیری دنبال شده است.

اما پیاده‌روی اربعین، صحنه‌ای است که همه این نقشه‌ها را به‌چالش می‌کشد. وقتی مردم عراق خانه‌های خود را به روی زائران ایرانی باز می‌کنند، وقتی پاکستانی و افغانی و لبنانی و عربستانی و یمنی در کنار هم غذا می‌خورند و زیارت می‌خوانند، وقتی هیچ مرزی در دل‌ها باقی نمی‌ماند، پروژه‌های «ایران‌هراسی»، «شیعه‌هراسی» و «تفرقه‌سازی» با شکست مواجه می‌شود.

بی‌جهت نیست که رسانه‌های غربی، سال‌هاست که یا این پدیده را سانسور می‌کنند، یا تلاش می‌کنند آن را تحریف یا تقلیل دهند.

۴_ از «وحدت عاطفی» به «وحدت راهبردی»؛

وحدت در اربعین، در مرحله اول، وحدتی عاطفی و معنوی است، اما نباید به همین سطح محدود بماند. این پیاده‌روی، ظرفیت تبدیل شدن به یک «بستر وحدت‌ساز راهبردی» را دارد؛ بستری که در آن علمای مذاهب، نخبگان فرهنگی و جوانان مؤمن و انقلابی، برای آینده جهان اسلام و مقاومت در برابر استکبار، هم‌فکری و برنامه‌ریزی کنند.

از دل این پیاده‌روی، می‌توان جبهه جهانی محبان اهل‌بیت(ع) را تقویت کرد. جبهه‌ای که در برابر رژیم صهیونیستی، در برابر نظام سرمایه‌داری جهانی، و در برابر پروژه اسلام‌هراسی بایستد و برای تحقق تمدن نوین اسلامی تلاش کند.

۵_ سنت‌سازی اجتماعی و تمدن‌سازی؛

امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای حفظه‌الله، بارها تأکید کرده‌اند که مسیر آینده امت اسلامی، به‌سوی «تمدن نوین اسلامی» است. تمدن، نه یک‌شبه بلکه از دل سنت‌های اجتماعی بزرگ و مشترک ساخته می‌شود. پیاده‌روی اربعین، یکی از این سنت‌هاست؛ سنتی که می‌تواند در آینده، به‌عنوان رکن فرهنگی و اجتماعی تمدن اسلامی محسوب شود. در واقع، اربعین «مناسک وحدت‌آفرین» است؛ همان‌گونه که حج، نماد وحدت است، اربعین هم با شکوهی مردمی‌تر و روحی خالصانه‌تر، در مسیر وحدت و ایجاد تمدن نوین اسلامی، گام برمی‌دارد.

۶_ بزرگ‌ترین اجتماع مذهبی جهان؛

این پیاده‌روی میلیونی، بزرگ‌ترین اجتماع مذهبی جهان است. حضور میلیون‌ها نفر از بیشتر کشورها، با قومیت‌ها، مذاهب و زبان‌های گوناگون، این پدیده را به الگویی زنده از وحدت و معنویت جهانی و مشترک تبدیل کرده است.

مشارکت اقوام و ادیان گوناگون، از شیعه و سنی تا مسیحیان و بقیه ادیان و مذاهب، نشان از آن دارد که پیاده‌روی اربعین، بستری حقیقی برای همزیستی مسالمت‌آمیز، گفت‌وگوی بین‌فرهنگی و تقویت سرمایه اجتماعی امت اسلامی فراهم کرده است. این تجربه عظیم و جمعی، زائران را در سلوکی معنوی، تربیتی و فرهنگی قرار می‌دهد که در آن مفاهیمی چون ایثار، همدلی، عبودیت و مسئولیت‌پذیری نهادینه می‌شود.

۷_ دیپلماسی دینی و جهانی‌سازی پیام عاشورا؛

پیاده‌روی اربعین، نمود برجسته‌ای از دیپلماسی مردمی امت اسلامی است. این حضور عظیم، ظرفیت‌های ارتباطات بین‌المللی، تعاملات فرهنگی و تقویت وجهه جهان اسلام را افزایش می‌دهد. رسانه‌های جهانی، اگرچه گاه با سانسور، اما ناگزیر از پوشش این رخداد هستند که پیام وحدت، معنویت و عدالت‌طلبی را به گوش جهانیان می‌رساند.

حضور پیروان ادیان مختلف در این راهپیمایی، اربعین را به بستری برای گفت‌وگو و تفاهم میان‌فرهنگی تبدیل کرده است. این پدیده می‌تواند ابزار قدرتمندی در کاهش سوءتفاهم‌های دینی و ارتقای فهم بین‌المللی باشد.

۸_ جنگ ۱۲ روزه، اتحاد ملی ایران و همبستگی با فلسطین؛

ملت ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه در برابر رژیم صهیونیستی و استکبار جهانی، جلوه‌ای بی‌نظیر از همبستگی و مقاومت ملی و دینی را به نمایش گذاشت. از مردم عادی تا نیروهای مسلح، همه با عزت، آگاهی و اتحاد در مقابل تهدیدات ایستادند و نشان دادند که انسجام دینی و ملی سرمایه‌ای بی‌بدیل در مقابله با بحران‌هاست. در کنار این، شاهد وحدتی تاریخی میان طرفداران و گروه‌های مختلف مقاومت در سراسر جهان مخصوصا در منطقه و فلسطین بودیم. این اتحاد، که متأثر از فرهنگ عاشورا و قیام امام حسین (ع) بود، نشان داد که مقاومت دیگر فقط یک جریان یا گروه نیست، بلکه نماد خواست ملت‌ها برای آزادگی و کرامت و عدالت است. پیاده‌روی اربعین نیز با تبدیل‌شدن به بستری برای اعلام حمایت از ملت فلسطین به عنوان مسئله اول جهان اسلام، می تواند پیام مشترک ایران و جبهه مقاومت را که آزادگی و مظلومیت و مقاومت در برابر مستکبران است، به گوش جهانیان برساند.

بنابر آنچه در این نوشتار ذکر شد، پیاده‌روی اربعین، صحنه‌ای بی‌بدیل از تجلی وحدت و همدلی است. در دورانی که دشمنان اسلام و بشریت، با تمام توان به دنبال از بین بردن اتحاد مسلمانان و تضعیف محور مقاومت هستند، این همایش عظیم، سندی زنده از پویایی امت اسلامی و شکست پروژه‌های تفرقه‌افکنانه است.

وظیفه علما، نخبگان، رسانه‌ها و جریان‌های فکری و فرهنگی آن است که این ظرفیت بی‌نظیر را از سطح مناسک، به سطح راهبرد ارتقاء دهند. باید اربعین را یک «فرصت تمدنی» و یک «رسانه وحدت» تلقی کنیم. چرا که در پرتو نور سیدالشهدا(ع) و ولایت، می‌توان دل‌های پراکنده را گرد هم آورد و راه رسیدن به امت واحده را هموار ساخت.

قدرت‌الله منصورزاده طلبه سطح‌ عالی حوزه علمیه شیراز