سه شعر عاشقانه از حضرت خدیجه درباره پیامبر اسلام

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، امروز ۱۲ شهریور مصادف با ۱۰ ربیع الاول، سالروز ازدواج حضرت رسول الله (ص) با حضرت خدیجه (س) است.

در کتب روایی شعرها و عاشقانه‌های زیبایی از حضرت خدیجه (س) در ستایش حضرت محمد (ص) به جا مانده است که جدا از مهربانی و صمیمیت نسبت به پیامبر، روایت‎گرِ علاقه و تسلط این بانوی بزرگ مسلمان بر شعر و ادب است. یکی از این شعرها که در بحارالانوار نیز نقل شده، غزلی است که درک معنا و دریافت زیبایی‌هایش برای فارسی زبانان نیز دشوار نیست. در سالروز ازدواج پیامبر (ص) و حضرت خدیجه (س) به خوانش این شعر می‌پردازیم.

پس از نخستین دیدار، هنگامی که پیامبر اسلام با بانو خدیجه وداع می‌کنند و سوار بر مرکب از ایشان دور می‌شوند، حضرت خدیجه این غزل را می‌سرایند:

قلب المحبّ الی الاحباب مجذوب

و جسمه بید الاسقام منهوب

و قائل کیف طعم الحبّ قلت له

الحبّ عذب و لکن فیه تعذیب

افدی الذین علی خدّی لبعدهم

دمی و دمعی مسفوح و مسکوب

ما فی الخیام و قد صارت رکابهم جمّاً

الّا محبّ له فی القلب محبوب

کانمّا یوسف فی کلّ ناحیة

والحزن فی کل بیت فیه یعقوب

ترجمه‎ منظوم این ابیات حضرت خدیجه (س) به ترتیب (و تا حد زیادی وفادار به متن) از این قرار است:

دلِ عاشق به دوستان بسته است

گرچه از درد، جسم او خسته است

گر بپرسند چیست مزه‎‌ی عشق

به هم این نیش و نوش پیوسته است

جان به قربانِ آنکه در دوریش

چشم من اشک‎بار و خون‎بار است

دل هر خیمه شد تهی ز سوار

به جز آن دل، که خیمه‌‎ی یار است

تا که یوسف ز دیده پنهان است

بیتِ یعقوب، بیت الاحزان است

همچنین هنگامی که حضرت محمد (س) از حضرت خدیجه (س) وداع می‌کنند، حضرت خدیجه (س) این اشعار را انشاء می‌کنند:

قلب المحبّ الی الاحباب مجذوب

و جسمه بید الاسقام منهوب

و قائل کیف طعم الحبّ قلت له

الحبّ عذب و لکن فیه تعذیب

افدی الذین علی خدّی لبعدهم

دمی و دمعی مسفوح و مسکوب

ما فی الخیام و قد صارت رکابهم جمّاً

الّا محبّ له فی القلب محبوب

کانمّا یوسف فی کلّ ناحیة

والحزن فی کل بیت فیه یعقوب

یعنی: دل دوست‌دارنده به جانب دوستان جذب شده و جسم او به دست بیماری‌ها غارت شده است. اگر گوینده بگوید که طعم محبت چگونه است؟ می‌گویم محبت گوارا است و لیکن در آن عذاب و شکنجه است. جانم را فدای کسانی می‌کنم که از دوری ایشان خون من و اشک من ریخته شده و خیمه‌ها خالی شد و سواران همه رفتند. کسی نمانده، مگر دوستی که محبوبِ او در دل او جا دارد؛ و گویا او یوسفی است در هر جایی و حزن در هر خانه‏ای است که یعقوب در آن است.

همچنین هنگام مراجعت پیامبر از سفر شام، چون بر خدیجه (س) وارد شدند، این شعر را انشاء کردند:

جاء الحبیب الّذی اهواه من سفر

والشمس قد اثرت فی وجَهه اثراً

عجبت للشمس من تقبیل و جنته

والشمس لا ینبغی ان تدرک القمرا

یعنی: آمد از سفر محبوبی که هوای او را در دل داشتم؛ در حالتی که آفتاب در روی او اثر گذاشته است. تعجّب دارم از آفتاب، از جهت بوسیدن او روی محبوب مرا! و حال آنکه آفتاب سزاوار نیست که ماه را درک کند.

جدا از این سه قطعه شعر، اشعار بسیاری را در کتب روایی همچون بحار الانوار به حضرت خدیجه (س) نسبت داده‌اند که ایشان در رسای همسر خود، پیامبر گرامی اسلام، سروده است. این اشعار می‌تواند موضوع پژوهشی مستقل درباره شعر نبوی در تاریخ اسلام باشد.