خودکفایی؛ راهبردی برای استقلال و پیشرفت ملی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، یکی از اصول بنیادین اندیشه و سیاست‌های امام خمینی (ره) مسئله استقلال و خودکفایی ملی است. این موضوع تنها یک ضرورت اقتصادی نیست؛ بلکه به معنای حفظ آزادی، عزت و کرامت ملت است. امام خمینی (ره) بارها تأکید کرده‌اند که وابستگی به دیگران می‌تواند استقلال سیاسی و قدرت تصمیم‌گیری کشور را تهدید کند و همواره راهبرد کشور باید بر مبنای تکیه بر توان داخلی و حمایت از متخصصین ملی باشد. در این یادداشت با استناد به فرمایشات ایشان اهمیت خودکفایی، آثار وابستگی و نقش حمایت از نخبگان داخلی در پیشرفت کشور بررسی می‌شود.

۱. خودکفایی؛ اصل بنیادین استقلال ملی

امام خمینی (ره) در جلد چهارم صحیفه خود می‌فرمایند: «چرا خود تولیدکننده ما یحتاج خود نباشیم؟ سیاست ما همیشه بر مبنای حفظ آزادی و استقلال و حفظ منافع مردم است که این اصل را هرگز فدای چیزی نمی‌کنیم.»(1)

این جمله کوتاه عمق نگاه امام(ره) نسبت به استقلال کشور و خوداتکایی را نشان می‌دهد. ایشان تأکید دارند که هیچ عامل خارجی نباید باعث شود کشور از مسیر حفظ منافع مردم و آزادی خود فاصله بگیرد. نگاه امام(ره) فراتر از یک توصیه اقتصادی است و به یک راهبرد ملی برای تضمین استقلال و کرامت ملت تبدیل شده است.

در ادامه امام خمینی (ره) نگرانی خود از وابستگی به دشمنان را بیان می‌کنند: «ما اگر خودمان یک امر ناقص هم داشته باشیم بهتر از این است که پیش دشمنمان دست دراز کنیم و یک امر کامل از آنها بگیریم. من متأسفم از اینکه ما پیش دشمنان‌مان باید برویم و اظهار احتیاج بکنیم.»(2)

این سخن نشان می‌دهد حتی اگر توانایی داخلی ناقص باشد باز هم بهتر است به جای اعتماد به دیگران با اتکا به توان داخلی تلاش کنیم. اظهار نیاز به دشمنان، واگذاری بخشی از استقلال و عزت ملی است و می‌تواند زمینه نفوذ و سلطه خارجی را فراهم کند. امام خمینی (ره) بارها تأکید کرده‌اند که اقتدار ملی با تکیه بر توان داخلی حاصل می‌شود، نه با چشم دوختن به دیگران.

تجربه تاریخی ایران نیز نشان داده است که وابستگی به دیگران حتی در حوزه‌های صنعتی و تکنولوژیک، آسیب‌های فراوانی ایجاد کرده است. وابستگی به فناوری و تجهیزات خارجی علاوه بر محدود کردن ابتکار داخلی کشور را در شرایط تحریم و فشار اقتصادی آسیب‌پذیر می‌کند.

۲. وابستگی؛ مانع شکوفایی استعدادها

یکی از نکات بسیار مهم در اندیشه امام خمینی (ره) این است که وابستگی به دیگران به ویژه در حوزه صنایع پیشرفته، مانع شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌های داخلی می‌شود. ایشان در جلد بیست و یکم صحیفه خود می‌فرمایند: «بدانید ما دام که در احتیاجات صنایع پیشرفته دست خود را پیش دیگران دراز کنید و به دریوزگی عمر را بگذرانید قدرت ابتکار و پیشرفت در اختراعات در شما شکوفا نخواهد شد.»(3)

این سخن یک هشدار روشن به دولت‌ها و مسئولان است: هرگونه وابستگی و دریافت آماده کالاها و تکنولوژی از خارج، انگیزه تولید، نوآوری و ابتکار داخلی را کاهش می‌دهد. وابستگی نه تنها مسئله اقتصادی است بلکه مانعی فرهنگی و فکری برای پیشرفت ملی محسوب می‌شود.

امام خمینی (ره) به روشنی تأکید دارند که ایجاد انگیزه و حمایت از متخصصین داخلی، لازمه پیشرفت کشور است: «بر دولت‌ها و دست‌اندرکاران است چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده که از متخصصین خود قدردانی کنند و آنان را با کمک‌های مادی و معنوی تشویق به کار نمایند و از ورود کالاهای مصرف‌ساز و خانه‌برانداز جلوگیری نمایند و به آنچه دارند بسازند تا خود همه چیز بسازند.»(4)

این بخش از فرمایشات امام(ره) نشان می‌دهد که خودکفایی ملی نیازمند برنامه‌ریزی جامع است؛ برنامه‌ای که در آن حمایت از نیروهای متخصص و جلوگیری از ورود کالاهای خارجی آسیب‌رسان در اولویت قرار گیرد. ایجاد محیطی که نخبگان داخلی بتوانند خلاقیت و استعداد خود را به کار گیرند، یکی از الزامات تحقق استقلال و خودکفایی است.

وابستگی به دیگران همچنین باعث کاهش انگیزه تحقیق و توسعه در صنایع داخلی می‌شود. هرچه کشور بیشتر نیازهای خود را از خارج تأمین کند کمتر به فکر ایجاد فناوری و نوآوری داخلی می‌افتد. امام خمینی (ره) این موضوع را به عنوان یک اولویت راهبردی مطرح می‌کنند تا مسیر پیشرفت کشور همواره با اعتماد به توان داخلی طی شود.

۳. حمایت از متخصصان؛ کلید شکوفایی و استقلال

از دیدگاه امام خمینی (ره) خودکفایی تنها یک ضرورت اقتصادی نیست بلکه ابزاری برای حفظ عزت و کرامت ملی است. وقتی کشور بتواند نیازهای خود را تولید کند دیگر مجبور به وابستگی به دیگران نیست و از این طریق قدرت چانه‌زنی و تصمیم‌گیری مستقل خود را حفظ می‌کند. وابستگی اقتصادی ممکن است به وابستگی سیاسی و فرهنگی نیز تبدیل شود؛ موضوعی که امام خمینی (ره) بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.

تاکید بر حمایت از متخصصین داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای بی‌کیفیت و مصرف‌گرا یک راهبرد عملی برای تحقق خودکفایی است. این رویکرد انگیزه تلاش و تحقیق را در میان نخبگان افزایش می‌دهد، تولید ملی را ارتقا می‌بخشد و زمینه رشد صنایع پیشرفته را فراهم می‌آورد. به این ترتیب استقلال اقتصادی به عنوان پیش‌نیازی برای استقلال سیاسی و حفظ آزادی ملت تضمین می‌شود.

پیام امام خمینی (ره) برای مسئولان و مردم روشن است: خودکفایی و استقلال، سرمایه‌ای است که باید با حمایت از نخبگان، تولید داخلی و ایجاد انگیزه‌های مادی و معنوی تقویت شود. این سرمایه زمینه پیشرفت اقتصادی و صنعتی را فراهم می‌آورد و عزت و اقتدار ملی را تضمین می‌کند، در حالی که مانع وابستگی و نفوذ دشمنان در امور کشور می‌شود.

در نهایت، فرمایشات امام خمینی (ره) یک پیام راهبردی و پایدار برای امروز و فردای کشور دارد: «ما اگر خودمان یک امر ناقص هم داشته باشیم بهتر از این است که پیش دشمنمان دست دراز کنیم و یک امر کامل از آنها بگیریم.»(5)

این جمله نماد راهبردی است که می‌تواند ایران را در مسیر استقلال پیشرفت و عزت پایدار قرار دهد. آینده کشور وابسته به توان داخلی و خلاقیت ملی است و مسیر پیشرفت از خودباوری و اتکا به توانایی‌های داخلی می‌گذرد. حفظ استقلال، توسعه صنایع داخلی و حمایت از نخبگان، نه تنها ضرورت امروز بلکه راهبردی بلندمدت برای امنیت، آزادی و اقتدار ایران است.

..................................

پی نوشت:

1.      جلد ۴ صحیفه امام خمینی (ره)، از صفحه ۳۶۱ تا صفحه ۳۶۵

2.      جلد ۱۰ صحیفه امام خمینی (ره)، از صفحه ۴۳۳ تا صفحه ۴۳۹

3.      جلد ۲۱ صحیفه امام خمینی (ره)، از صفحه ۳۹۳ تا صفحه ۴۷۰

4.      همان

5.      جلد ۱۰ صحیفه امام خمینی (ره)، از صفحه ۴۳۳ تا صفحه ۴۳۹