مبانی فقهی شعار هسته ای ایران
محمد رضا فلاح
جمهوری اسلامی در موضوع انرژی هسته ای بارها مواضع خویش را اعلام کرده است و معتقد است که انرژی هسته ای حق مسلم همه است و تمام ملل می توانند از این انرژی در جهت منافع صلح آمیز استفاده نمایند و از سوی دیگر با کاربردهای نامتعارف و استفاده ی تسلیحاتی از این انرژی مخالف است و بر این باور است که هیچ دولتی حق ندارد از این نیرو برای تهیه ی بمب های اتمی و سلاح های کشتار جمعی بهره بگیرد.
این مواضع از پشتوانه ی قوی دینی برخوردار است و متون و منابع دینی هر دو بخش این دیدگاه را تایید و تقویت می نماید.
1. انرژی هسته ای برای همه
قران اولین و مهمترین منبع اسلام هرچند به طور خاص از انرژی هسته ای نام نبرده است اما آیاتی در قران وجود دارد که در ضمن یک موضوع کلی به افراد بشر اجازه می¬دهد از این انرژی نیز استفاده نمایند. آیات در این زمینه بسیارند؛ از جمله : هُوَ الَّذی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیمٌ (بقره،29) و آیه وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَکُمْ فیها مَعایِشَ قَلیلاً ما تَشْکُرُون (اعراف، 10) و آیه وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون (جاثیه، 13)
هر سه این آیات دلالت دارند که خداوند انسان را بر همه موجودات مسلط کرده است و به او این اجازه را داده است که از آن استفاده کند. از این رو است که فقها با استدلال به این آیات بر این نظر متفقند که اصل اولی در همه چیز جواز و اباحه است مگر این که از سوی شریعت حکمی صادر شود که مردم را از موردی منع کرده باشد و یا عقل خود مستقلا تشخیص دهد که یک چیز بدون منفعت است و ضرر دارد.
البته باید توجه داشت که از نگاه دینی استفاده از منابع خدادادی باید در جهت درست به کار گرفته شود و برای رسیدن به کمال از آن بهره گرفته شود. توجه به این که خدا اینهمه عظمت به او داده است، و ابر و باد و ماه و خورشید و فلک همه در کارند و همگى سرگشته و فرمانبردار و خدمتکار اویند خود می تواند عاملی باشد تا انسان تن به غفلت و پستى ندهد و خود را اسیر شهوات و برده ثروت و مقام و" زر" و" زور" نسازد، زنجیرها را در هم شکند و به اوج آسمانها پرواز نماید.
2. بمب هسنه ای برای هیچ کس
منابع دینی همه چیز را مجاز می شمارد مگر اینکه دلیلی بر منع آن وجود داشته باشد. بمب هسته ای نیز در زمره ی چیزهایی است که ادله ی شرع آن را منع کرده است. برخی از این ادله عبارتند از :
الف)وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَساد (بقره، 205)
در این آیه خداوند بخشی دیگر از ویژگی های مردمانی را ذکر می کند که به تعبیر خود قران الد الخصام یعنی سرسختترین دشمنان هستند و در آیات بعدی جایگاه آنان را جهنم ذکر می کند. صدر و ذیل این آیه و سیاق این آیات نشان می دهد که این ویژگی یعنی از بین بردن حرث ونسل کاری است که اصلا مطلوب و مورد رضایت خداوند نیست و " حرث" به معنى زراعت، و" نسل" به معنى اولاد است، و بر اولاد انسان و غیر انسان اطلاق مىشود، بنا بر این هلاک کردن حرث و نسل به معنى از میان بردن هر گونه موجود زنده است، اعم از موجودات زنده نباتى، یا حیوانى و انسانى.
بمب هسته ای نیز از ابزارهایی است که بوسیله ی آن هلاک کردن حرث و نسل اتفاق می افتد و بنابر این چنین ابزاری مطلوب خداوند نیست و از نظر اسلام مردود است
ب) قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتی حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُون (انعام، 151)
خداوند در این آیه افراد را از قتل نفس محترم باز می دارد و قتل نفس را نیز تنها در صورتی جایز می داند که مجوزی باشد و قتل بحق صورت بپذیرد. صدر آیه نیز نشان می دهد که این حکم در میان دیگر ادیان آسمانی و الاهی نیز بوده است و آنان نیز چنین حکمی را داشته اند. این حکم همه ی حالات از جمله حالت جنگ را در بر می گیرد. بنا بر این در هنگام جنگ نیز که طبعا در آن کشتار صورت می پذیرد نظامیان حق ندارند به افرادی که در صحنه ی جنگ حضور و دخالتی ندارند آسیب برسانند و به آنان تعدی نمایند. در خود میدان جنگ نیز در حد ضرورت می توان کشت و اگر اهداف تعیین شده با کشتن یک مقدار خاص حاصل می شود کشتن افراد بیش از آن جایز نیست. بر این اساس نیز کاربرد و استفاده از بمب هسته ای و دیگر سلاح های کشتار جمعی از نگاه اسلام مردود است چراکه در اثر استفاده از این سلاح، فقط آنهایى که دشمن هستند کشته نمى‌شوند، بلکه کسانى هم که دشمن نیستند، کشته مى‌شوند. این بمب خوب و بد را از بین مى‌برد؛ تر و خشک را با هم مى‌سوزاند. پس یک نظام مبتنی بر دین نمی تواند از یان سلاح استفاده نماید
روایاتی نیز در این زمینه وجود دارد که موید این مطلب است. امام صادق علیه السلام نقل می کنند که هرگاه می خواستند گروهی را برای نبرد اعزام کنند، آنان را فرامی خواندند و به آنان چند توصیه می کردند از جمله اینکه می فرمودند: "پیرمرد ناتوان و کودک و زن را نکشید"
ابن جنید از عالمان شیعی حتی تصریح می کند که علاوه بر این افراد کشتن راهبانی که در صومعه¬ها به عبادت مشغولند و در صحنه جنگ حاضر نیستند ممنوع است و البته باید توجه داشت که همه این ها تحت یک عنوان کلی قرار می گیرندیعنی افرادی که در جنگ حضور و دخالت ندارند
ج) روایات منع کننده از ریختن سم
امام صادق علیه السلام از جدشان امیرالمومنین علیه السلام نقل می کنند که حضرت فرمود پیامبر (ص) از ریختن سم در سرزمین مشرکان منع کرده اند و فقهایی چون شیخ طوسی و ابن ادریس نیز بر این اساس حکم به تحریم و عدم جواز کرده اند.
این روایت سم را ذکر کرده است اما باید توجه داشت که سم در آن مقطع یک سلاح کشتارجمعی بوده است و چون در اثر این سم جمعیت زیادی کشته می شدند بنابراین استفاده از آن منع شده است و با تنقیح مناط می توان ادعا کرد که هرگونه سلاح کشتارجمعی مورد نهی پیامبر صلی الله علیه واله است.
آنچه گفته شد نگاهی گذرا به مبانی فقهی شعار جمهوری اسلامی در مورد موضوع هسته ای است . امید آنکه این موضع بحق نظام اسلامی به یک موضع جهانی تبدیل شود.
ارسال نظرات