سیاستمدار، دلال یا شیاد؟

طی روزهای اخیر بار دیگر سخن از نقش‌آفرینی خاص ویتکاف در مذاکرات هسته‌ای مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا و ایران به میان آمده و احتمال دارد طی روزهای آتی بار دیگر شاهد موضع‌گیری‌های خاص وی درخصوص مذاکره با تهران باشیم.

بسیاری از تحلیلگران مسائل آمریکا متفق‌القول هستند که ویتکاف از دانش سیاسی و راهبردی در قبال مسائل گذشته و جاری در حوزه روابط بین الملل برخوردار نیست. از این رو نمی‌توان ویتکاف را یک سیاستمدار یا استراتژیست (به معنای متعارف) قلمداد کرد. برخی نیز معتقدند که ویتکاف یک واسطه‌گر یا دلال است: به این معنا که با محاسبه توازن داده‌ها و ستانده‌ها پیشنهاداتی را به طرف‌های مذاکره ارائه کرده و طبیعتاً مسئولیت خود را غلبه وزن ستانده‌ها بر داده‌ها می‌داند. اما واسطه‌گری و دلالی نیز اقتضائاتی در حوزه روابط بین‌الملل دارد که به‌نظر می‌رسد ویتکاف از آن بی‌بهره است!

به عبارت بهتر، واسطه‌گری در قبال اختلافات جاری میان آمریکا و کشورهای دیگر بایسته‌ها و پیش‌شرط‌هایی دارد که یکی از آن‌ها صاحب اختیار بودن واسطه‌گر و دیگری، اشراف وی بر ابعاد متنی و حقوقی پرونده است. اساساً واسطه‌گری در قبال مناقشات جهانی خود سرفصلی جداگانه در عرصه دیپلماسی محسوب می‌شود که درخصوص آن به تفصیل سخن گفته شده است. هنر واسطه‌گری از هنر سیاستمداری و تصمیم‌سازی کمتر نیست و حتی در مواردی، پیچیده‌تر از این دو به نظر می‌رسد.

بنابراین، ویتکاف نه یک سیاستمدار، نه یک استراتژیست و نه یک واسطه‌گر است! در اینجا کلیدواژه دیگری وجود دارد که می‌توان شخصیت و کارکرد ویتکاف را بر مبنای آن توصیف کرد: "شیاد"! کارویژه افراد شیاد در حوزه روابط بین‌الملل، ارائه وعده‌های فریبنده و تمرکززدایی از ابعاد واقعی پرونده است.

به عبارت بهتر، افراد شیاد هرگز اصالت و موضوعیتی برای بحران و حل و فصل آن قائل نبوده و به لحاظ ماهوی بحران زیست و بحران‌ساز هستند. شخصیت ویتکاف در چنین قالب و چارچوبی قابل توجیه و تفسیر است. مکس بلومنتال خبرنگار مشهور آمریکایی که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد حضور فعال و پررنگی (به لحاظ رسانه‌ای) ایفا کرده است، جمله‌ای را به نقل از رئیس جمهور کشورمان مطرح کرده که در نوع خود قابل تامل است. بر اساس ادعای بلومنتال، آقای پزشکیان درخصوص شخصیت ویتکاف و رویکرد وی در مذاکرات هسته‌ای با ایران گفته است:

"ویتکاف یک شیاد است؛ کاش جلسات با او را ضبط می‌کردیم. در جلسه با ما یک حرف مثبت می‌زد و بعد که به واشنگتن برمی‌گشت چیز دیگری می‌گفت."

دوباره تاکید می‌شود که ویتکاف ترجمان و مصداقی از یک دیپلمات نیست! وظیفه و مسئولیت اصلی ویتکاف تنظیم فرامتن مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم با جمهوری اسلامی ایران و روایتگری از این تصویر خودساخته در چارچوبی است که ترامپ و روبیو به وی دیکته می‌کنند.

ارتباطات خاص ویتکاف با لابی‌های صهیونیستی و اعتماد بیش از اندازه‌ای که آیپک (لابی آمریکایی-صهیونیستی حاضر در واشنگتن) به وی دارند، چنین گزاره‌ای را تائید می‌کند. باید بیش از پیش مراقب این شیاد و سیگنال‌های ارسالی از سوی وی بود!