گزارشی از دومین پیش‌نشست علمی «تحلیل‌های اخلاقی حامیان جنین»

به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، دومین پیش‌نشست علمی همایش بین‌المللی «تحلیل‌های اخلاقی حامیان جنین» با محوریت بررسی ابعاد اخلاقی سقط جنین در اسلام و مسیحیت ارتودکس، روز چهارشنبه ۲۳ مهرماه ۱۴۰۴، در سالن همایش‌های غدیر، برگزار شد.

سخنرانان این جلسه شامل حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر علی‌رضا آل‌بویه، کشیش نیکیتا کوزننتسف، دکتر ولادیمیر روگاتین و دکتر النا سرگیونا روگاتینا بودند که هر یک از منظر دینی و اخلاقی به تحلیل و بررسی سقط جنین پرداختند و ابعاد فلسفی، دینی و اجتماعی این پدیده را تبیین کردند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا آل‌بویه، دانشیار پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: مسئله سقط جنین تنها یک مسئله پزشکی یا اجتماعی نیست، بلکه به «جایگاه انسان در نظام هستی» بازمی‌گردد و باید از منظر فلسفی، دینی و اخلاقی به آن نگریست.

وی با بیان اینکه در اندیشه‌های فلسفی غربی، تفاوت میان انسان و حیوان به‌شدت تضعیف شده است، گفت: متأسفانه برخی فیلسوفان غربی نه‌تنها سقط جنین، بلکه حتی نوزادکشی را نیز مجاز می‌دانند، در حالی که همین جریان فکری، کشتن یا خوردن حیوانات را غیرمجاز می‌شمارد. این تضاد آشکار، نتیجه نگاهی مادی‌گرایانه به هستی و فروکاستن انسان به سطح سایر موجودات زنده است.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین آل‌بویه در تبیین تفاوت نگرش دینی با دیدگاه‌های سکولار افزود: در ادیان الهی، به‌ویژه در قرآن کریم، انسان مخلوقی ممتاز و دارای کرامت ذاتی است. خداوند انسان را «خلیفه خود بر زمین» معرفی کرده و برای او منزلتی قائل شده است که هیچ موجود دیگری از آن برخوردار نیست. ازاین‌رو، حفظ حیات انسان  در مرحله جنینی بخشی از پاسداشت کرامت الهی است.

وی با اشاره به ادله فقهی موجود در فقه شیعه گفت: از منظر فقه اسلامی، سقط جنین از لحظه لقاح، عملی حرام و از گناهان بزرگ شمرده می‌شود. قرآن کریم در آیات متعددی از کشتن فرزندان از ترس فقر نهی کرده و روایات اهل‌بیت(ع) نیز بر حرمت شدید این عمل تأکید دارند. حتی در فقه، برای سقط جنین پس از دمیده شدن روح، دیه کامل انسان تعیین شده است، که نشان‌دهنده جایگاه والای حیات انسانی در شریعت است.

در ادامه کشیش نیکیتا کوزننتسف از کلیسای ارتدوکس روسیه در سخنانی به بررسی دیدگاه مسیحیت درباره سقط جنین و چالش‌های اخلاقی و اجتماعی آن در روسیه پرداخت.

وی با ابراز نگرانی از روند رو به افزایش سقط جنین در جهان، اظهار داشت: امروز با بحرانی بزرگ در سطح جهانی روبه‌رو هستیم؛ بحرانی که متأسفانه کشور ما نیز از آن مستثنا نیست. در روسیه سالانه حدود سه هزار مورد سقط جنین ثبت می‌شود، هرچند این رقم نسبت به گذشته کاهش یافته و وضعیت تا حدودی بهبود یافته است.

کشیش کوزننتسف با اشاره به وضعیت دوران شوروی سابق، یادآور شد: در آن دوران، در برخی موارد حتی مردم به سقط جنین تشویق می‌شدند. این امر به‌ویژه در میان زنان شاغل رواج داشت و از آنان خواسته می‌شد برای پیشرفت اجتماعی و اقتصادی، بارداری را مانعی برای رشد خود ندانند. متأسفانه این سیاست‌ها تأثیرات منفی عمیقی بر جامعه روسیه بر جای گذاشت که تا امروز نیز آثار آن محسوس است.

این کشیش افزود: پیامدهای سقط جنین نه‌تنها دامن‌گیر مسیحیان روسیه شده، بلکه مسلمانان ساکن این کشور را نیز متأثر ساخته است. با این حال، کلیسای روسیه امروز فعالیت‌های گسترده‌ای را علیه سقط جنین آغاز کرده است؛ چه در سطح روان‌شناختی و فرهنگی و چه در سطح حمایت‌های عملی از خانواده‌ها.

در ادامه دکتر ولادیمیر روگاتین، رئیس گروه مطلاعات اسلامی در دانشکده الهایت ارتدوکس قازان روسیه، با بیان دیدگاه‌های دینی مسیحیت درباره حرمت سقط جنین، تأکید کرد: از نگاه متون مقدس، سقط جنین نه تنها عملی ضدانسانی بلکه مخالف با اراده الهی است.

وی با اشاره به مبانی تاریخی این موضوع گفت: اگر به متون کهن و منابع الهی خود بازگردیم، می‌بینیم که سقط جنین در آموزه‌های دینی به‌شدت تقبیح شده و در نوشته‌های قدیمی، کسانی که مرتکب این عمل می‌شدند، در شمار بت‌پرستان معرفی شده‌اند. در آن زمان، مسیحیان هرگز به چنین کاری دست نمی‌زدند و آن را مخالف با ایمان به خداوند می‌دانستند.

دکتر روگاتین افزود: در آثار ادبی و متون باستانی نیز به این مسئله اشاره شده است که بت‌پرستان فرزندان خود را رها می‌کردند و از مسئولیت نگهداری و حیات‌بخشی به آنان شانه خالی می‌کردند.

در ادامه دکتر النا سرگیونا روگاتینا، استاد گروه مطالعات اسلامی، حوزه علمیه ارتدوکس قازان، در دومین پیش‌نشست علمی همایش بین‌المللی تحلیل‌های اخلاقی حامیان جنین، با اشاره به ابعاد اخلاقی و اجتماعی سقط جنین، آن را یکی از چالش‌های مهم جوامع معاصر دانست که بیش از همه، به زنان مربوط می‌شود.

وی در آغاز سخنان خود با ارائه آماری از وضعیت سقط جنین در روسیه گفت: در گذشته سالانه بیش از چهار میلیون مورد سقط جنین در روسیه ثبت می‌شد، اما این رقم در سال ۲۰۰۰ میلادی به حدود دو میلیون مورد کاهش یافت و طبق آمارهای اخیر، اکنون حدود ۳۳۸ هزار مورد سقط در سال گزارش می‌شود که نشان‌دهنده روندی کاهشی است؛ هرچند هنوز عدد قابل‌توجهی است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

دکتر روگاتینا با اشاره به ریشه‌های تاریخی این پدیده، اظهار داشت: در دوران شوروی سابق، نگاه رسمی حاکم بر جامعه این بود که زاد و ولد باید کنترل شود و فراتر رفتن از حد مشخصی مطلوب نیست. بر همین اساس، سقط جنین صرفاً به عنوان یک عمل پزشکی معرفی می‌شد، نه اقدامی اخلاقی یا دینی. همین نگاه، موجب شد که بسیاری از زنان آن دوران، بدون احساس مسئولیت نسبت به حیات جنین، به این کار روی آورند.

در انتها دکتر «الیا» از پژوهشگران روسی در نشست علمی بررسی اخلاق سقط جنین، با اشاره به وضعیت جمعیتی و چالش‌های اجتماعی روسیه اظهار داشت: جامعه امروز ما با نوعی پارادوکس روبه‌روست؛ از یک سو آمار سقط جنین در سال‌های اخیر کاهش یافته، اما از سوی دیگر، نرخ زاد و ولد نیز به شکل نگران‌کننده‌ای پایین آمده است.

وی افزود: در روسیه با دو چالش اساسی مواجه‌ایم؛ نخست کاهش دوره کارکرد باروری زنان که به‌صورت طبیعی محدودتر شده، و دوم، تأثیر مصرف داروها و قرص‌های جلوگیری از بارداری که خود عاملی برای کاهش موالید محسوب می‌شود.

این پژوهشگر ادامه داد: در این میان، ادیان و فرهنگ‌ها رویکردهای متفاوتی نسبت به پیشگیری از بارداری دارند. از این منظر، دو رویکرد وجود دارد که برخی پیش از انعقاد نطفه مانع انعقاد نطفه می‌شوند و برخی در مراحل بعدی، دست به تغییرات هورمونی و مداخلات پزشکی می‌زنند که منجر به سقط جنین می‌شود که خود محل بحث‌های جدی اخلاقی است.

دکتر الیا در پایان با طرح پرسشی الهیاتی درباره زمان دمیده شدن روح در بدن جنین، گفت: یکی از پرسش‌های اساسی این است که آیا پیش از نزول روح، سقط جنین مجاز است یا خیر؟ و در مرحله بعد، والدین چه مسئولیتی در قبال پیشگیری از بارداری پیش از دمیده شدن روح دارند.