تضاد ایرانی در ایروان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان، محسن اسدی موحد، پژوهشگر دین و فرهنگ در یادداشتی به تضاد ایرانی در ایروان پرداخت و با انتقاد از محو هویت و اصالت ایرانی در زیر ماسک هالووین در ارمنستان سخن گفت.

متن این یادداشت از قرار زیر است:

 

هر ساله در شب ۳۱ اکتبر، جهان غرب تحت تأثیر جشنی پرشور و ترسناک به نام هالووین قرار می‌گیرد. این جشن که ریشه‌هایی دوگانه در فستیوال باستانی سلت‌ها (Samhain) برای گرامیداشت مردگان و آغاز سال جدید، و همچنین در مراسم مسیحی "شب همه قدیسان" (All Hallows' Eve) دارد، امروزه به یک پدیده کاملاً سکولار و تجاری تبدیل شده است که نمادهایی چون کدو تنبل‌های حکاکی‌شده (Jack-o'-Lanterns)، پوشیدن لباس‌های مبدل وحشتناک و رسم "قاشق‌زنی" (Trick-or-Treating) آن را تعریف می‌کنند.

اما در پاییز امسال، این جشن غربی-آمریکایی در قلب قفقاز، یعنی جمهوری ارمنستان، ابعاد جدید و قابل تأملی به خود گرفت؛ ابعادی که بیش از هرچیز، چالشی جدی برای هویت فرهنگی، هم برای میزبان و هم برای میهمان، محسوب می‌شود.

 

برخلاف جوامع غربی، ورود هالووین به ارمنستان با مقاومت‌های جدی روبه‌رو است. کلیسای حواری ارمنی، به عنوان نهاد اصلی حفظ هویت و سنت‌های مذهبی کشور، موضعی قاطعانه در برابر گسترش این جشن اتخاذ کرده است. از دیدگاه کلیسا و مسیحیان سنتی ارمنی، هالووین یک "جشن وارداتی" محسوب می‌شود که با اصول ایمان مسیحی در تضاد است.

ریشه‌های مشرکانه و بت‌پرستانه جشن سلت‌ها، ترویج نمادهای مرتبط با جادو، ارواح و شیطان، و در عین حال، بی‌اعتنایی به تقویم مذهبی ارمنی برای گرامیداشت قدیسان، از مهم‌ترین دلایل این مخالفت است. در واقع، بسیاری از ارمنی‌ها نگرانند که هالووین به یک تهدید برای هویت ملی و مذهبی تبدیل شود و سنت‌های ریشه‌دار محلی را تحت‌الشعاع قرار دهد. این نگرانی در قالب کمپین‌های ضد هالووین در خیابان‌های ایروان، که توسط گروه‌های اجتماعی و مذهبی برپا شده بود، به وضوح مشهود بود. آن‌ها با توزیع اطلاعیه‌ها و بیانیه‌ها، به طور علنی به این پدیده وارداتی اعتراض کردند.

 

نکته جالب و در عین حال دردناک این فصل هالووین در ارمنستان، حضور پررنگ گردشگران ایرانی در میدان‌های اصلی شهر، به‌ویژه میدان جمهوری ایروان، بود. در حالی که تبلیغات آژانس‌های مسافرتی ایرانی با تکیه بر تصاویر اغراق‌آمیز و نامرتبط با ارمنستان، این جشن را به عنوان یک فستیوال عظیم بومی در این کشور معرفی کرده بودند، مشاهده عینی نشان داد که عمدهٔ شور و شلوغیِ برپا شده در این شب، مدیون حضور ایرانیانی بود که برای شرکت در این "جشن دروغین" به ارمنستان سفر کرده بودند.

اینجاست که نقش آژانس‌های مسافرتی مورد سؤال قرار می‌گیرد. با هدف جذب مشتری و کسب درآمد، تبلیغاتی غیرواقعی منتشر شد که هالووین را به شکل یک فرصت گردشگری بی‌نظیر و حتی یک سنت محلی ارمنی جلوه می‌داد. این ترفند تبلیغاتی نه تنها گمراه‌کننده بود، بلکه منجر به یک چالش فرهنگی شد.

 

حضور ایرانیان، که صاحبان یکی از غنی‌ترین تمدن‌های بشری و جشن‌های آیینی الهی و باستانی (نوروز، شب یلدا و...) هستند، در این جشن غیرمذهبی و وارداتی، در قالب‌های وحشتناک، گریم‌های زخمی و خونی و حتی تبدیل کودکان به حیوانات، پرسشی جدی را در ذهن ناظران ایجاد می‌کند: چرا اینقدر مشتاق به تقلید از فرهنگ‌هایی هستیم که حتی در میزبان خود نیز مقبولیت ندارند؟

این وضعیت، فراتر از یک تفریح ساده است؛ این یک نمایش عینی از بحران هویت فرهنگی و تقلیدگرایی است که در غیاب توجه و احیای شایسته جشن‌ها و سنت‌های اصیل خودمان، به سراغ پدیده‌های بیگانه می‌رویم. در حالی که ارمنی‌ها با برپایی کمپین‌های ضد هالووین، در تلاش برای حفظ اصالت خود بودند، ایرانیان ناخواسته تبدیل به عامل اصلی ترویج فرهنگی شدند که با سنت‌های هر دو ملت در تضاد است.

 

لازم است جامعه و نهادهای فرهنگی ما به این نکته توجه کنند که تبلیغات سودجویانه نباید به محو شدن آگاهانه هویت فرهنگی ما منجر شود و باید پیش از پذیرش بی‌قید و شرط پدیده‌های جهانی، به ارزش میراث و جشن‌های غنی خودمان بیندیشیم./933/